Dagur - 22.12.1999, Blaðsíða 9

Xfc^MT.
MIÐVIKUDAGU R 22. DESEMBER 1999
FRETTASKYRING
FRÉTTIR
Hálaiinaað all haimaður
Þau 10% hjóna sem
eru tekjuhæst mega
þakka stjómvöldum
fyrir 130 þús. kr.
hækkuu ráðstöfunar-
tekna á máuuði á að-
eins tveim árum.
Skattbyrði þessa hóps
hefur lækkað stórum
en hækkað hjá öllum
öðrum, mest hjá þeim
lauualægstu.
Undir yfirskyni skattalækkana
hafa stjórnvöld undanfarin ár
stórum hækkað skattbyrði launa-
fólks, nema þeirra allra tekju-
hæstu. Skattbyrði þeirra hefur
lést um mörg prósentustig. Enda
hafa ráðstöfunartekjur tekju-
hæstu 10% hjóna eða sambýlis-
fólks í landinu hækkað um 130
þús kr. á mánuði að meðaltali,
eða um 36% á aðeins tveim
árum,1996 og 1997, í um hálfa
milljón á mánuði. Hækkun þessa
hóps er nær tvöfalt meiri en
næsta 10% tekjuhóps fyrir neðan.
Má því segja að stjórnvöld hafi
með breytingum á skattareglum
undanfarinna ára skapað kring-
um 5 þúsund heimili „hálaunað-
al“ í landinu - með um 150 þús.
kr. hærri ráðstöfunartekjur á
mánuði en næsti 10% tekjuhóp-
urinn og munaði 90 þús. kr.
tveim árum áður og fimm sinnum
hærri en þau 10% hjóna sem
tekjulægst eru, en sá munur var
aðeins fjórfaldur árið 1996.
Skattar lágfekjufólks
margfaldaðir
A sama tíma og skattbyrði „aðals-
ins“ lækkaði hækkaði hún gífur-
lega á lægst Iaunuðu hópunum. A
tekjulægstu 10% hjónanna nær
sexfaldaðist skatturinn en vaxta-
og barnabætur lækkuðu um tvo
þriðju. I stað þess að eiga 88 þús.
kr. afgang af bótunum eftir skatt
1996, þá vantaði 26 þús. kr. á að
þær dygðu fyrir skattinum árið
1998. Þar af Ieiðandi hækkuðu
ráðstöfunartekjur þessa hóps að-
eins um 8%, eða 6.400 krónur á
mánuði á síðustu tveim árum,
sem er einn tuttugasti af hækkun
„aðalsins". Þessi fimm þúsund
iáglaunaheimili höfðu 103 þús
kr. ráðstöfunartekjur að meðaltali
á mánuði í fyrra. Næstu 10%
hjóna þar fyrir ofan hafa um 146
þús.kr. á mánuði, aðeins 13%
meira en 1996, þrátt fyrir að
heildartekjúr þeirra hafi hækkað
um ríflega 21%. Ríkissjóður færðh
„aðlinum“ mismuninn í „skatt-
afslátt".
„Aðalliim“ á helming
fjármagnsins
I samantekt um tekjur, eignir og
drefingu þeirra, sem Þjóðhags-
stofnun vinnur upp úr skattfram-
tölum, þar sem framangreindar
tölur eru fengnar, segir m.a.:
„Dreifing ráðstöfunartekna hjóna
hefur orðið marktækt ójafnari
milli áranna 1997 og 1998“.
Svipað hafi einnig gerst milli
1996 og 1997 og raunar mörg ár
þar á undan. Auk þess sem hækk-
un atvinnutekna hjóna sé mest í
efstu tíund (tekjuhæstu 10% allra
hjóna) og minni eftir því sem
neðar dregur, þá falli fár-
magnstekjur líka að langstærst-
um hluta þeim tekjuhærri í skaut.
Efsta tíundin fái 45% jjeirra allra.
Þar við bætist svo hvað skatta-
hækkunum sé misskipt.
