Dagur - 03.01.2001, Blaðsíða 8

8- MIBVIKVDAGUR 3. JANÚAR 2001
ÞJÓÐMÁL
rD^fir
Glatið ekki tnínni
á gildi námsins!
Hér á eftir fara kaílar
úr nýársávarpi forseta
íslands. MiUifyrirsagn-
ir og fyrirsagnir eru
blaðsins.
Góðir Islendingar. Eg óska ykkur
öllum gleðilegs árs og vona að
gæfa og farsæld íylgi þjóð okkar í
framtíðinni...
Við höfum á liðnu ári þurft að
horfa á eftir stórum hópi sem beið
bana í blóma lífsins vegna agaleys-
is í umferðinni eða voðaverka. Arið
var okkur einstaklega erfitt í þess-
um efnum. I larmur er kveðinn að
ættingjum og vinum; já, í reynd
þjóðinni allri sem sárt finnur til á
slíkum stundum.
Samúð okkar er með þeim sem
sorgin mæðir en við vonum að
birta hins nýja árs muni að nokkru
létta þeim hin þungu spor og gefa
góðum minningum smátt og smátt
sinn gleðiblæ.
Það er mikil raun að Ijöldi fólks
skuli á hverju ári týna lífi eða bíða
varanlegt heilsutjón í slysum sem
eiga rætur að rekja til of mikils
hraða eða hirðuleysis.
Við megum ekki sætta okkur við
að sífellt fleiri Iáti lífið, verði ör-
kumla alla ævi eða glati andlegu
heilbrigði í umferðarslysum.
Okumaðurinn ber ekki aðeins
ábyrgð á sjálfum sér heldur líka
farþegum sínum og einnig gagn-
vart öðrum sem um veginn fara.
Höfum við kannski misst sjónar
á þeirri ábyrgð sem við berum
Herra Ólafur Ragnar Grímsson.
unnar um of á herðar kennurum
og skólastjórnendum, yfirvöldum
sem ákvarðanir taka um náms-
greinar og fræðsluefni. Þátttaka
foreldra í skólastarfi hefur verið
minni hér en í mörgum löndum,
skorturinn á samvinnu og skilningi
á margan hátt bitnað á menntun
og þroska.
Brotalöm
Það er alvarleg brotalöm þegar
skólastarf lamast vegna ágreinings
um launakjör, skipulag náms eða
vinnutíma; og vissulega eru deilur
hvert á öðru, gleymt að sérhverj-
um rétti fylgir líka sú skylda að
beita honum án þess að aðrir
skaðist?
Við lifum á tímum sem ærið
oft ýta undir agaleysi og sér-
gæsku en einmitt þess vegna er
ábyrgðin sá eiginleiki sem við síst
megum glata, eiginleiki sem ver-
ið hefur haldreipi og hornsteinn
í lífi og baráttu íslensku þjóðar-
innar.
Ábyrgð og kærleiki
Ábyrgðin er í senn lærdómur og
dyggð sem vel mun reynast á lan-
gri ævi, rótin að kærleika og
gagnkvæmri virðingu í samskipt-
um foreldra og barna, ættingja
og vina. Hún er burðarás í heilla-
drjúgu samstarfi á vinnustað og í
athafnalífi, lykill að farsælli sam-
búð þjóðar við náttúru landsins,
áminning um að gleyma ekki
sögu og arfleifð í umróti tímans,
kjarni velferðar sem við viljum
búa öllu fólki.
Við þurfum að vakna til vitund-
ar um þá fjölþættu ábyrgð sem við
berum öll, bæði sem einstaklingar
og þjóð, gagnvart óbornum kyn-
slóðum og umheimi öllum; um
ábyrgðina gagnvart uppeldi æsk-
unnar, menntun hennar, þjálfun
og aga.
Uppeldi er í víðasta skilningi sið-
fræði; leiðarvísir um góða hegðun
og farsæla breytni; um kröfurnar
til okkar sjálfra, virðinguna fyrir
öðrum, skoðunum þeirra og rétti.
Við foreldrarnir höfum ef til vill
varpað ábyrðinni á uppeldi æsk-
af þessum toga mikill vandi,
raska námi unga fólksins og tefla
í tvísýnu framtíð þess og lífssýn.
Brýnt er að varanlegur friður
verði um skólastarfið svo að
kennarar, foreldrar og nemendur
geti einbeitt sér að því sem öllu
skiptir: að búa æsku Islands svo
ríkulega að þekkingu og hæfni að
þjóðin haldi sjó og miði áleiðis í
umhleypingunum sem einkenna
munu öldina sem nú er hafin.
