Dagur - 11.12.1999, Blaðsíða 1

Laugardagur 7 7. desember - 47. tölublað
<Sp>.
Loftleiðavél á flugvellinum í Lúxemborg.
JÓHANNES
HELGI
rithöfundur skrifar
SEINNIHLUTI
Hér birtist seiimi
hlutinn af frásögu Jó-
hauuesar Helga af
Norðmauniuum Eiuari
Aakraun, sem var for-
stjóri Loftleiða og síð-
ar Flugleiða í Lúxem-
horg 1955 tH 1992.
Ur ónotuðum efniviði síðan ég
skrifaði ævisögu Agnars Kofoed-
Hansen, kom í leitirnar frásögn
hans af snurðunni sem hljóp á
þráðinn er þýsk yfirvöld skyndi-
lega neituðu Loftleiðum að milli-
lenda í Hamborg á Luxembourg-
Island-Bandaríkjaleiðinni. Agnar
segir í þessari heimild: „Eg hafði
ekki dvalist nema 2-3 daga í Par-
ís ásamt móður minni, eftirjóm-
frúrtúrinn til Luxembourg, þegar
mér barst fréttin um að Þjóðverj-
ar neituðu Loftleiðum um að
millilenda í Hamborg. Eg tók
næstu flugvél til Bonn til að hitta
starfsbróður minn í þýska flug-
málaráðuneytinu og fékk kaldar
móttökur. Þeir höfðu ákveðið að
splundra samvinnu okkar við
Luxembourg með því að banna
okkur að millilenda í Þýskalandi,
nokkuð sem þeir höfðu á valdi
sínu af því að Þýskaland átti ekki
aðild að ICAO, sem var ein af
stofnunum Sameinuðu Þjóð-
anna. En þetta sýnir hve frám-
sýnir Þjóðverjar voru. Strax 1955,
þegar Lufthansa var enn í start-
holunum, eygðu þeir hættuna af
samvinnu Islands og Luxem-
bourg. Þeir sögðu mér umbúða-
laust: Þið fljúgið hvorki um Ham-
borg, né neina aðra þýska borg til
eða frá Luxembourg.
Þegar ég kom aftur á hótelið
mitt, hafði ég strax símasamband
við Victor Bodson, samgöngu-
nrálaráðherra Luxembourg, af-
bragðsmann sem ég var vel kunn-
ugur, og sagði honum málavöxtu.
Hann sagði mér, að það væri hið
versta mál að Þjóðverjar skyldu
leyfa sér svona nokkuð, í skjóli
þess að þeir tilheyrðu ekki ICAO.
Eg nefndi þá að Bandaríkin og
bandamenn þeirra hefðu neitun-
arvald gagnvart Öxulveldunum
fyrrverandi.
„Það veit ég mæta vel“, segir
Bodson, „og Þjóðverjar komast
ekki inn í nein alþjóðleg samtök
án samþykkis Luxembourg. Þeir
eru uppá okkur komnir. Þér þurf-
ið ekki að hafa minnstu áhyggjur.
Takið þessu bara með ró. Bíðið
bara á hótelherbergi yðar og
þýska flugmálaráðuneytið mun
hafa samband við yður rétt strax."
Það voru ekki liðnar nema 20
mínútur þegar þýski starfsbróðir
minn hringir mig upp og biður
mig mjög eindregið um að koma,
það væri bíll á leiðinni til að
sækja mig. Með ánægju, svara
ég, og bíllinn kom á tilskildum
tíma með einkabílstjóra og leið-
sögumann. Mér er sem sé ekið til
flugmálaráðuneytisins, þar sem
ég hitti starfsbróður minn enn
einu sinni, hann er þá orðinn
eins og lamb og biðst velvirðingar
á því sem gerst hafi, segir það
vera leiðinlegan misskilning og
ætlar að fara að útskýra málið. Já,
segi ég, misskilningurinn er
áreiðanlega þýskunni minni að
kenna, ég hef ekki talað hana
lengi og þetta gerir ekkert til. Ég
sagði þetta til þess að þeir misstu
ekki andlitið gersamlega. Þeir
voru mjög þakklátir fyrir viðbrögð
mín, og það var strax greitt úr
flækjunni. Okkur var nú velkom-
ið að lenda í þýskum borgum.
Um kvöldið hringdi Bodson til
mín og sagði: „Jæja, gekk þetta
ekki vel?“ Jú, heldur betur, það
gekk eins og í sögu, sagði ég. Og
hann segir: „Já, ég sagði bara við
hann: Kæri, heiðraði starfsbróðir.
Flugmálastjóri Islands hefur sagt
mér að viss vandkvæði séu fýrir
Loftleiðir að opna flugleið frá Is-
landi til Luxembourg, með milli-
lendingu í Hamborg, til að nýta
markaði sína í Þýskalandi og Lux-
embourg, nokkuð sem er alveg
óskiljanlegt. Hér er vafalaust um
misskilning að ræða, en þannig
að þér vitið það, get ég upplýst
yður um að ég hef rætt málið við
forsætisráðherrann og ríkisstjórn-
ina og á því Ieikur enginn vafi að
við komum til með að hafa sér-
lega ánægju af að beita neitunar-
valdi okkar, þannig að Þýskaland
verði að bíða enn lengur eftir að
fá inngöngu í samtök Sameinuðu
Þjóðanna. Eg vildi bara koma
þessu á framfæri við yður, kæri
starfsbróðir, og verið þér sælir!
Og síðan lagði ég á tólið. Þetta
skilja Þjóðverjar. Svona á maður
að meðhöndla þá herra, sagði
Bodson."
