Dagur - 19.02.2000, Blaðsíða 9

Dagur - 19.02.2000, Blaðsíða 9
8- LAUGARDAGUR 19. FEBRÚAR 2000 LAUGARDAGUR 19. FEBRÚAR 2000 - 9 FRÉTTASKÝRING -Uagur Áhættufj árfestar efla vísindin GIJÐMIJNDUR RUNAR IIEIDARS SON MiMl gróska er í rantn- sóknion og þróun. Arð- bær fjárfesting. 13 milljarðar á ári. Hlut- ur opinberra sjóða minnkar. Umsókn Mar- els og fleiri var hafnað. Á undanförnum árum hefur verið mikil gróska í allskonar rannsókn- ar- og þróunarvinnu vísindamanna sem skilað hefur íslensku samfé- lagi verulegum ávinningum í nýj- um atvinnutækifærum. Talið er að heildarframlög til þessara mála séu um 13 milljarðar í ár. Hinsvegar hafa fjárframlög ríkisins til sjóða Rannsóknarráðs Islands, Rannfs, ekki hækkað í krónum talið á síð- ustu árum. Það hefur gert það að verkum að bæði Vísindasjóður og Tæknisjóður hafa ekki getað styrkt ýmis efnileg verkefni á sviði grunn- rannsókna og því hefur myndast ákveðinn llöskuháls í þeim efnum. A fjárlögum í ár sem og síðustu ár hefur franrlag ríkissjóðs til Vísinda- sjóðs verið 150 milljónir króna og um 200 milljónir til Tæknisjóðs. Atvinnulífið og fjárfestar hafa al’tur á móti fjárfest í mörgum þessum rannsóknum á seinni stigum þegar sýnt þykir að þær geti orðið að framleiðslu - og söluvara á markaði og hefur þátttaka þeirra farið sívax- andi. Þá hafa margir notið góðs af styrkveitingum úr sjóðum Evrópu- sambandsins, auk þess sem há- skólar landsins hafa varið töluverð- um fjármunum til rannsókna og þróunarvinnu. Sem dæmi um þró- unina má nefna að um miðjan ní- unda áratuginn nam hlutur sjóða Rannís af heildarstyrktarframlög- um til rannsóknar- og þróunar- vinnu um 8% en hefur minnkað í 3% í ár. Umsókn frá Marel hafnað Við úthlutun styrkja úr vísinda- sjóðum Rannís í vikunni kom fram að vegna fjárskorts hefði þurft að hafna mörgum umsóknum sem báru vitni um mikla hugmynda- auðgi. Þessar umsóknir hefðu jafn- framt falið í sér von um grósku- mikla rannsóknar- og þróunar- starfsemi sem sé grunnur að íjöl- breyttu atvinnulífi og nýjum at- vinnutækifærum. Hinsvegar hafa menn ekki útilokað þann mögu- leika að fá áhættufjárfesta með í einhver þessi verkefni. Það kann þó að verða erfitt því þeir munu ef- laust vilja fá eitthvað fyrir sinn snúð, eins og það er orðað. Þá get- ur það komið róti á viðkomandi verkefni og þá sérstaklega ef menn eru óvanir því að hafa yfir sér aðila sem stjórnast fyrst og fremst af ágóðavon og þeirri pressu sem það getur haft á vísindastarfið. Til að efla grunnrannsóknir þar sem oft er veðjað á efnilega vísindamenn hefur Rannís gert þá tillögu til menntamálaráðherra að auka það með svokölluðum öndvegisstyrkj- um og öndvegissetrum. Hugsunin að baki því er sú að með því sé hægt að veita mönnum myndar- iega styrki til uppbyggingar á nýj- ,um rannsóknarsviðum. Af einstök- um umsóknum sem hafnað var má m.a. nefna umsókn frá Marel á sviði kjötvinnslukerfa og vigtunar- tækni, frá Hampiðjunni vegna veiðarfæra og umsókn um lyfja- framleiðslu úr náttúrulegum efn- um. Þá var einnig hafnað áhuga- verðri umsókn í sambandi við nýja tækni í tannlækningum frá Agli Jónssyni tannlækni á Akureyri. Af sömu ástæðu var jafnframt skorið við nögl aðstoð við