Síðustu tvö ár hækkuðu heild-
artekjur „aðalsins" um 30% en
skattarnir bara 15%. Tekjur miðl-
unganna hækkuðu um 25% og
skattarnir nokkru meira eða 25-
30%. Og í lægsta tekjuhópnum
hækkuðu tekjurnar um 20-21%
en skattarnir 100-475% - auk
þess sem allar bætur þeirra hríð-
lækkuðu þar á ofan.
50% til „aðalsins“ -16% til
lágtekjulýðsins
Sé litið 5 ár aftur í tímann er
munurinn ennþá meiri. Heildar-
tekjur hjóna hafa hækkað um
41% að meðaltali en ráðstöfunar-
tekjur um 36% að meðaltali. Mis-
muninn fékk ríkissjóður og sveit-
arfélögin, einkum frá þeim tekju-
lægstu. Heildartekjur tveggja
tekjulægstu tíundanna hækkuðu
um tæp 31% en ráðstöfunartekj-
urnar aðeins 16% og 19%. Miðl-
ungshóparnir eru nálægt meðal-
talinu, sem er 41% og 36%. Hjá
„aðlinum“ er auðvitað allt annað
uppi á teningnum: Ráðstöfunar-
tekjur þeirra hafa hækkað 6%
meira en heildartekjunar, eða um
50% að meðaltali.
Enda hækkuðu skattgreiðslur
„aðalsins" aðeins um þriðjung á
þessu tímabili á sama tíma og
þær hækkuðu um 50-60% á miðl-
ungunum og margfölduðust hjá
þrem tekjulægstu „tfundunum",
það er hjá nær þriðjungi launa-
lægstu hjóna í landinu.
Skattbyrðin hækkaði úr
18,6% í 21,3%
Þrátt fyrir margrómaðar „skatta-
Iækkanir" undanfarinna ára
hækkaði meðalskattbyrði hjóna á
síðustu fimm árum úr 18,6% árið
1993, í 20,8% árið 1996 ogáfram
upp í 21,3% á síðasta ári og má
því segja að ekki sé von nema von
að ríkissjóður sé ríkur! En hækk-
uninni er gríðarlega misskipt eins
og að framan er lýst: Skattbyrði
tekjulægstu tfundanna hefur
hækkað um 12 og 9 prósentustig,
það er úr 3-11% mínusskatti í 2-
6% skatt, og miðlungshópanna
um þrjú prósentustig, úr 13-17%
upp í 17-20%.
Hálf miUjón á hvern
,;aðalsmann“
A sama tíma lækkaði hins vegar
skattbyrði „aðalsins" úr rúmlega
33% niður í 30%. Þegar til þess er
litið að meðalskattbyrði hækkaði
um nær 3% hefur skattbyrði
þessa hóþs í rauninni lækkað tvö-
Mikill titringur var í þingsölum í gær vegna norsku skýrslunnar en Finnur
Ingólfsson og Halldór Ásgrímsson héldu ró sinni að mestu.
Líktist meira
neyðarfundi
Skýrsla norska sendi-
herrans veldur skjálfta
hjá stjómarflokk-
imuin. Allir ráðherrar
mættu á jjingfund.
Þegar fundur hófst á Alþingi í
gær voru allir 12 ráðherrar ríkis-
stjórnarinnar mættir til fundar.
Það mun ekki hafa gerst síðan
Alþingi var sett 1. október sfð-
astliðinn að þeir séu allir mættir
samtímis á þingfund. Og ástæð-
an fyrir þessu öllu saman voru
fréttir frá Noregi um að norski
sendiherran á íslandi hafi sent
stjórnvöldum sínum heita Ieyni-
skýrslu. Þar hafi hann eitt og
annað eftir Siv Friðleifsdóttur og
meðal annars það að stjórnmála-
samband Islands og Noregs
muni bera hnekki ef Norsk
Hydro hætti við byggingu álvers
í Reyðarfirði. Segja má að þing-
lundurinn hafi líkst hreinum
neyðarfundi, svo alvörugefnir
voru ráðherrar í ræðustól.
