Dagur - 04.11.2000, Qupperneq 5

LAUGARDAGUR 4. NÓVEMBER 2000 - 5
■ j'jJZjJj'JJjJCjAJíLJPW í LAjJÐJj'JU J
I sendiráði
í leiftri daganna nefnist ný bók
eftir Agnar Þórðarson leik-
skáld þar sem hann tekur upp
þráðinn frá bók sinni í vagni
tímans og heldur áfram að
rekja minningar sínar, einkum
frá sjöunda áratugnum. Agnar
er eflaust eini íslendingurinn
sem starfað hefur bæði fyrir
sendiráð Bandaríkjanna og
Sovíetríkjanna. Millifyrirsagnir
hér á eftir eru blaðsins, en frá-
sögnin er nokkuð stytt.
Á afmælisdegi byltingar bolsévíka 7. nóv-
ember 1968 var efnt til mótmæla vegna
innrásarinnar í Tékkóslóvakíu fyrir utan
bústað ambassadors Sovétn'kjanna við
Hólavallagötu. Talsverður hópur fólks
hafði safnast þar saman í skammdeginu
og gerði hróp og köll að gestum sem
komu prúðbúnir í boð ambassadorsins
og hröðuðu sér upp tröppurnar þar sem
verðir stóðu \-ið anddyrið í upplýstum
bústaðnum, en íslenskir lögreglumenn
með aðstoð nokkurra starfsmanna sendi-
ráðsins komu í veg fyrir að óvelkomnir
kæmust inn á lóðina. Einn gestanna
sneri sér við í anddyrinu þar sem verið
var að taka á móti honum og rak út úr
sér tunguna framan í mannljöldann fyrir utan
sem gerði hróp að honum og strákar blístr-
uðu, en blossar ljósmyndavéla leiftruðu í
sömu andrá. Tékknesk kona, sem var gift fs-
lenskum kaupsýslumanni sem ég þekkti, óð
öskureið að einum varðmannanna í tröppun-
um og braut regnhlíf sína við að berja rúss-
neskan sendiráðsmann í höfuðið og rnissti
maður hennar urnboð sitt hjá Exportes í
Moskvu fyrir bragðið. Björn Þorsteinsson, for-
maður tékknesk-íslenska félagsins, stóð fram-
arlega í flokki utan garðs, en engin spjöll voru
unnin á byggingunni. Víða í borgum Vestur-
landa voru farnar íjöldagöngur og mótmæli
höfð í frammi við sendiráð Sovétríkjanna.
Rússar voru því vinafáir um allan hinn vest-
ræna heim haustið 1968. Innrásin hafði ein-
angrað þá og í sendiráðinu í Garðastræti
höfðu ýnrsir íslenskir vinir þeirra hætt að láta
sjá sig og aðstoðarmenn hjá sendiráðinu geng-
ið úr skaftinu.
Nokkrum vikum síðar hringdi starfskona í
utanríkisráðuneytinu og minnti mig á að ég
hafði starfað fyrir Krasilnikov, fyrsta sendi-
herra Sovétríkjanna í íslandi, nokkrum mán-
uðum fyrir stofriun lýðveldisins 1944. Spurði
hún mig hvort ég væri til með að ræða við
sendiráðið um hugsanlega íslenskukennslu
hjá þeim. Tók ég því ekki íjarri og skömmu
fyrir jól var ég farinn að lesa með fyrsta sendi-
ráðsritara og fleiri starfsmönnum sendiráðs-
Kristinn E. Andrésson í ham
Eitt sinn var mér boðið í hádegisverð um borð
í stórt fiskirannsóknarskip sem lá \að bakka í
Sundahöfn, búið mörgum þilförum og einni
fallbyssu. Amerískt herskip í kurteisisheim-
sókn hafði lálið úr Sundahöfn skömmu áður.
Var þar hópur af ungu fólki sem hafði tekið
sér stöðu á hafnarbakkanum með mótmæla-
spjöld gegn kjarnorkuvá við hlið ameríska her-
skipsins. Þegar við komum akandi á tveimur
bílum var þar enn slangur af ungmennum
með spjöld sín. Brá Rylnikov í brún við þessa
sjón en fékk þau skilaboð frá fyrirliða hópsins,
raunar einum af þingmönnum flokksins, að
þeir hefðu orðið að halda vörslunni áfram smá
stund til að sýnast ekki hlutdrægir. Að því
búnu héldu þeir á brott með spjöld sín og tók
Rylnikov þá aftur gleði sína. Um borð voru
okkur sýndar vísindalegar rannsóknarstofur
með tækjabúnaði sem virtist háþróaður og síð-
an var frúkostur veittur með rússneskum
Agnar hefur komið víða við um ævina. Hér gælir hann við hund við
Sehvanvatn í Armeníu, en írönsku landamærin eru handan árinnar.
kræsingum og vodka.
