Dagur - 16.03.2000, Blaðsíða 11

10- FIMMTUDAGUR 16. MARS 2000
ro^ir
FIMMTUDAGUR 16. MARS 2000 - 11
I
FRÉTTA SKÝRING

Mesta „ekki-yfirlýsingm“ ?
Þmgmömmm og ráð-
hemun var heitt í
hamsi við utandag-
skrárumræður um yfir
lýsiugu ríkisstjórnar-
innar í tengslum við
kjarasamninga um
hækkun tryggingabóta
- sem Steingrímur Sig-
fússon sagði mestu
„ekki-yfirlýsingu“ sem
fram hafi komið.
„Frá 1993 til 1999 hækkuðu lág-
markslaun um 52% en grunnlíf-
eyrir og tekjutrygging, þar með
taldar eingreiðslur, um 26%.
Þarna er helmings munur. Og ef
við Iítum nú fram á veginn þá mun
að óbreyttu enn gliðna þarna á
milli,“ sagði Ögmundur Jónasson
málshefjandi við utandagskrárum-
ræður á Alþingi um yfirlýsingu rík-
istjórnarinnar í tengslum við kjara-
samninga um hækkun trygginga-
bóta.
Alvarlegir hlutir að gerast
„Þegar þessi yfirlýsing, þar sem
sérstaklega er vísað til breytinga á
greiðslum almannatrygginga, er
skoðuð fæ ég ekki betur séð en að
alvarlegir hlutir séu að gerast,"
sagði Ogmundur. Ekki aðeins sé
bilið að aukast á milli þeirra sem
eru á lágum kauptöxtum og hinna
sem þurfa að reiða sig á bætur al-
mannatrygginga - heldur gæti
stefnt í beina skerðingu frá því
sem nú er lögboðið. Þegar ríkis-
stjórnin rauf sambandið milli lág-
markslauna og bótagreiðslna
haustið 1995 hafi því verið ákaft
mótmælt af samtökum lífeyrisþega
og launafólks. Og þótt ekki væri
fallist á að koma þeim tengslum á
að nýju hafi fengist í gegn 1997 að
lögfesta ákvæði um að bætur al-
mannatrygginga skuli breytast ár-
lega í samræmi við fjárlög hverju
sinni, en „taka mið af launaþróun,
þó þannig að þær hækki aldrei
minna en verðlag samkvæmt vísi-
tölu neysluverðs."
Átti að hækka meira
Ögmundur benti á að vísitala
neysluverðs hækkaði um 5,8% á
síðasta ári en launavísitalan um
6,8% - og tryggingabætur hefðu átt
að hækka um 6,8% að lágmarki.
„En í reynd var hækkunin 5,73%,
svo ríkisstjórnin hefur því ekki
einu sinni farið að lögum gagnvart
öryrkjum og ellilífeyrisþegum á
síðasta ári,“ sagði Ögmundur. Og
verði verðbóiga áfram svipuð og
fylgi ríkisstjórnin yfirlýsingu sinni,
þá væri hún að hafa Iögboðnar
kjarabætur af öldruðum og öryrkj-
um, sem skammtað er 4,5% á ár-
inu. Eigi ekki að miða trygginga-
bæturnar við lægstu kauptaxta,
sem eðlilegt sé, þá verði ríkis-
stjórnin að gera sér grein fyrir því
að hún er bundin af landslögum
að taka mið af almennri verðlags-
og launaþróun í landinu.
í besta falli blekkingarleikiiT
„Með öðrum orðum; yfirlýsing rík-
isstjórnarinnar er í besta lagi
blekkingarleikur - í versta lagi
hefði hún í för með sér Iögbrot og
kjaraskerðingu fyrir ellilífeyrisþega
og öryrkja. Yfirlýsing ríkisstjórnar-
innar gagnvart öldruðum og ör-
yrkjum gefur þeim ekki meiri
kjarabætur en núverandi lög kveða
á um en útkoman getur hins vegar
orðið lakari. Hvernig skýrir hæst-
virtur forsætisráðherra að í nafni
ríkisstjórnarinnar skuli borinn á
borð annar eins öfugmælaboð-
skapur og fyrirheitin í yfirlýsingu
um kjarabætur öryrkjum og
öldruðum til handa ber vitni um?“
spurði Ogmundur.