fjölmarga sem áttu betra skilið miðað við það sem þar lá að baki. Það var m.a. á sviði hafrannsókna og skógræktar svo nokkuð sé nefnt. Sjávardýr og salemi Eins og gefur að skilja voru margar merkar umsóknir sem hlutu náð fyrir augum úthlutunarnefndanna. Þar á meðal var staðsetningarkerfi fyrir sjávardýr sem Sigmar Guð- björnsson í Stjörnu-Odda hefur hannað. Þessi búnaður til merk- inga á fiskum virkar þannig að merkin geta tekið á móti hljóð- bylgjum sem sónarbúnaður sendir frá sér. Með því að móta útsend sónarmerki frá skipi með GPS- staðsetningu, tekur merkið á fiskn- um á móti staðsetningu skipsins og skýrir það sem sína staðsetningu. Þannig getur einn sónar þakið haf- svæði í allt að 5 km radíus. Á þenn- an hátt er hægt að fylgjast með fiskum vegna fiskirannsókna og ætti einnig að koma í veg fyrir miklar siglingar í leit að fiski. Þá vakti einnig athygli verkefni sem Hildur Hrólfsdóttir hjá Iðntækni- stofnun og Helga R. Eyjólfsdóttir hjá Rannsóknarstofnun fiskiðnað- arins vinna að um vistferilgrein- ingu á þorskflökum. Þarna er um að ræða aðferðafræði sem metur umhverfisáhrif frá vöggu til grafar og hvar helst má ná fram umhverf- islegum ávinningi. Sem kunnugt er þá aukast kröfur á alþjóðamarkaði til fiskframleiðenda um að þeir geti sýnt fram á ábyrga stjórnun um- hverfismála. Sömuleiðis eru áber- andi umræður um hvort og hvern- ig skuli umhverfismerkja fiskiaf- urðir. Ennfremur er athyglisverð rannsókn í gangi hjá Karli G. Krist- inssyni, yfirlækni á sýklafræðideild Landsspítalans, og Sigurði E. Vil- helmssyni um þróun og útbreiðslu ónæmisgena í íslenskum pneumó- kokkum. Þeir eru meðal mikilvæg- ustu sýkingarvalda fyrir eyrnar- bólgu, lungnabólgu, blóðsýkingu og heilahimnubólgu. Af öðrum áhugaverðum samþykktum um- sóknum má nefna smíði á sjálf- bæru salerni fyrir fjölsótta einangr- aða ferðamannastaði sem Esra Esrason og Plastorka á Isafirði standa að. Reiður og sár Á blaðamannafundinum þar sem úthlutun úr Vísindasjóði og Tæknisjóði var kynnt kom fram hörð gagnrýni á sinnuleysi stjórn- valda í því að efla rannsóknar- og þróunarstarf. Jóhannes Torfason, formaður úthlutunarnefndar- Tæknisjóðs, sagði það ekki vera uppörvandi að sitja í úthlutunar- nefnd og geta ekki veitt góðum hugmyndum brautargengi með fjárstuðningi. Hann benti m.a. á að sum þau fyrirtæki sem væru að gera það gott á hlutabréfamarkaði hefðu á sínum tíma verið hugmynd sem hefði notið stuðnings hjá Rannís. Það ætti að segja stjórn- völdum og öðrum að það sé góð fjárfesting að fjárfesta í rannsókn- um. Guðmundur Sigvaldason, for- maður úthlutunarnefndar Vísinda- sjóðs, sagðist v.era bæði reiður og •sár yfirvsinnuleysi stjórnvalda í Við úthlutun styrkja úr vísindasjóðum Rannís í vikunni kom fram að vegna fjárskorts hefði þurft að hafna mörgum umsóknum sem báru vitni um mikla hugmyndaauðgi. Þessar umsóknir hefðu jafnframt falið í sér von um gróskumikla rannsóknar- og þróunarstarfsemi sem sé grunnur að fjölbreyttu atvinnulífi og nýjum atvinnutækifærum. þessum efnum. Hann sagði að þegar menn væru með 283 um- sóknir fyrir framan sig en aðeins 1 50 milljónir til ráðstöfunar, þá sé lítið annað hægt að gera en að fórna höndum og spyrja