Eg rakst stundum á ambassadorinn
snemma á morgnana í Laugardalslaug, en
hann var nátengdur sjálfum Brésnjev. I veislu
sem hann hélt í tilefni afmælis flughers Sovét-
ríkjanna voru viðstaddir auk annarra gesta
Kristinn E. Andrésson, Einar Olgeirsson og
Brynjólfur Bjarnason. Fór allt fram eftir
ritúali. Samræður voru í heldur lágum gír
þangað til að Kristinn kvaddi sér hljóðs og
ávarpaði ambassadorinn á íslensku sem túlkur
snaraði jafnharðan yfir á rússnesku. Lauk
Kristinn miklu Iofsorði á forystu Sovétríkjanna
sem ekki hefði hvikað á verðinum gegn áróðri
heimsvaldasinna og níði um sögulegt hlutverk
Sovétríkjanna í barátt-
unni fyrir bættum heimi
og friði milli þjóða. Það
skipti meginmáli, sagði
hann, að menn héldu
vöku sinni og Iétu ekki
ánetjast af klókum tung-
um undirróðursmanna.
Það væri skylda allra
góðra sósíalista að snú-
ast til varnar gegn
óhróðrinum sem Sovét-
ríkin væru nú ausin og
slá ekld undan eins og
því miður hefði borið á
hjá sumum.
Fulltrúi Póllands,
sem ég hafði skálað við, þagnaði við
ræðuna, en ég hlustaði ekki með athygli fyrr
en ég tók eftir því að Kristinn Andrésson var
kominn í mikinn tilfinningáham og hélt áfram
að deila á menn sem sýnt höfðu pólitískt
ístöðuleysi í þeim þrengingum sem Sovétríkin
höfðu mátt horfast í augu við og allan óhróð-
urinn í íslenskum fjölmiðlum undanfarin
misseri. I lann gaf ýmislegt í skyn, sem ég
fann að voru aðdróttanir um afstöðu vissra
manna innan flokksins án þess að nefna nein
nöfn. Einar Olgeirsson stóð teinréttur upp við
vegg eins og Skarphéðinn í brennunni, hvítur
sem nár og þögull andspænis glugga með
sterka febrúarbirtuna á strengt andíitið en
svipbrigðalaus, þessi ræða Kristins hljómaði
eins og hann væri að lesa bannfæringarbréf
páfa yfir villutrúarmanni. Brynjólfur Bjarna-
son stóð við hlið Einars en horfði í gaupnir sér
með vott af ísmeygilegu brosi um þunnar var-
irnar. Túlkurinn komst í sífellt meiri vandræði
með að þýða orð Kristins, en ambassadorinn
sýndi engin svipbrigði. I kringum okkur var
grafarþögn, menn biðu í ofvæni að
Kristinn nefndi einhver nöfn, en svo fór
þó ekki, og þegar hann loks lauk máli
sínu hafði hann á ný náð valdi á titrandi
röddinni. Ambassadorinn þakkaði
Kristni fyrir ræðuna og allir lyftu glös-
um og afmælisveisla flughers Rauða
hersins hélt áfram í Iéttari dúr en áður.
Síðhærðir hippar
með friðarmerki
I nóvemberbyrjun 1969 fékk ég skraut-
legt boðskort frá sovéska ambassadorn-
um um að taka þátt í síðdegisveislu í til-
efrii af afmæli rússnesku byltingarinnar.
En þennan dag var friður f lofti á
Túngötunni ólfkt því sem var ári áður,
fátt fólk fyrir utan sem fylgdist friðsam-
lega með komu bílanna sem skiluðu af
sér prúðbúnum gestum í afmælisboðið.
Til að eiga ekki á hættu að atburðimar
frá ‘68 endurtækju sig var gengið inn í
húsið bakdyramegin inn í kvikmynda-
salinn í kjallaranum sem nú var notaður
sem fatageymsla. Verðir voru við dyrnar
og íslensldr lögregluþjónar á vappi fyrir
utan.