Aldrei tekist fyrr í söguimi
Ekki stóð á svari forsætisráðherra,
Davíðs Oddssonar: „Eg er þeirrar
skoðunar að þeir kjarasamningar
sem gerðir voru á dögunum - verði
þeir upphaf að öðrum slíkum
kjarasamningum í landinu - geti
þeir Ieitt til þess að kaupmáttur
launafólks haldist og aukist núna
fimmta eða sjötta árið í röð. Ef það
tekst þá hefur það aldrei tekist fyrr
í sögunni. Kaupmáttur þessa fólks,
hefur sem kunnugt er aldrei vaxið
jafn ört og jafn mikið og jafn ör-
ugglega eins og á þessu skeiði. Það
er líldegt og vonandi að þessir
samningar tryggi það einnig.“
Bætur hækað umfram lauu?
Davíð sagði það einnig gleðiefni að
á sama tímabili hafi tekist að
hækka kaupmátt bóta í landinu lít-
illega umfram Iaunavísitölu (sem á
að mæla meðalhækkun launa í
landinu). „Það er að segja að kaup-
mátturinn hefur vaxið um 22% og
hann hefur einnig vaxið svo hjá
þeim sem njóta bóta. Þetta hefur
aldrei áður gerst í sögunni. Það er
afar þýðingarmikið að við höldum
áfram á þessari leið - en ekki
hinni, þar sem kaupmáttur bóta
þessara hópa hrundi ár frá ári,
eins og menn þekkja og óþarft er
að rifja upp hér og nú,“ sagði Dav-
íð.
Ekki beðið með hækkun
lífeyrisins
En í hverju felst yfirlýsing ríkis-
stjórnarinnar sem varðar bóta-
þega, spurði Davíð og svaraði sjálf-
ur: „Þegar bætur voru síðast
hækkaðar um áramótin, um 3,6%,
þá voru laun hjá opinberum starfs-
mönnum að hækka um 3% en
laun á almenna vinnumarkaðnum
ekki að hækka neitt. Engu að síð-
ur var ákveðið að fylgja þar eftir
hækkun hjá opinberum starfs-
mönnum, og rúmlega það, en bíða
ekki eftir heildarkjarasamningum
annars staðar."
Aftur gengið örlitið lengra
Núna gerist það að samið hafi ver-
ið á ákveðnum, en ekki stórum
hluta vinnumarkaðarins. „Færa
mætti rök fyrir því að bíða með
hækkun bóta þar til meiri mynd
væri komin á kjarasamninga í
landinu. Nei, það er ekki gert. Fyr-
ir áeggjan verkalýðshreyfingarinn-
ar meðal annars, þá er ákveðið að
strax við þessi tímamót komi sú
hækkun inn sem þessi kjarasamn-
ingur tryggir, til handa bótaþegum
einnig. Og það er gengið örlítið
Iengra, með sama hætti og gert var
um áramótin. Þetta sýnir og sann-
ar það að ríkisstjórnin hefur fullan
hug á því að tryggja öldruðum og
öryrkjum að kaupmáttur bóta
Davíð Oddsson forsætisráðherra og Ingibjörg Pálmadóttir heilbrigðisráðherra ráða ráðum sínum. „Ég er þeirrar skoðunar að þeir kjarasamningar sem gerðir voru á dögunum - verði þeir
upphaf að öðrum slíkum kjarasamningum í landinu - geti þeir leitt til þess að kaupmáttur launafólks haldist og aukist núna fimmta eða sjötta árið í röð, “ sagði Davíð Oddsson meðal annars
í umræðunum. - myndir: e.ól
megi halda áfram að eflast - en
ekki falla á nýjan Ieik eins og gerð-
ist stundum áður fyrr,“ sagði for-
sætisráðherra.