Handfylli af dollimim
Við flugum áfram frá Hamborg
um Norðurlönd til íslands og
Bandaríkjanna, en flugleiðin frá
Luxembourg til New York lá vet-
urinn ‘ 5 5 /’ 5 6 um Stafangur,
Bergen, Reykjavík og Gander.
Þessi ferð tók heila 27 tíma, og
svona nokkuð er erfitt að selja.
Því að hver vill fljúga með félagi,
Loftleiðum í þessu tilviki, 27
tíma, þegar SABENA, keppi-
nautur okkar, flaug til Bandaríkj-
anna á aðeins 17 tímum með
fullkomnari vél, DC-6B, sem var
búin þrýstirými, og verðmismun-
urinn var aðeins handfylli af doll-
urum, nánar tiltekið 10.
SABENA flaug einnig DC-3 vél
tvisvar í viku frá Luxembourg til
Brussel, þar sem farþegarnir
fluttu sig yfir í DC-6B, sem flaug
leiðina um Manchester og Gand-
er til New York. DC-4 vélarnar
okkar voru ekki búnar þrýstirými,
og það var enn einn ókosturinn.
Við fengum ekki flugvél með
þessum búnaði fyrr en 1961(DC-
6B). Flugvél án þrýstirýmis getur
ekki flogið hærra en 12.000 fet,
4.000 metra. Þá gætir súrefnis-
skorts, og undir 12.000 fetum er
allra veðra von, einkum að vetrar-
lagi, og alveg sérstaklega á leið-
inni yfir Norður-Atlantshafið.
Vélarnar okkar tvær, Hekla og
Edda, voru báðar DC-4 vélar með
55 sætum. Og aðgættu hinn
óverulega verðmismun miðað við
lATA-félögin. Aðeins 10 $. Miða-
verð okkar, Luxembourg-New
York, var þá 425 $, þ.e.a.s. verð-
mismunur sem nam aðeins 2%.
Við flugum aðeins einu sinni í
viku veturinn ‘55/’56, en mér
tókst samt að fiska upp nokkra
farþega, að vísu ekki marga,
nokkra frá Þýskalandi og Frakk-
landi.
Þyngir í lofti þoka dimm
En víkjum aftur að Loftleiðum og
Braathen, því að nú bryddaði á
þungbúnum 'skýjum við sjónar-
rönd. Yfirboðarar mínir drógu
þessa ályktun: Að fljúga til Lux-
embourg yfir veturinn borgar sig
ekki. Við megum ekki láta okkur
verða á sömu mistök og veturinn
‘55/’56! Þess vegna verður ekki
um að ræða neitt flug til Luxem-
bourg á vetri komanda. En við
skulum opna ný'ja bækistöð í
Glasgow. Einar Aakrann hefur jú
reynsluna, og við skulum senda
hann þangað.
Ráðagerðin var sú að hefja flug
þaðan 17. október 1956. Og ég
fékk með mjög litlum fýrin'ara
fyrirmæli um að fara þangað. Að-
eins 3 dagar voru liðnir si'ðan
kona mín fæddi Eric. Það sagði
ég yfirboðara mínum í Ósló, og
að mér væri á móti skapi að yfir-
gefa hana við svo búið. En hann
sat fastur við sinn keip, Loftleiðir
höfðu ákveðið að hefja áætlunar-
flug sitt í Glasgow i október,
þannig að tíminn væri naumur.
Að auki stóð til að Iengja vorið
‘57 flugleiðina Reykjavík-Glas-
gow til London. Flugfélag Is-
lands flaug bæði til Glasgow og
London, og þessvegna urðum við
sem samkeppnisaðili auðvitað
einnig að fljúga þangað. Svo ég
varð nauðugur viljugur að kveðja
konu mína, sem skiljanlega féll
okkur báðum þungt. Eg kom
skrifstofunni í Glasgow á fót, réði
þrjá starfsmenn, og kom hjólun-
um í gang fyrir nýju flugleiðina,
Stafangur - Glasgow -Reykjavík -
Gander - New York. Eg snéri við
svo búið heim rúmum þrem mán-
uðum seinna, rétt fyrir jól ‘56.
ÁfaLI
Sumarið 1957 flugum við svo
leiðina Luxembourg - Glasgow -
Island - Bandaríkin. En svo var
óvænt ákveðið að loka skrifstof-
unni í Luxembourg frá og með
nóvember sama ár. Stjórnin ætl-
aði að einbeita sér að Glasgow og
London. Eg hef hérna í skrifborð-
inu mínu bréf frá Ludvig
Braathen þar sem hann segir:
Nú ætlum við að leggja niður
Luxembourg-skrifstofuna fyrir
fullt og allt, því að við ætlum að
hætta að lljúga þangað. Þess-
vegna verður þú að segja sölu-
manni þínum upp tafarlaust.
Hann var þeirrar skoðunnar að
ekki væri hagkvæmt að fljúga
bara yfir sumarmánuðina frá
Luxembourg og vera óvirkir á vet-
urna.
Mótmæli
Já, ég hef bréfið hér. Við vorum
þrjú sem unnum í bragganum
okkar á Findel, ritari, sölumaður
og ég. Sölumanninum þurfti ég
því miður að segja upp, en ritar-
anum fékk ég að halda fyrst um
sinn. Eg mótmælti auðvitað
þessari ákvörðun. Eg benti yfir-
boðurum mínum á að heimssýn-
ingin yrði haldin í Briissel ‘58 og
þá myndi, ef að líkum léti, koma
sægur Ameríkana frá Bandaríkj-
unum til að skoða sýninguna og
þá yrði jú brýn þörf fyrir flug milli
Luxembourg og Bandaríkjanna.
En yfirboðarar mínir tóku rök-
semdir mínar ekki til greina,
þannig að allt flug til og frá Lux-
embourg lá niðri frá hausti ‘57 til
vors ‘59.
Framhald á bls. 3