Dagur - 30.09.2000, Blaðsíða 5

LAUGARDAGUR 30. SEPTEMBER 2 00 0 - 29
Xk^wr.
FRÉTTIR
Hér á eftir fer saman-
tekt u in meginniður-
stöður Auðlindauefnd-
ar.
Auðlindanefnd var falið að fjalla
um auðlindir sem eru eða kunna
að vera í þjóðareign. Einnig hvern-
ig standa skyldi að gjaldtöku fyrir
afnot auðlinda í sameigin þjóðar-
innar.
Nefndin leggur til að skilgreint
verði og tekið upp í stjórnarskrá
nýtt eignarréttarform; þjóðareign.
Þjóðareign megi ekki afhenda var-
anlega. Einstaldingar eða lögaðilar
geti fengið afnot þjóðareigna og
komi þá gjald íyrir og séu afnotin
tímabundin eða uppsegjanleg með
hæfilegum fyrirvara.
Nefndin telur jafnframt brýnt að
mótuð verði samræmd stefna og
stjórn á nýtingu náttúruauðlinda á
íslandi sem skapi heilsteyptan lag-
aramma um hlutverk og ábyrgð
ríkisins á ráðstöfun og nýtingu
þessara auðlinda.
Þjóðareignin skilgreind
Nefndin leggur til að eignarréttar-
leg staða þeirra auðlinda sem ríkið
eða þjóðin eiga nú samkvæmt lög-
um - það er nytjastofna á lslands-
miðum, auðlindir í eða á hafsbotni
utan netlaga og náttúruauðlindir í
þjóðlendum - verði samræmd með
þeim hætti að tekið verði upp í
stjórnarskrá nýtt ákvæði þar sem
þessar auðlindir verði lýstar þjóð-
areign.
Lagt er til að veita megi einstak-
lingum og lögaðilum heimild til af-
nota þeirra gegn gjaldi að því til-
skyldu að afnotin séu tímahundin
eða þeim megi breyta með hæfi-
Iegum fyrirvara. Slík afnotaheimild
njóti verndar sem óbein eignarrétt-
indi. Til greina kemur að ýmis
gæði sem nú eru ekki undirorpin
eignarrétti, svo sem rafsegulbylgj-
ur til fjarskipta, verði síðar meir
skilgreind sem þjóðareign.
Gjaldtakan
Auðlindanefndin telur að gjaldtaka
af nýtingu náttúruauðlinda geti
komið til af fjórurn ástæðum að
minnsta kosti:
í fyrsta lagi kostnaðargjöld
vegna vöktunar og rannsókna.
í öðru lagi til að tryggja þjóðinni
sýnilega hlutdeild í þeirri auð-
lindarentu sem nýting auðlinda í
þjóðareign skapar.
I þriðja lagi með grænunt skött-
um eða uppbótum til að kalla fram
„rétta breytni" - það er sem hag-
rænt stjórntæki.
t íjórða lagi svokölluð aðgangs-
gjöld.
Varðandi fiskveiðarnar er nefnd-
in þeirrar skoðunar að greiðsla fyr-
ir afnot af auðlindinni geti stuðlað
að sátt um stjórn veiðanna. Nefnd-
in tók í því sambandi tvær megin-
Ieiðir til skoðunar; fyrningarleið og
veiðigjaldsleið. Nokkrir nefndar-
menn telja aðeins aðra þeirra
ásættanlega.
Nefndin telur að upphæð veiði-
gjalds eða hve hátt árlegt fyrning-
arhlutfall skuli vera hljóti á endan-
um að ráðast af pólitísku mati.
Hún leggur til að hluti þess gjalds
sem innheimtist með þessum
hætti skuli renna til sjávarbyggða.
Uppboð eða samningar
Auðlindanefndin telur að nýting-
arréttindi vatnsafls eigi að selja á
uppboði ef nægileg samkeppni er
til staðar, en ella með samningum.
Með útboði hlutafjár í þeim raf-
orkufyrirtækjum sem þjóðin á ættu
að skapast skilyrði til að eigendur
þeirra fengju fullt markaðsverð fyr-
ir þau vatnsréttindi sem fyrirtækin
ráða yfir.