Okkur tókst fyTÍr áratug að ná
þjóðarsátt um árangur í glímunni
við verðbólguna sem lengi hafði
lamað hér framfarir og farsæld
alla og þá urðu margir að ganga
til samstarfs um Ieiðir sem áður
voru taldar ófæra ein.
Skjaldborg um skólastarf
A svipaðan hátt þurfum \ið nú
að slá skjaldborg um skólastarfið,
þróa friðargjörð sem tryggir nem-
endum öryggi og samfellu við
námið sjálft og gerir kennurum
kleift að helga sig óskipta merku
starfi sem þeir gegna í þjóðarþágu.
I anda þeirrar ábyrgðar sem við
berum gagnvart æsku landsins
verður áfram að leita leiða sem
koma í veg fyrir að þúsundir ung-
menna verði á ný fórnarlömb
þeirrar upplausnar sem jafnan
fylgir löngum deilum.
Ég beini því til ykkar, nemendur
sem nú bíðið þess að skólinn byrji,
að glata ekki trúnni á gildi náms-
ins, gefast ekki upp og falla ekki
fyTÍr freistingum sem kunna að fel-
ast í gylliboðum um skjótfengnar
tekjur sé skólagöngu slegið á frest.
Verðbréfm
Hagsældin á Iiðnum árum og létt-
fenginn auður í viðskiptum ineð
verðbréfin hafa á skömmum tíma
skapað í hugum margra þá fölsku
trú að áhætta sé ætíð rétt, að hin
gömlu gildi, ábvrgð og varkárni,
séu úrelt þing.
Samfélag okkar hefur mótast
mjög af tilboðum um kostakjör og
kapphlaupi fyrirtækja um fjármuni
almennings, peninga heimilanna.
Stundum hefur jafnvel verið geng-
ið svo langt að veðsetja íbúðir og
fjölskyldueignir til að taka þátt í
happdrættinu um hlutabréfin.
Gleymum þó ekki að sagan kennir
að vogun bæði vinnur og tapar, og
kröfugerðin er þá einatt borin
fram af miskunnarleysi hand-
hafans sem aðeins hirðir um lúkn-
ingu skuldarinnar.
Margt bendir til að nú kunni að
fara í hönd sá tími að betra sé að
sýna ábyrgð og aðhald en hætta
öllu sínu á markaðstorgi verðbréf-
anna og vonandi verða brostnar
hagnaðarvonir ekki mörgum um
megn ef harðnar á dalnum.
Við íslendingar erum nýgræð-
ingar í kauphöllunum, höfurn ekki
langa reynslu af þeim tækifærum
sem bylt hafa atvinnulífi og Ijár-
málakerfi víða um veröld. En ólg-
an sem nú blasir við ætti að verða
okkur hvatning til að varðveita enn
betur það hyggjuvit sem löngum
var aðal bænda og fiskimanna í
okkar góða landi og gerði þeim
kleift að Iifa af erfiðar aldir...
MiMI umskípti á
síðustu tíu arum
Hér á eftir fara nokkrir
kaílar úr áramóta-
ávarpi Daviðs Oddsson-
ar, forsætisráðherra.
MiUifyrirsagnir og fyr-
irsögn eru blaðsins.
Síðastliðin tíu ár hafa orðið algjör
umsldpti í efnahagsumhverfi Is-
Iendinga. Ekki skal þessi hátíðar-
stund notuð til að gera grein fyrir
þeim í smáatriðum, enda þekkjum
við öll þær breytingar. Verðbólgan
frá upphafi til loka þessa árs var
um 4%. Það er til marks um hina
miklu hugarfarsbreytingu sem
orðið hefur, að þegar nýlega var
sett fram nokkuð ógætileg spá um
að verðbólga kvnni að verða um
eða vfir 5,5% á næsta ári varð uppi
fótur og fit og ýmsir tóku stórt upp
í sig. Það var sem sé hugsanleg
hækkun á verðlagi um 1,5% á
hcilu ári, sem olli þessu uppnámi.