I skýrslu sendiherrans segir
m.a. að Norðmenn eigi tvo
vonda kosti í málinu. Að hætta
við framkvæmdir og kalla yfir sig
reiði Islendinga eða halda áfram
og verða sakaðir urn að eyði-
leggja íslenskar náttúruperlur.
Þá segir í skýrslunni að Fram-
sóknarflokkurinn beri mikinn
skaða af ef ekkert verður af
framkvæmdum.
Vangaveltur sendiherrans
Asta Ragnheiður Jóhannesdóttir
hóf umræðuna í upphafi þing-
fundar undir liðnum störf þings-
ins. Hún benti á alvarleika máls-
ins eins og fleiri þingmenn
stjórnarandstöðunnar síðan
gerðu. Siv Friðleifsdóttir bar af
sér allar sakir í þessu máli og
sagði að það sem eftir sér væri
haft væri að ríkisstjórnin vildi
málið í gegn og að það væri um-
deilt meðal þjóðarinnar. Annað
væru vangaveltur sendiherrans.
Steingrfmur J. Sigfússon sagði
að ef vil vill væri sendiherrann
að leggja umhverfisráðherra orð
í munn. Hann væri hins vegar
heldur betur ónákvæmur emb-
ættismaður ef hann í skýrslugjöf
til sinnar ríkisstjórnar er með
vangaveltur af þessu tagi ef þær
eru algerlega út í loftið.
Óskýrt talad
Ossur Skarphéðinsson sagði Siv
Friðleifsdóttur ekki hafa talað
skýrt í málinu. Hún yrði að
koma upp og tala skýrar en hún
hefði gert. Hann sagði utanríkis-
ráðherrann neyðast til að kalla
sendiherrann á sinn fund vegna
málsins og spyrja hvers vegna
hann sendi ósannindi til Noregs.
Jafnvel að krefjast þess að hann
verði kallaður heim.
Halldór Asgrímsson kallaði
málið upphlaup stjórnarand-
stöðunnar á Alþingi. Hann sagði
hér bara um venjulega erindis-
skýrslu frá sendiherranum til
norskra stjórnvalda að ræða.
Hann sagðist ekki vita hver
ástæðan væri fyrir því að skýrsl-
unni var lekið út til Ijölmiðla.
Davíð Oddsson tók til máls og
fullyrti að þessi skýrsla muni
koma ráðherrum í Noregi á óvart
vegna þess að þeir hafi upplýs-
ingar frá íslenskum ráðherrum
um málið. Þar hafi viðhorfið
sem sendiherrann lýsir aldrei
komið fram. Hér væri um alís-
lenskt mál að ræða. Abyrgðin
væri á íslenskum ráðamönnum.
„Abyrgðin er á stjórnarflokkun-
um báðum, forystumönnum
þeirra og ráðherrum. Þannig er
málið vaxið,“ sagði forsætisráð-
herra. — S.DÓR
Ber að taka
alvarlega
Steingrímur J. Sigfússon og
Rannveig Guðmundsdóttir voru
sammála um það að taka ætti
skýrslu norska sendiherrans al-
varlega. Steingrímur sagði þetta
vekja upp spurningar. Af ein-
hverjum ástæðum sjái sendi-
herrann tilefni til að vera með
þessar hugleiðingar. „Þess vegna
er eðlilegt að stjórnvöld séu
spurð út í málið og hvernig sam-
skipti þeirra við norska aðila og
Norsk Hydro hafi verið um þessi
mál,“ sagði Steingrímur. i
Rannveig Guðmundsdóttir
sagði að eins og þetta mál bæri
að í fréttum væri það alvarlegt í
augum Islendinga. „Hann dreg-
ur upp þær útlínur að Noregur
sé að lenda í þeirra stöðu að
annað hvort að fá á sig slæma
ímynd á alþjóða vettvangi eða
lenda í deilum við ísland enn á
ný. Það virkar á mig að þessar
útlínur sem þarna eru dregnar
upp séu réttar. Þær eru í takt við
málflutning okkar hér á AI-
þingi,“ sagði Rannveig.' - S.DÓR
verða alltaf fyrir, enda sé alltaf
verið að níðast á þeim á öllum
stöðum. Hann áréttar einnig að
það sé alltaf verið að hækka skatta
á launafólki. Nærtækast í þeim
elnum sé sú ákvörðun stjórnvalda
að láta skattleysismörk ekki fj'lgja
launaþróun. Með því sé verið að
níðast á tekjulægsta fólkinu og
það sé meðvitað gert af hálfu
stjórnvalda.