hvað þetta samféiag sé eiginlega að hugsa. Að gera ekki betur við þann mannauð sem sé fyrir hendi og alla þá fjár- festingu sem liggur að baki mennt- unar þeirra sem þar starfa. Auka rinin ra n n s (íkn i r Þrátt fyrir þessa gagnrýni hafa nefndarmenn í fjárveitingarnefnd Alþingis ekki orðið varir við að for- ystumenn þessara sjóða né Rannís hafi reynt að kynna málstað sinn fyrir nefndinni í því skyni að fá hærri framlög til úthlutunar. Jón Kristjánsson, formaður fjárveiting- arnefndar Alþingis, segir að ástæð- an fyrir því að framlög til þessara sjóða hafi ekki verið aukin sé m.a. vegna þess að atvinnulffið hafi komið sífellt meira að þessum mál- um. Þessutan hafi menn sótt í vax- andi mæli í sjóði Evrópusambands- ins. Formaður fjárveitingarnefndar telur aftur á móti að þetta sé eitt af þeim verkefnum sem þyrfti að skoða vegna mikilvægis þessa málaflokks og til að efla grunn- rannsóknir. 10-12% auknmg á ári Vilhjálmur Lúðvfksson, fram- kvæmdastjóri Rannsóknarráðs rfk- isins, segir að þrátt fyrir minnkun í hlutdeild sjóða ráðsins, þá hafi til- koma atvinnulífsins og fjárfesta auk háskóla gert það að verkum að það hefur orðið raunaukning í krónum talið til rannsókna- og þró- unarvinnu. Frá miðjum níunda ár- tugnum hefur þessi aukning verið að meðaltali um 10%-12% á ári. Hann segir að gróf skipting á þess- um 13 milljörðum í ár sé þannig að um 40%-45% komi frá atvinnulíf- inu og fjárfestum og 25% kemur frá háskólum landsins. Af einstök- um fyrirtækjum má nefna að hlut- ur íslenskrar erfðagreiningar er verulegur og ekki ótrúlegt að þeirra hlutur sé allt að einn milljarður, enda er fyrirtækið ennþá fyrst og fremst rannsóknarfyrirtæki. Þótt þáttur háskóla sé mikill á sviði grunnrannsókna, þá eru þeir einn- ig umfangsmiklir á sviði tækni- og hagnýtum rannsóknum. Vilhjálmur segir enga launung á því að það sem hefur verið einna jákvæðast í þessum efnum á síðari árum sé sívaxandi þátttaka at- vinnulífsins í rannsóknarstarfsem- inni sem var nánast engin fyrir 10- 15 árum. Þótt ástæðan fyrir þess- um sinnaskiptum atvinnulífsins geti verið margvíslegar þá má gera ráð fyrir að hagnaðarvonin ráði þar mestu. Vilhjálmur telur þó að Rannís eigi þarna einnig hlut að máli og m.a. vegna þess að ráðið kom á sínum tíma á samstarfi á milli atvinnulífsins og einstakra stofnana um miðjan níunda ára- tuginn. Þessutan hefur á síðustu árum orðið kynslóðaskipting í at- vinnulífinu með tilkomu ungs og vel menntaðs fólks svo ekki sé minnst á tilkomu þess við stjórn- völinn í Ijármálafýrirtækjum. Fj áriiiálaniarkaður Af einstökum fyrirtækjum sem not- ið hafa góðs af þessu samstarfi nefnir Vilhjálmur m.a. Marel í sam- bandi við rafeindavogirnar og tölvu- myndgreiningunni sem hefur verið einn mesti vaxtarbroddur fyrirtækis- ins. Þá séu það einnig fyrirtæki eins og Vaki - fiskeldiskerfi og Flaga. Þessi fyrirtæki hafa náð myndar- Iegri fótfestu í framhaldi af verkefn- um sem sjóðir Rannís styrktu á sín- um tíma þegar frumkvöðlar þeirra voru við háskólanám eða störfuðu innan heilbrigðiskerfisins. Þá vakn- aði mikill áhugi á þessum málum og þá sérstaklega nýsköpun þegar fjár- magnsmarkaðurinn var gefinn frjáls. I framhaldi af því létu áhættufjárfestar meira til sín taka á þessu sviði. Þá þróun má m.a. rekja til starfsemi Þróunarfélags Islands árið 1985. Síðan þá hafa sífellt fleiri bæst við og t.d. Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins og Eignarhaldsfélag Alþýðubankans. Vilhjálmur bendir á að nýjungagirni fjármálamarkað- arins hefur valdið því að menn hafa Vilhjálmur Lúðvíksson, framkvæmdastjóri Rannís. Skiptast á skin og skúrir. Jón Krístjánsson, formaður fjáríaganefndar: Áhugi á að efla , , grunnrannsóknir. Guðmundur Sigvaldason, formaður úthlutunarne fndar Vísindasjóðs: Hvað er þetta samfélag eiginlega aðhugsa? , Jóhannes Torfason, formaður úthlutunarnefndar Tæknisjóðs: Ekki uppörvandi að sitja í úthlutunarnefnd.. tekiö miklu meiri áhættu í þessum efnum en landsmenn höfðu vanist fram til þessa á fjármálamarkaði. Áður hafði öll fjárfesting gengið meira og minna út á steinsteypu og tryggingar þegar menn höfðu ekki milda trú á nýrri tækni og þekkingu og vantreystu í raun og veru þekk- ingu fólks. Skin og skiirir Vilhjálmur telur því að á sama tíma og menn séu að kvarta yfir því að sjóðir Rannís hafi ekki úr nægjan- lega miklum fjármunum úr að moða til að styrkja efnilegar hug- myndir vísindamanna, þá geta þeir hinir sömu glaðst yfir því að það sé mikil drift í margri þeirri starfsemi sem þeir studdu á sínum tíma. Engu að síður telja menn í ljósi stöðnunar í framlögum ríkisins til sjóða Rannís að búið sé að skapa flöskuháls vegna grunnrannsókna. Það sé vegna þess að sjóðirnir geta ekki vegna fjárskorts stutt nægilega mikið af þeim mörgu og góðu mál- um sem þar koma inná borð sem fjármálamarkaðurinn tekur síðan við þegar viðkomandi verkefni stefnir í að verða að arðbærri við- skiptahugmynd. Vilhjálmur segir að þessi markaður vilji svo gjarnan styðja við bakið á fleiri málum sem séu komin á einhvern rekspöl. Til að svo geti verið þarf að verja meiru fé til grunnrannsókna og til að liðka fyrir hugmyndum sem séu á algjöru byrjunarstigi. Enda telur hann að allar forsendur séu til að fjárfesta í mörgu af því fólki sem stendur mjög framarlega í alþjóðlegu samhengi. Sérstaklega þegar haft er í huga að atvinnutækifæri framtíðarinnar byggjast á því að svo sé gert. Þau séu ekki lengur í sjávarútvegi eða í landbúnaði eins og áður var. Bónus sem í áraraðir hefur notið meiri vinsælda en nokkurt annað fyrirtæki í könnunum Frjálsrar verslunar, en nú bregður nýrra við. Kárí fer á toppinn en Bónus hrynur Óvinsældir Baugs- veldisins orðnar meiri en vinsældir. Geislabaugurinn er nú kominn á Kára. „Baugsveldið er hrunið að vin- sældum," segir f nýrri Frjálsri verslun. Bónus sem f áraraðir hefur notið meiri vinsælda en nokkurt annað fyrirtæki í könn- unum blaðsins, með 26% fylgi fyrir tveim árum, hefur nú hrap- að niður r' 5. sæti með 6,6% - og raunar neðar ef litið er til þess að það var Iíka í 5. sæti fyrir- tækja með neikvæðast viðhorf með 3,2%. í ár er það íslensk erfðagreining sem skýst á topp- inn, með ríflega 18% fylgi, urn 10% ofar en Islandsbanki sem er í 2. sætinu. Enginn hugsar hlýtt til Ný- kaups Og ekki bara Bónus, heldur hafa öll hin Baugsfyrirtækin hrapað í vinsældum milli ára. Hagkaup sem ævinlega hefur verið í 1. til 4. sæti dettur nú niður í það 10. (niður fyrir KEA/KEA-Nettó, sem heldur sínu sæti). 