Dagur - 10.02.2001, Blaðsíða 8

32- LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 2001
FRÉTTASKