Dagur - 30.09.2000, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 30. SEPTEMRER 2000 - 31
Vmtr.
RITS TJÓRNARSPJALL
Séð yfir Bolungarvík, byggð sem rætt er um að styrkja með því að flytja til Sparisjóðsins þar innheimtuverkefni fyrir Byggðastofnun.
Hugsjónariddarar
masútboðaima
-] BIRGIR
GUÐMUNDS-
£ SON
SKRIFAR
Það fer ekkert á milli mála að ým-
islegt úr tísku og jafnvel hug-
myndaheimi þeirra sem voru ung-
ir á sjöunda og áttunda áratugnum
hefur verið að skjóta upp kollinum
hjá unga fólkinu í dag. Enda segja
fróðir menn að tískan gangi í bylgj-
um og svipaðir hlutir endurtaki sig
með vissu millibili. Kannski er það
vegna þess að óvenjumargt ungt
fólk klætt í svona stíl er á götun-
um þessa dagana að hugrenning-
artengslin til manns eigin mennta-
skólagöngu verða sterkari en ella.
Nema hvað í þessari viku hefur
mér oftar en einu sinni verið hugs-
að til áranna í Menntaskólanum
við Hamrahlíð þegar róttækni var
almenn og okkur þótti mörgum
sem bylting öreiganna væri það
lausnarorð sem dygði til að tryggja
heiminum réttlæti. Þó þeir hug-
sjónaeldar séu nú löngu kulnaðir í
gömlu blaðamannshjarta, loguðu
þeir glatt á þeim árum og minning-
in ein, um notalega vissuna yfir
því að hafa fundið rétta svarið, ylj-
ar enn.
Ofurriddarar
Enda er auðvitað ekkert að hug-
sjónamennsku. Hún getur meira
að segja verið göfug og hrein, jafn-
vel þótt hún sé byggð á röngum
forsendum. I Menntaskólanum
við Hamrahlíð voru róttækir
vinstrimenn um miðjan áttunda
áratuginn klofnir upp í margar
fylkingar, anarkistar, trotskyistar,
alþvðubandalagsmenn og nokkrir
stríðandi hópar maóista. Oftast
náðu þessir hópar saman í stærri
málum og allir vildu veg öreiga-
byltingarinnar sem mestan, nema
kannski alþýðubandalagsmennirn-
ir. Ég minnist þess þó að í þessari
flóru voru ákafir hugsjónamenn,
sem voru slíkir ofurriddarar að það
varð beinlínis vandræðalegt fyrir
okkur hin. Vandlæting þeirra og
hreinleiki í trúnni gerði það að
verkum að þeir töldu sér tæpast
fært að tala mikið við fólk, sem var
uppfullt af borgaralegri hug-
myndafræði, slíkt væri óheppilegt
fyrir þeirra eigin „stéttarvitund".
Þeir gætu m.ö.o. smitast af borg-
aralegri lffsýn. Einum í þessum
hópi man ég sérstaldega eftir en
hann dundaði sér við að smíða og
hanna vopn sem íslenskir öreigar
gætu búið til heima hjá sér og síð-
an notað gegn borgarastéttinni
þegar kall byltingarinnar kæmi!
Slíkir hreintrúarmenn voru þó í
miklum minnihluta og okkur hin-
um þótti þeir heldur spilla fyrir
málstað öreigabyltingarinnar en
hitt, greiðinn sem þeir gerðu mál-
staðnum væri mikiíl bjarnargreiði.
Það er mikið til í því að rónarnir
komi óorði á brennivínið.
Lennyar
En hugsjónamenn af þessu tagi er
þó víðar að finna og þeir hafa látið
talsvert á sér bera í þjóðmálaum-
ræðunni í þessari viku. Þetta eru
mennirnir sem hafa svo heitar
hugsjónir og háleit markmið að
þeir gleyma sér í upphafningunni
og enda svo með því að spilla íyrir
þvf sem þeir dásama hvað mest. A
sviði pólitískra hugsjóna eru þetta
Lennvar að hætti Steinbachs,
tragískar fígúrur, sem kæfa músina
sem þeir ætluðu að gæla við í góð-
mennsku. Núna eru það hugsjóna-
menn um útboð á opinberum
verkefnum sem verið hafa í sviðs-
Ijósinu. Tilefnið er sú yfirlýsing
stjórnarmanna í Byggðastofnun að
þeir vilji láta kanna hvort tiltekin
innheimta á vegum stofnunarinn-
ar geti ekki farið fram í gegnum
Sparisjóðinn í Bolungarvík og
skapað þar eitt eða tvö ný störf,
enda sé Bolungarvík dæmi um
byggð sem standi ekki traustum
fótum. En hugsjónamennirnir um
útboð opinberra verkefna vöknuðu
heldur betur við þessi tíðindi, sáu í
henni mikla spillingu og hafa kraf-
ist þess með miklum hneykslunar-
svip að innheimtan verði boðin út.