Þótt hamagangur a( þessu tagi sé
ástæðulaus er á hinn bóginn
ánægjulegt að stöðugleiki í ís-
lenskum stjórnmálum sé orðinn
slíkur, að þjóð sem fram til upp-
hafs síðasta áratugar aldarinnar
bjó að jafnaði við 30-80% verð-
bólgu skuli taka slíka verðlags-
breytingu svo nærri sér. Sem bet-
ur fer eru efnahagshorfur í upp-
hafi nýrrar aldar vænlegar. Búast
má við að sameiginlegar tekjur
okkar vaxi næstu árin og einstak-
lingum og fjölskyldum muni gefast
góð tækifæri til að búa í haginn
lyrir sig og sína. Efnahagurinn er
mikilvægur fyrir okkur öll, en mun
þó aldrei segja alla söguna. „Því
hvað er auður og afl og hús ef ein-
gin jurt vex í þinni krús?“ var spurt
og við erum flest sammála um við-
eigandi svör. Efnaleg velsæld er
aðeins ramminn um þá þjóðfélags-
mynd sem við viljum sjá.
Fólskuverk í nafni hugsjóna
Ég hef orðið var við að mörgum
þykir sem minni þróttur sé nú í
stjórnmálalegri umræðu en var á
árum áður. Menn segja að hug-
sjóna- og hugmvndabaráttu skorti
og stjórnmálamenn séu með marg-
brotnar æfingar um útfærslu
stefnumiða, sem lítill ágreiningur
sé um, en takist ekki á af hörku,
Davið Oddsson, forsætisráðherra.
hver með sína útgáfu af réttlætinu
á gunnfánanum. Nú beri menn
hvorki sverð hugsjónamannsins né
skjöld hinna góðu gilda til varnar.
Þessi tilfinning er eleki út í bláinn,
en það er ekki með því sagt að rétt
sé að harma þessa þróun. Meiri
lólskuverk hafa verið framin í
nafni hugsjóna sem ekkert hald
reyndist í en af nokkru öðru til-
efni. Og hávaðinn sem áður barst
frá hugsjónabaráttunni er þagnað-
ur, þar sem niðurstaða fékkst í
þeirn átökum. Hugmyndin sem
byggði á frelsi einstaklingsins
hafði fullan sigur á þeirri sem gekk
út frá forsjárhyggju algóðs ríkis-
valds. Og lífsskilyrðin bötnuðu
hvarvetna fyrir vikið. Sósíalisminn
tapaði kaldastríðinu, sem”var í
raun þriðja heimsstyijöldin, þótt
hún væri annarrar gerðar en þær
tvær fyrri. Þeim leik er því að
mestu lokið. Það er því ekki að
undra að hljóðara sé um hugsjón-
irnar nú á dögum en þegar her-
sveitirnar sáu um undirleikinn.
En það merkir ekki að öllum sé
sama um allt og engum sé lcngur
mikið niðri fyrir. Öðru nær. En
framvegis verður baráttan friðsam-
ari.
Miirna vald stjórnmálamanna
A sama tíma og Island lifir sinn
besta áratug í efnahagslegu tilliti
eru forystumenn stjórnmálanna
hægt og örugglega að draga úr eig-
in valdi og færa það til fólksins í
þeirri vissu að þjóðin sjálf kunni
betur með það að fara en þeir.
Þetta gengur þvert á þróunina á
fyrrihluta aldarinnar, þegar hug-
sjónir þjóðernissósíalista annars
vegar og kommúnista hins vegar
gengu með mismunandi blæbrigð-
um út á hið öfiuga og óskeikula
ríkisvald. Sömu þróunar gætir víð-
ast hvar annars staðar í heiminum.
Þessi valdatilfærsla frá foringjum
til Ijöldans hefur gengið vel síð-
ustu tíu árin og eykur það líkur á
að málum verði vel stjórnað á þeir-
ri öld sem í hönd fer. Því að mestu
ófarir á öldinni voru þrátt fyrir allt
ekki óvæginni náttúru að kenna,
hcldur miklu fremur þeim smá-
mennum, sem lyft var á stall ofur-
menna, í skjóli „háleitra“ hug-
sjóna.
Vel nestuð
Góðir Islendingar. Við þekkjum
það öll að sú ferð er líklegust til að
heppnast vel sem vandlega er und-
irbúin og þar sem nestið er nægi-
legt og notadrjúgt. Við göngum
vel nestuð á vit nýrrar aldar og höf-
um glögga mynd af því sem við
viljum. Því mun íslenska þjóðin
sameiginlega yfirstíga þær þrautir
sem á veginum verða og njóta alls
þess \Tidis og ágætis sem öldin
mun hafa upp á að bjóða. Ég
þakka samfylgdina á liðnu ári og
óska löndum mínum nær og fjær
gleðiiegs árs og gleðilegrar aldar.