Gjaldtaka námu- og jarðhitarétt-
inda getur komið til vegna nýting-
ar í þjóðlendum að mati nefndar-
innar sem taldi heppilegast að ráð-
stafa slíkum réttindum með upp-
boðum þegar markaðsaðstæður
leyfa, annars mcð samningum.
Um rétt til afnota auðlinda á eða
undir sjávarbotni ættu að gilda
hliðstæðar reglur og um þær auð-
lindir sem tilheyra þjóðlendum.
Réttinum ætti að ráðstafa á sam-
keppnisgrundvelli og þá fyrst og
fremst með uppboðum.
Þó rafsegulbylgjur til fjarskipta
og tíðnisvið hafi ekki verið Iýst
þjóðareign telur nefndin að greiðs-
la skuli koma fvrir aðgang að
tíðnisviðinu og að heppilegast sé
að úthluta nýjum leyfum með upp-
boðum eða öðrum hlutlægum að-
ferðum.
Varðandi umhverfisgæði telur
nefndin að þó stefna beri að sem
frjálsustu aðgengi geti þurft að
stýra nýtingu þessara náttúruauð-
linda og að leggja beri áherslu á
aukna notkun hagrænna stjórn-
tækja.
Þjóðarsjóður
Auðlindanefndin telur margt
mæla með því að hluti tekna vegna
auðlindagjalda gangi til að mynda
sjóð sem almenningur eigi aðild að
og varið yrði til að efla þjóðhags-
legan sparnað og uppbyggingu.
Þá telur nefndin að hluti þeirra
gjalda sem innheimtist fyrir nýt-
ingu fiskimiðanna eigi að renna til
sjávarbyggða.
Þorgeir Pálsson flugmálastjóri
hyggst ekki áfrýja dómi héraðs-
dóms.
Engin áíryjuii
„Við munum ekki áfrýja þessurn
úrskurði, við vildum bara fá þetta á
hreint. Það er verið að vinna í að
koma þessum gögnum til lögregl-
unnar,“ segir Þorgeir Pálsson flug-
málastjóri.
Héraðsdómur Reykjavíkur hefur
dæmt Flugmálastjórn til að Iáta af
hendi fjarskiptaupptökur milli
flugmanns og flugturns síðustu
klukkustundina íyrir flugslysið í
Skerjafirði þegar Ijórir létust. Lög-
reglan í Reykjavík mun fá þessi
gögn í hendur en áður hafði Flug-
málastjórn skotið því til dómara
hvort stofnuninni væri skylt að af-
henda gögnin. Þorgeir taldi hugs-
anlegt að það bryti í bága viö lög
um persónuvernd að afhenda
gögnin en því hefur héraðsdómur
nú hafnað.
Urskurðarorð Héraðsdóms eru:
„Lögregustjóranum í Reykjavík er
heimilt að leggja hald á og rann-
saka efni og innihald hljóðupptaka
af samtölum flugumferðarstjóra
við flugumferð yfir Vestmanneyjar,
yfir sunnanverðu landinu, í aðflugi
að Reykjavíkurflugvelli, bæði í
sjónflugi og blindflugi sem og við
umferð flugvéla á jöðru niðri á
flugvellinum í Vestmannaeyjum og
á Reykjavíkurflugvelli sem átti sér
stað síðustu klukkstund áður en
flugvélin TF-GTI hrotlenti í
Skerjafirði kl. 20.36 að kvöldi 7.
ágúst síðastliðinn.'*
Aðstandandi eins fórnarlambs
slyssins krafðist þess að samhliða
athugun Rannsóknarnefndar flug-
slysa færi fram óháð lögreglurann-
sókn. Hann Iýsti því í Degi fyrir
skemmstu að honum þættu við-
brögð Flugmálastjórnar tortiyggi-
leg í málinu. Flugmálastjóm lægi
sjálf undir grun þegar allir þættir
málsins væru skoðaðir. — BÞ
Go kemur aftur
Síðasta ferð lággjaldaflugfélagsins
Go milli Bretlands og íslands var á
miðvikudaginn, en þeir hafa flogið
fjórum sinnum í viku í allt sumar.
Að sögn Jóns Hákons Magnússon-
ar eru forsvarsmenn flugfélagsins
geysilega ánægðir með árangurinn
og eru þeir ákveðnir í að koma
hingað aftur næsta sumar.