10-11 sem var í 6. sæti í fyrra er dottið út af Iistanum. Og Nýkaup (sem var f 18. sæti í fyrra) nefndi nú enginn sem 1-3 af þeim fyrir- tækjum sem þeir hefðu jákvætt viðhorf til. Þannig að alls lýstu einungis 11% jákvæðu viðhorfi til þessara fjögurra fyrirtækja en nær 15% neikvæðu, svo óvin- sældir Baugsveldisins eru orðnar meiri en vinsældir. Og til að kóróna allt saman, lendir sjálft móðurfélagið, Baug- ur, í 2. sæti, með 8,1% sem segja Baug það félag sem þeir hala neikvæðast viðhorf til (á eftir Flugleiðum, sem líka var í 4. já- kvæða listans), en innan við 1% hugsuðu hlýtt til Baugs þegar könnunin var gerð síðustu dag- ana í janúar. Erft gamla SÍS stimpiliun Ritstjóri Frjálsrar verslunar, Jón G. Hauksson, segir ástæður minni vinsælda eflaust margar. „En f augum fólks er Baugsveld- ið komið með stóran einokunar- stimpil á sig og Bónusfeðgarnir eru ekki lengur fátækir kaup- menn í Skútuvoginum heldur forríkir". Með opnun Bónus hafi þeir feðgar lyft grettistaki í lækk- un matvöruverðs og fyrir það hafi þjóðin lofað þá. „En ein- hvern vegin sér hún ekki sama geislabauginn yfir Baugi og hún sá yfir Bónusi,“ segir ritstjórinn. RiMsútvarpið efst af fjöl miðlimum Á sama tíma og Baugsveldið hrapar hafa verslanakeðjurnar sem það keppir við flestar aukið vinsældir sínar umtalsvert, eins og Fjarðarkaup, Nóatún og Sam- kaup. Athygli vekur að Ríkisútvarpið er orðið vinsælasti fjölmiðillinn í landinu, samkvæmt könnuninni og hefur hækkað úr 32.-40. sæti í fyrra í það 11. í ár, þ.e. næst Hagkaupi. Landssíminn færist úr 20.-24. sæti í það 7. í ár og Tal í 15-18. sæti. Bankarnir hafa allir færst ofar í vinsældum en hins vegar SPRON sigið neð- ar. - HEl Vaka sniðgekk reglur Samkvæmt þeim upplýsingum sem fengist hafa hjá Tölvunefnd má heita borðleggjandi að Vaka, félag hægrisinnaðra háskóla- stúdenta, hafi villt á sér heimild- ir við framkvæmd skoðanakönn- unar meðal háskólastúdenta. Eins og fram kom i' blaðinu £ gær hafa fulltrúar Röskvu í Stúdentaráði mótmælt fram- kvæmd téðrar könnunar, þar sem fyrirspyrjendur spurðu í nafni „Akademíu", sem svarend- ur hefðu ástæðu til að ætla að væri félag á vegum Stúdenta- ráðs, en er í raun styrktarfélag Vöku. Var meðal annars spurt nm. kosningalvegðan.....- -- ■ Sigrún Jóhannesdóttir, ritari Tölvunefndar, segir að það hafi verið Vökublaðið sem fékk leyfi til að framkvæma könnun meðal háskólastúdenta og hafi umsókn komið frá Davíð Guðjónssyni. „Við framkvæmd kannanna er við það miðað að sá sem kannar kynni sig, enda mikilvægt fyrir svarendur að fá strax að vita hver stendur að könnuninni. Og það á ekki að vera í nafni annars en þess sem fær leyfið. Það fer síð- an ekki milli mála að sá sem kannar verður að gæta þess að merkja ekki svörin með nafni eða öðrum auðkennum þess sem ..'twgir" Sigiúni- •• ■ - ew; KAMINUR Vandaðar, fallegar. Ótrúlega hagstætt verð. -MIKIÐÚRVAL- Verð frá 69900- PFAFF c lleimilistœkjiwerslun Grensiswgur 13 108 Rcykjavík - Simi 333

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/251

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.