Gerum enn betur
Auk þessa hafi síðan verði gerðar
ýmsar breytingar til lækkunar á
jaðaráhrifum sem kostað hafi rík-
issjóð um 690 milljónir," sem þýð-
ir í raun um 4% hækkun til viðbót-
ar þessum hækkunum sem þegar
eru fram komnar. Og í þriðja lagi
er ljóst, að vegna yfirlýsingarinnar
sem gefin var, í tilefni af kjara-
samningum Flóabandalagsins og
Samtaka atvinnulífsins, þá er
ákveðið að hækka persónuafslátt-
inn. Og það er ljóst að það kemur
allstórum hópi þeirra sem njóta
bóta einnig til góða, við þessar að-
stæður. Auðvitað vitum við að
þessar bætur eru Iágar og við vild-
um hafa þær miklu hærri og þar
eru engir meiri góðmenni en aðrir
í þessum sal,“ sagði Davíð Odds-
son.
Gott samstarf við flesta
Sem ráðherra tryggingamála sagð-
ist Ingibjörg Pálmadóttir hafa átt
gott samstarf við flesta forystu-
menn öryrkja í landinu, og nefndi
þar til sögunnar: Hauk Þórðarson
fyrrverandi formann Oryrkja-
bandalagsins, framkvæmdastjór-
ann Helga Seljan og Guðríði
Ólafsdóttur, starfsmann samtak-
anna og Arnór Pétursson formann
Sjálfsbjargar.
„Með samvinnu, samráði og
Ogmundur Jónasson:
Yfirlýsing ríkisstjórnarinnar er í
besta lagi blekkingarleikur - í versta
lagi hefði hún í för með sér lögbrot
og kjaraskerðingu fyrir ellilífeyrís-
þega og öryrkja.
málamiðlun hefur okkur á margan
hátt tekist að bæta mjög stöðu
margra öryrkja. Að sumu Ieyti hef-
ur einmitt þessi ríkisstjórn komið
meira til móts við öryrkja en þær
sem setið hafa síðustu tvo áratug-
ina.“ Ingibjörg nefndi minnkun
jaðaráhrifa vegna tekna maka, sem
hafi kostað ríkissjóð hundruð
Steingrímur Sigfússon: Yfirlýsing
ríkisstjórnarinnar í tengslum við
kjarasamningana er einhver mesta
ekki-yfiríýsing sem lengi hefur
komið fram. Það er ekkert nýtt í
yfirlýsingunni.
milljóna, hækkun dagpeninga vist-
manna á stofnunum, breytingu
bílakaupastyrkja og bætta stöðu
einstæðra foreldra í hópi öryrkja.
Ósvífni
Steingrímur J. Sigfússon hlýtur að
teljast sigurvegarinn í þessari
ræðukeppni: „Ósvífni forsætisráð-
Ásta R. Jóhannesdóttir: Skatta-
breytingarnar koma þessu fólki ekki
til góða - það er með tekjur undir
skattleysismörkum. Það er svona
sem ríkistjórnin deilir góðærinu til
landsmanna,
herra í umræðum um þetta mál
ríður ekki við einteyming. í stað
þess að svara spurningum um það,
sem hér voru fram bornar, hvers
vegna hlutur öryrkja og ellilífeyris-
þega yrði enn á ný skilinn eftir, þá
snéri forsætisráðherra hlutunum
þannig við að í rauninni ættu tals-
menn þessara samtaka að krjúpa
Sighvatur Björgvinsson: Þumalfing-
ursregla sem þessar stjórnir [1987-
1995] höfðu, að kaupmáttur lífeyr-
isþega skyldi ekki skerðast meira
en kaupmáttur lægstu launa í þjóð-
félaginu.
Fulltrúar öryrkja fýlgdust brúnaþungir með umræðunum, hér eru þeir Helgi Seljan framkvæmdastjóri og „sá sem
ekki var nefndur", Garðar Sverrisson formaður Öryrkjabandalagsins.
að fótum ríkisstjórnarinnar og
þakka henni fyrir, að vera að gera
hluti sem hún hefði ekki endilega
þurft að gera,“ sagði Steingrímur
og sótti í sig veðrið.
Mesta ekki-yfirlýsmgm
„Yfirlýsing ríkisstjórnarinnar í
tengslum við kjarasamningana er
einhver mesta ekki-yfirlýsing sem
Iengi hefur komið fram. Því í
hcnni er ekkert - nákvæmlega ekk-
ert - sem ríkisstjórnin er ekki ann-
að hvort bundin af að lögum, eða
hefur heitið nú þegar í formi kosn-
ingaloforða eða stjórnarsáttmála.