Skattpíning
Formaður Bandalags háskóla-
manna, BHM, Björk Vilhelms-
dóttir, segist ekki vera hissa á
þessu sem fram kemur í saman-
tekt Þjóðhagsstofnunar. Hún seg-
ir að í allri neyslunni í þjóðfélag-
inu séu tekjuhæstu hóparnir
endalaust að auka við sig og
sömuleiðis séu þeir sífellt að auka
sínar ráðstöfunartekjur. Annars
væri ekki þessi gegndarlausa
neysla og þensla sem sé nær öll
vegna tekjuhæstu hópanna, eða
„aðalsins". Hún bendir einnig á að
millitekjufólkið sem sé meðal
annars innan raða BHM hefur
gagnrýnt það hversu skattbyrðin
sé mikil og hversu mikið það þarf
að greiða í jaðarskatta. Björk telur
einnig ástæðu til að skoða skatt-
byrði tekjulægstu hópanna. Þá sé
þetta enn ein sönnun þess hvern-
ig hagstjórnin í landinu hefur ver-
ið að hygla þeim sem hafa pen-
inga og treysta stoðir þeirra í öllu
þjóðfélaginu á sama tíma og al-
mennt launafólk er skattpínt til
hins ítrasta.
Svo virdist sem stjórnvöld séu meðvitað að auka bilið á milli þeirra tekjuhæstu og annarra hópa í þjóðfélaginu með skattlagningu. / það minnsta hyglar kerfið þeim ríku en skattpínir þá tekjulágu. Þessi
mismunun kemur víða fram í þjóðfélaginu. Hér er sá er öllu ræður, Davíð Oddsson forsætisráðherra, á stofnfundi Samtaka atvinnulífsins, en þau samtök ráða einnig miklu um launaþróunina.
falt meira. Slík skattalækkun sem
samsvarar um hálfri milljón að
meðaltali á hvern „aðalsmann"
árið 1998 er samtals 2,5 milljarð-
ar, sem dugar fyrir mörgum jepp-
um. Og sú skattalækkun er öll
sótt í launaumslag þeirra lægra
Iaunuðu og hlutfallslega mest til
þeirra tekjulægstu. Þarf svo ein-
hver að undrast Iangar biðraðir
hjá Mæðrastyrksnefnd og Hjálp-
arstofnun kirkjunnar?
Þarf að laga
Gunnar Birgisson, þingmaður
sjálfstæðismanna í Reykjanes-
kjördæmi, segist því miður ekki
hafa séð þessa samantekt Þjóð-
hagsstofnunar. Hann telur þó
svona fljótt á litið að það þurfi að
Iaga þetta, enda hafa menn ekki
áttað sig á því að ástandið sé eins
og þar kemur fram. Það er önd-
vert við það sem hugsandi menn
hafa stefnt að, það er að lækka
skattbyrðina hjá þeim tekju-
Iægstu en ekki auka hana. A sama
hátt sé nær lagi að auka skattinn
hjá þeim tekjuhæstu. Hann vill
þó ekki tjá sig frekar um þessa
samantekt Þjóðhagstofnunar og
hvaða áhrif það getur haft á kom-
andi gerð kjarasamninga fyrr en
hann hefur séð það sjálfur, svart á
hvítu.