Sætanýtingin var tæplega 90%,
sem er mun meira en þeir áttu von
á. Alls voru farþegarnir á þriðja
þúsund, en fjórðungur þeirra voru
Islendingar. Sérstaklega athygli
vekur raunar að 67% Islending-
anna keyptu sér farmiðann á Net-
inu. „Það er miklu hærra hlutfall
en þeir áttu von á, og miklu hærra
en víðast hvar annars staðar," seg-
ir Jón Hákon.
Jón Hákon segir að þeir ætli ekki
að vera með flug hingað í vetur.
„Það er aðallega vegna þess að þeir
eiga ekki nema níu vélar.“ Þessar
vélar verða í llugi frá Bretlandi til
skíðasvæðanna í Austurríki og
Sviss, þannig að ekkert verður af-
gangs til Islandsflugs. Auk þess
spilar eldsneytishækkunin inn í.
„Olíuverðið er náttúrulega að
fara illa með flugfélögin," segir Jón
Hákon. „Þannig að ég efast um að
þeir komi með 10.000 króna verð-
ið aftur.“ — GB
Hvemig á að uthluta?
Auðlindanefndin bendir einkum á tvær aðferðir við úthlutun
réttinda í þjóðareign:
1. Uppboð þegar samkeppni um réttindin er næg.
2. Samninga þar sem reynt væri að meta hugsanlegan auð-
lindaarð.
—
Ilverjir voru í nefndinni?
I Auðlindanefndinni, sem skilaði af sér í gær, áttu þessir sæti:
Jóhannes Nordal, fyrrverandi Seðlabankastjóri, formaður.
Eiríkur Tómasson, prófessor, varaformaður.
Ari Edwald, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins.
Lúðvík Bergvinsson, alþingmaður Samfylkingarinnar.
Margrét Frímannsdóttir, alþingismaður Samfylkingarinnar.
Guðjón Hjörleifsson, bæjarstjóri í Vestmannaeyjum.
Ragnar Arnason, prófessor.
Svanfríður Jónasdóttir, alþingismaður Samfylkingarinnar.
Styrmir Gunnarsson, ritstjóri Morgunblaðsins.
Auðlindimar
í stjómarskrána
Kjarninn í tillögum auðlindanefndar er að sett verði inn í
Stjórnarskrá Iýðveldisins eftirfarandi ákvæði:
Náttúruauðlindir og landsréttindi, sem ekld eru háð einkaeign-
arrétti, cru þjóðareign eftir því sem nánar er ákveðið í lögum.
Náttúruauðlindir og landsréttindi í þjóðareign má eldvi selja
eða Iáta varanlega af hendi til einstaklinga eða lögaðila. Þó má
veita þeim heimild til afnota eða hagnýtingar á þessum auð-
lindum og réttindum gegn gjaldi, að því tilskyldu að hún sé
tímabundin eða henni megi breyta með hæfilegum fyrirvara
eftir því sem nánar er ákveðið í lögum. Slík heimild nýtur
verndar sem óbein eignarréttindi.
Náttúruauðlindir í þjóðareign ber að nýta á sem hagkvæm-
astan hátt og á grundvelli sjálfbærrar þróunar og skal arði af
þeim varið til þess að vernda auðlindirnar, rannsaka þær og
viðhalda þeim, svo og til hagsældar fyrir þjóðina að öðru leyti.
Hvaða auðlindir?
Þær auðlindir sem Auðlindanefndin Ijallar um í tillögum sín-
um eru þessar:
Fiskimiðin og veiðirétturinn.
Nýtingarréttindi vatnsafls.
Nýtingarrétt auðlinda á eða undir sjávarbotni.
Námu- og jarðhitaréttindi.
Rafsegulbylgjur til íjarskipta.
Umhverfisgæði almennt.
Gjaldtaka lyrir nýtingu
Samkvæmt tillögu Auðlindanefndar getur gjaldtaka af nýtingu
náttúruauðlinda komið til að minnsta kosti af íjórum ástæð-
um:
a) Kostnaðargjöld vegna vöktunar og rannsókna.
b) Gjöld til að tryggja þjóðinni sýnilega hlutdeild í þeirri auð-
lindarcntu sem nýting auðlinda í þjóðareign skapar.
c) Grænir skattar eða uppbætur til að kalla fram „rétta"
breytni.
d) Aðgangsgjöld.