Það er ekkert nýtt í þessari yfirlýs-
ingu,“ sagði Steingrímur.
Að skattleysismörkin skuli fylgja
launaþróun sé ekki-yfirlýsing, því
gerðu þau það ekki væri verið að
þyngja skattbyrðina. Minnkandi
tekjutenging barnabóta sé sömu-
leiðis ekki-yfirlýsing, því þar sé á
ferðinni margendurtekið kosn-
ingaloforð Framsóknarflokksins.
Og að greiðslur almannatrygginga
hækki í takt við laun sé ekki-yfir-
lýsing, því gerðu þær það ekki þá
væri það lögbrot. „Þannig má
áfram telja. Það er í reynd ekkert
nýtt jákvætt framlag í þessari yfir-
lýsingu - ekki eyris virði. Þar af
leiðandi er þetta einhver mesta
ekki-yfirlýsing sem nokkru sinni
hefur komið fram.
„Þá verð ég einnig að segja að
nafngreining tryggingaráðherra á
þeim talsmönnum samtaka öryrkja
sem hún hefði átt gott samstarf
við er meðal þess ógeðfeldasta
sem ég hef heyrt af því tagi - vegna
þess nafns sem þar var sleppt: nú-
verandi formanns Öryrkjabanda-
lagsins," sagði Steingrímur.
Öryrkjum með fjölskyldu
skammtað 47.000 krónur
Asta Ragnheiður Jóhannesdóttir
minnti á að með kjarasamningun-
um væru lægstu laun hækkuð sér-
staklega, í 91.000 krónur á mán-
uði. ,Á sama tíma er öldruðum og
öryrkjum, sem búa einir, skammt-
að 3/4 af þeirri upphæð, en lífeyr-
isþegum með fjölskyldu, sem eru á
strípuðum bótum skammtaður
rúmur helmingur, eða um 47.000
krónur á mánuði. Þetta er blaut
tuska framan í lífeyrisþegana.
Þessi upphæð dugar ekki einu
sinni fyrir mánaðarleigu á minnstu
íbúð í Reykjavík. Öryrki með
47.000 krónur getur ekki leyft sér
að eiga bíl eða fá sér föt. Hann
getur ekki leyft sér neitt. Og ég ef-
ast um að þetta dugi fyrir mat,
hvað sem öllu kaupmáttartali líð-
ur. Og skattabreytingarnar koma
þessu fólki ekki til góða - það er
með tekjur undir skattleysismörk-
um. Það er svona sem ríkistjórn
Davíðs Oddssonar deilir góðærinu
til landsmanna," sagði Ásta.
Sumir fá aldrei tækifæri
Guðjón A. Kristjánsson vitnaði til
nýrrar samantektar RKÍ um það
að nokkur þúsund öryrkjar í land-
inu búi við sára fátækt. Þetta fólk
sé á ýmsum aldri, meðal annars
ungt fólk sem misst hafi heilsuna
eða starfsorku og aldrei fengið
tækifæri til að verða virkir þjóðfé-
lagsþegnar. Þessi hópur sé jafnvel
enn verr staddur en cllilífeyrisþeg-
ar. Af kjarasamningum Flóabanda-
lagsins og yfirlýsingu ríkisstjórnar-
innar megi ráða, að hagur þessa
fólks muni ekki batna á næstu
árum. Verði ekkert að gert verði
hámarksbætur örorkulífeyrisþega í
lok samningstímans einungis
76.000 krónur.
Hækkun 22,5% á
kjörtímabilinu
Ambjörg Sveinsdóttir sagði í gangi
stöðuga vinnu á Alþingi og í ríkis-
stjórn til að bæta velferðarkerfið á
margan hátt. Meðal annars hafi
þess verið gætt að bætur almanna-
trygginga hafi hækkað til samræm-
is við launavísitöluna og í sumum
bótaflokkum umfram hana, eins
og Iágmarksbætur almannatry'gg-
inga, sem hafi hækkað um 22,5%
á síðasta kjörtímabili.