Áfelllsdómur
Ari Skúlason, framkvæmdastjóri
ASI, segir að þetta sem fram
kemur í samantekt Þjóðhags-
stofnunar sé lokastaðfesting á því
Gunnar Birgisson,
alþingismaður:
„Öndvert við það sem hugsandi
menn hafa stefnt að.“
sem verkalýðshreyfingin hefur
haldið fram um að skattkerfið
vinnur gegn þeim markmiðum
sem verið sé að reyna ná fram við
gerð kjarasamninga. Það er að
hækka lægstu launin umfram
önnur. Það sé augljóst enda tala
tölurnar sfnu máli. Þetta sé jafn-
framt mjög þungur áfellisdómur
Ari Skúlason,
framkvæmdastjóri ASÍ:
„Þungur áfellisdómur á stefnu ríkis-
stjórnar."
á stefnu ríkisstjórnarinnar. Hann
bendir einnig á að sá poki sem
verkalýðshreyfingin sé að safna í
upplýsingum og öðrum áhrifa-
völdum í tengslum við gerð kom-
andi kjarasamninga sé þegar orð-
inn margfallt of fullur. Hann seg-
ir að einhver mundi segja eitthvað
ef verkalýðshreyfingin mundi fara
Björk V/lhelmsdótt/r, formaður
BHM: „Enn ein sönnun þess
hvernig hagstjórnin í landinu hyglar
þeim tekjuháu."
fram á að fá bætur vegna þessa og
annað eins og t.d. vegna umfram-
hækkana ríkisstarfsmanna, launa-
hækkana ráðherra og þingmanna
svo nokkuð né nefnt. Hann segir
að þessar upplýsingar frá Þjóð-
hagsstofnun muni bætast í þann
þunga hug og þau vonbrigði sem
félagsmenn aðildarfélaga ASI
Aðalsteinn Á. Baldursson, formaður
Alþýðusambands Norðurlands:
„Staðfesting á mjög gölluðu
skattkerfi."
Vaxandi ójöfnuður
Aðalsteinn A. Baldursson, for-
maður Alþýðusambands Norður-
lands, segir að fljótt á litið séu þær
staðreyndir sem fram koma í sain-
antekt Þjóðhagsstofnunar stað-
festing á því sem verkalýðshreyf-
ingin hefur haldið fram að skatt-
kerfið sé vægast sagt mjög gallað.
Þar sé sífellt verið að auka skatt-
byrðina á þeim tekjulágu á sama
tíma og kerfið virðist hygla þeim
tekjuhærri. Þá sé verkalýðshreyf-
ingin einnig búin að benda á
hvernig skattkerfið og tekjuteng-
ingar við bótagreiðslur hafa Ieikið
illa ýmsa hópa, eins og t.d. ör-
yrkja, fatlaða og atvinnulausa. A
sama tíma hefur hvorki ríkisstjórn
né Alþingi verið tilbúin að taka á
þessum málum. Þá sé viðbúið að
þetta muni hafa áhrif á gerð kjara-
samninga, enda séu skattamálin
og önnur mál sem snúa að ríkis-
valdinu almennt til skoðunar hjá
verkalýðshreyfingunni. Aðalsteinn
bendir einnig á að til að tryggja
kaupmáttinn hafa ýmsir haft á
orði að verkalýðshreyfingin verði
að fara fram með hógværar kaup-
kröfur gagnvart atvinnulffinu.
Hann telur hinsvegar að verka-
lýðshreyfingin ráði nánast engu
um þróun kaupmáttarins heldur
fyrst og fremst ríkisstjórnin með
aðgerðum sínum t.d. í skattamál-
um. Hann bendir einnig á að á
sama tíma séu hópar á Islandi að
„kafna“ í peningum og fjárfesta út
og suður út um allan heim í ýms-
um gæluverkefnum eins og t.d.
ensku fótboltaliði, þá kvíðir lág-
launafólk fyrir jólunum vegna
þess að það á varla fyrir jólagjöf-
um. Þetta sé íslenskt samfélag í
upphafi nýs ársþúsunds, þar sem
verið sé að færa útvöldum mikla
fjármuni á silfurfati með aðstoð
skattkerfisins.

HEIÐIJR ^
HELGADÓTTIR
GUDMUNDUR RÚNAR
HEBDARSSON
SKRIFA
►