Heimamönnum var ekki ætlað að
taka þátt í hófinu nema fyrsta sendi-
ráðsritara en óljóst eftir hvaða reglum
var farið í vali gesta^Ég þekkti þar Jó-
hann Hafstein frá skólaárum sem gaf
sig á tal við mig, en hann var þá stað-
gcngill utanríkisráðherrans, en er ég sá
ambassadorinn nálgast okkur dró ég
mig í hlé. Um þesar mundir var íslcnsk
sendinefnd að semja í Moskvu um sölu á síld
og kaup á olíu. Höfðu samningar dregist á
langinn og voru sendimenn víst orðnir þreyttir
á dvölinni og vildu fara að komast heim. Ég
þekkti slangur af gestunum og kliðurinn jókst
og hitinn af margmenninu svo að svitinn bog-
aði af gestunum. Ég var kominn fram í and-
dyrið til að kæla mig. Þá voru þar komnir
óboðnir gestir og ég varð var við að allt var í
uppnámi frammi í eldhúsinu út af þessum
óvæntu gestum, síðhærðum hippum með frið-
armerki í leðurbandi um bálsinn eða krítað
með grænu á ennið og stelpur í mjög stuttum
pilsum, svörtum sokkabuxum og skræpóttum
skyrtum eða blússum, handleggir og hendur
með alls konar arm-
bönd og glingur og
dinglandi í eyrum.
Tveir sendiráðsstarfs-
menn höfðu verið
kvaddir til að koma
þeim út með góðu,
en óskiljanlegt var
hvernig þessi lýður
hafði sloppið inn í
húsið framhjá vörð-
unum, þau hafa
sennilega fengið
boðskort frá öðrum.
____________ Ambassadorinn var
kominn fram og ég sá
að strákur og stclpa
voru að lýsa því yfir við hann að þau væru
byltingarsinnar og elskuðu rússnesku bylting-
una, sögðust vita að Rússar vildu frið en Am-
eríkanar stríð eins og í Víetnam.
Ég vildi ekki vera áhorfandi að þessum
vandræðum sem sendiráðsfðlkið átti í með
þessa einlægu stuðningsmenn byltingarinnar
og fór aftur inn þar sent gestir höfðu lítiö orð-
ið varir við það sem var á seyði í anddyrinu, ég
gaf mig á tal við einhvern kunningja og þáði
drykk þegar til mín var komið með bakka full-
an af drykkjarlöngum. Þegar ég kom aftur
fram voru þau öll horfin og engin röskun
hafði orðið á samkvæminu.
Potemkin sagði mér daginn eftir að hann
hefði átt þátt í því að koma þeim út með góðu,
var honum hlýtt til unga fólksins með yfirlýs-
ingar sínar til stuðnings friðarstefnu Sovétríkj-
anna, en honum fannst þau í aðra röndina
vansæl þrátt fyrir gleðibragð þeirra og dæmi-
gerð fyrir upplausn og siðferðisveilu borgara-
stéttarinnar.
Agnar Þórðarson á bekk iAusturstræti ásamt
Hildigunni Hjálmarsdóttur eiginkonu sinni.
laugard. 4. nóv. kl. 20.00
örfá sæti laus
föstud. 10. nóv. kl. 20.00
laugard. 11. nóv. kl. 20.00
örfá sæti laus
Tilvitnanir í
blaðadóma:
...veltust áhorfendur um
af hlátri á frumsýningu.
....Þráinn Karlsson fer á
kostum í hlutverkinu
Aðalsteinn Bergdal.
...sýnir með frábærum
töktum gamlan mann..
mbl. S.H.
Þráinn Karlsson leikur
Villa Breiðfjörð og túlkar
hráslagalegt skaplyndi
hans frábærlega vel...
DV. Þ.H.S.
Gleðigjafarnir eru slungið
verk...Vissulega
gamanleikur og hann það
góður að óhætt er að lofa
því að horfendur hljóta að
hlæja...Þráinn fer tíðast
á kostum ...Skúli
Gautason gerir víða mjög
vel...
Dagur. H:Á.
Aðalsteinn kom verulega
óvart.... skemmtiatriðið í
sýningunni algjörlega
óborganlegt varð að
reyna að hætta að hlæja
til að heyra textann....
H.B. Rúvak.
Sérstakt tilboö
Fjölskyldusýning sunnud.
12.nóv, kl. 15.00
Kortasalan enn
í fullum gangi!
j LjUlhj íuiaiil 0 i iilr.
ILEIKFÉLA6 AKURF.YRARl
Miðasalan opin alla virka daga,
nema mánudaga, frá kl. 13:00-
17:00 og fram að sýningu,
sýningardaga.
Sími 462 1400.
www.leikfelag.is
Hvað er á seyði?
Tónleikar, sýningar,
fyrirlestrar o.s.frv...
Sendu okkur upplýsingar á
netfangi, í símbréfi eða hringdu.
ritstjori@dagur.is
fax 460 6171
sími 460 6100
Útvöröur upplýsinga
um allt land.
■p.c:
.gsktiftaraíminn at i