Kaupmáttur bóta skertist
10% minna í kreppunni
Sighvatur Björgvinsson, sagði rétt
hjá forsætisráðherra, að mikið fall
hafi orðið á kaupmætti lífeyris-
tekna á kreppuárunum 1987-
1995, meðan Samfýlkingarflokk-
arnir sátu í ríkisstjórn. En lungann
af því tímabili hafi þær verið und-
ir forystu Sjálfstæðisflokksins, og
megnið af tímanum undir forystu
Davíðs sjálfs. „Það var hins vegar
ein þumalfingursregla sem þessar
stjórnir höfðu og hún var sú, að
kaupmáttur lífeyrisþega skyldi
ekki skerðast meira en kaupmáttur
Iægstu Iauna í þjóðfélaginu.“
Frá Kjararannsóknarnefnd sagð-
ist Sighvatur hafa skjalfest, að á
þessum árum hafi kaupmáttur líf-
eyrisþega skerst 10% minna en
kaupmáttur lægstu launa (16% á
móti 26% rifjaði Davíð upp á eft-
ir). „Og við lofuðum því, hæstvirt-
ur forsætisráðherra, að við skyld-
um bæta þetta upp þegar betur
færi að ára. Og það gerðist árið
1995. En hvað hefur gerst síðan?
Síðan hefur það gerst að kaup-
máttur lágmarkslauna hefur auk-
ist um 37,5% en kaupmáttur líf-
eyrisgreiðslna um 11,5%, eða
þriðjunginn af því sem kaupmátt-
ur lágmarkslauna hefur batnað.
Og nú stendur til að auka kaup-
mátt lágmarkslauna um 30% en
kaupmátt lífeyristekna um 12%.“
Merguriiut málsins
Davíð Oddsson þakkaði Sighvati
viðurkenninguna á kaupmáttar-
hrapinu. „Það er einmitt mergur-
inn málsins, scm þcssi ríkisstjórn
hefur breytt: Nú er það svo að
kaupmáttur bótanna er tryggður
miðað við neysluverðsvísitölu.
Þannig að komi slíkt gap upp á
nýjan leik, að launamenn þyrftu
að taka við einhverjum lækkunum,
sem við skulum sannarlega vona
að gerist ekki, að þá samkvæmt
þessum lögum halda bótaþegar
sínu.“
Eftir óskum og vilja
yerkalýðshreyfiiigariiuiar
Ásta Möller sagði upphrópanir og
áróður stjórnarandstöðunnar og
annarra á undanförnum mánuð-
um, um bágt ástand velferðarmála
hér á Iandi, fjarri sannleikanum.
Og enn eina ferðina sé reynt að
gera ríkisstjórnina tortryggilega,
þegar raunin er sú, að með yfirlýs-
ingu sinni hafi hún gefið ýmis fyr-
irheit sem sérstaklega komi lág-
launafólki til góða, þar með talið
bótaþegum. Og allt væri þetta í
samræmi við óskir og vilja verka-
lýðshreyfingarinnar „og hafa for-
ystumenn hennar lýst því yfir að
ríkisstjórnin hafi með yfirlýsingu
sinni tekið myndarlega á þessum
málum og að komið hafi verið til
móts við allar kröfur þeirra."
Bamabætumar lækkað
umhelming
I framhaldi af orðum Astu, meðal
annars um fyrirheit um hækkun
skattleysismarka og minnkaða
tekjutengingu barnabóta og hækk-
un tekjuskerðingarmarka þeirra,
sagði Ögmundur Jónasson það
langt frá að skilað væri til baka því
sem tekið hafi verið af fólki í þess-
um efnum á undanförnum árum.
„Skattleysismörkin ættu núna að
vera langt yfir 80 þúsund krónur á
mánuði en eru 62 þúsund. Og
varðandi barnabæturnar þá á að
byija að skila í áföngum hluta af
þeim barnabótum sem teknar hafa
verið af fólki á undanförnum
árum. I upphafi áratugarins voru
barnabætur 1,21% af vergri lands-
framleiðslu (sem jafngilti 7,7 millj-
öðrum 1999), en eru nú 0,60%.“
i