Dagur - 13.11.1999, Qupperneq 1
r
*»
Laugardagur 13. nóvember - 43. tölublað
Silfrastaðakirkja í Skagafirði. Um síðustu aidamót var ný kirkja reist á staðnum, en sú gamla sem myndin er af, var löngu síðar endurreist í Árbæjarsafni í Reykjvík og þar þjónar hún sínu hlut-
verki með sóma.
Harmsaga Solveigar
ráðskonu í Miklabæ
Hvarf séra Odds í Mildabæ hef-
ur verið íslensku þjóðinni hug-
leikið í þær tvær aldir sem liðið
hafa frá atburðum. I þjóðsögum
Jóns Arnasonar er dramatísk frá-
sögn af atburðum, mikið og
frægt kvæði var ort um hvarfið
og samið og sýnt leikrit um sam-
skipti séra Odds og Solveigar
þessa heims og annars.
Allt byggir þetta á sönnurn at-
burðum, sem hafa orðið skáld-
um yrkisefni og þjóðsöguefni.
En sú frásögn sem þykir hvað
sönnust um þessi efni er eftir
séra Pál Erlendsson á Brúarlandi
og er frá 1846. Enn eldra er ann-
álsbrot eftir Hallgrím djákna
Jónsson, sem talið er vera sam-
tímaheimild og segir frá Iáti Sol-
veigar og er í Djáknaannál:
„1778... Laugardaginn fyrir
pálmasunnudag skar sig á háls
ógift stúlka á Miklabæ í Blöndu-
hlíð í Skagafirði af sinnisveiki.
Var prestinum til sagt og var hún
með lífsmarki, þá hann kom, og
sem hann sá þessa skelfilegu
sjón, féll hann í öngvit, en sem
hann við raknaði var hún dáin.
Hún hét Solveig. Meintu sumir
að hún hefði viljað eiga prestinn,
hafði hún áður hjá honum ráðs-
stúlka verið.“
Hér fer á eftir frásögn séra
Páls Erlendssonar, sem bætt er í
viðaukum og leiðréttingum, sem
Hannes Þorsteinsson gerði við
plaggið:
Maður hét Oddur, sonur Gísla
Magnússonar biskups á Hólum.
Hann var faðir séra Gísla sem nú
er prestur til Beynistaðaldaust-
urkirkju. Oddur þessi bjó fyrst
fram í Skagafjarðardölum, með
ráðskonu er Solveig hét. ( Á ár-
unum 1767-1777 bjó hann
ókvæntur á Miklabæ og þar hef-
ur Solveig verið ráðskona hans).
Þar eftir vígðist hann til Mikla-
bæjar og Silfrastaða í Blönduhlíð
og þangað fór ráðskonan með
honum. Hún vildi fegin eiga
hann, en hann vildi ekki. Hún
hafði verið stillt og skikkanleg
stúlka (betur að satt hefði verið,
bætti ritari við á spássíu hand-
rits) og bar harm sinn í hljóði.
Eftir þetta giftist séra Oddur
stúlku er Guðrún hét (13. júní
1777). Solveig var samt kyrr hjá
þeim sem vinnukona.
Eitt sinn bar svo við að prest-
urinn messaði á annexíunni
Silfrastöðum, og um daginn var
lesinn húslestur heima á Mikla-
bæ. Að honum nærri enduðum
tekur Solveig kistulykla sína og
gengur ofan. Eftir lesturinn fer
vinnumaður einn fram og út fyr-
ir bæinn. Hann sér hana þá háls-
skorna, og henni er að blæða út.
Áður en hún er jörðuð dreym-
ir prestinn hana, og hún biður
hann sjá svo til, að hún verði
jörðuð í kirkjugarði, þó ekki hafi
hún mátt njóta hans. Hann fer
til Hóla og talar um þetta við
Gísla biskup föður sinn, en það
var ekki fáanlegt, því maðurinn
var siðavandur og fastheldinn.
Er hún síðan dysjuð utangarðs.
Eftir þetta dreymir prest hana
aftur og þá segir hún: „Fyrst ég
fékk ekki að leggjast í kirkjugarð,
þá skaltu ekki leggjast nær hon-
um en ég.“
Framhald á hls. 3
I