Stjómarmeiuiimir
Þá hefur það ekki vakið minni
hneykslun þeirra - og það er vissu-
lega óheppilegt og jafnvel að-
finnsluvert - að Bolungarvík hafi
orðið fyrir valinu, vegna þess að
tveir áhrifamiklir stjórnarmenn
eru einmitt frá Bolungarvík, þeir
Kristinn H. Gunnarsson formaður
og Einar K. Guðfinnsson. Gagn-
rýnin hefur þó ekki einskorðast við
að heimabær þessara áhrifamanna
skuli valinn fram yfír einhvern
annan lítinn bæ sem stendur höll-
um fæti byggðalega séð - en undir
slíka gagnrýni mætti hugsanlega
taka. Síður en svo, gagnrýnin bein-
ist öll að því að þessi verkefni eru
ekki boðin út.
Byggðastofnun
Nú er þess að gæta að Byggða-
stofnun er ekki eins og hver önnur
ríkisstofnun í þessu tilliti. Henni
er beinlínis ætlað það hlutverk að
mismuna og ganga gegn hagræð-
ingarlögmálinu á tilteknum stöð-
um á landinu til þess að freista
þess að snúa byggðaflóttanum við.
Eðli byggðaaðgerða er aö grípa inn
í framvinduna með handafli og
reyna að stýra þróuninni inn á nýj-
ar brautir. I því skyni er stofnunin
sem slík flutt til Sauðárkróks; í því
skyni er stofnunin sem slík að setja
peninga í alls kyns starfsemi á
landsbyggðinni sem hægt væri að
bjóða út í Beykjavík; og í því skyni
eru stjórnvöld að tala um að flytja
alls kyns verkefni út á land. Hafí
það farið framhjá einhverjum þá er
ekki verið að tala um að bjóða út
afmörkuð og skilgreind verkefni
sem flytja á út á land, heldur er
verið að flytja þangað verkefni sem
hægt er að vinna þar með þokka-
Iega skynsamlegum hætti. Ef
byggðastefna á að vera rekin ein-
göngu á grundvelli útboða og
markaðslögmála yrði einfaldlega
ekki um neina byggðastefnu að
ræða. Þetta er svona það sem gáfu-
menn í MH kölluðu á sínum tíma
„a priori - sannindi".
ÚtboðsTeglan!?
Þessu til viðbótar kemur svo það,
að úboð á opinberum verkefnum
eru sfður en svo algild regla, þótt
vissulega hafí þeim farið fjölgandi.
í mjög athyglisverðri grein hér í
Degi í vikunni bendir Jón Krist-
jánsson formaður fjárlaganefndar
einmitt á þetta. Jón segir m.a.:
„I maí síðastliðnum komu út
tvær skýrslur á vegum Bíkisendur-
skoðunar um viðskipi ríkisstofn-
ana. Onnur var um kaup á ráð-
gjöf og sérfræðiþjónustu, hin var
um rammasamninga Ríkiskaupa.
Efni þessara skýrslna var hið at-
hyglisverðasta, en þó vöktu þær
sáralitla umræðu í fjölmiðlum.
Þar kcmur meðal annars í ljós að
ríkisstofnanir kevptu ráðgjöf og
sérfræðiþjónustu fírir um 2 millj-
arða króna árið 1998, allt án út-
boðs. Hlutfall rammasamninga
tyrir þjónustu sem keypt er er ein-
nig lágt þótt hlutfallið hafi farið
vaxandi síðustu árin.“
Gengisfelling
Augljóslega hafa þessar skýrslur
farið framhjá hugsjónamönnum
útboðanna, sem hlýtur að teljast
hin mesta synd. Hugsjónin um þá
almennu reglu að verkefni á veg-
um ríkisins skuli boðin út er nefni-
Iega falleg og góð. Riddarar henn-
ar verðskulda því almennan stuðn-
ing og málstaður þeirra skilning.
En þessa hugsjón má þó ekki
gengisfella með því að vitna til
hennar með afkáralegum hætti,
eða í röngu samhengi. Þannig
koma menn óorði á hana. Ef hug-
myndin er að gagnrýna þá Kristinn
H. Gunnarsson og Einar K. Guð-
finnsson fyrir að skara eld að köku
Bolungarvíkur frekar en Þórshafn-
ar eða Rifs eða Ólafsfjarðar eða
einhvers bæjar sem á í vök að veij-
ast í byggðamálum, þá er ekki
skynsamlegt að nota hugsjónina
um útboð verkefna ríkisins til þess.
Heimasmíði byltingarvopna
Sá hópur manna sem hvað hæst
hefur haft í þessu máli núna er
augljóslega af sama sauðahúsi og
þeir sem hér á árum áður neituðu
sér um samskipti við borgaralegt
fólk til forðast smit en sátu heima
og hönnuðu byltingarvopn fyrir ör-
eiga. Vonandi er þetta þó jafn
þröngur hópur í dag og hann var í
MH um miðjan áttunda áratug-
inn.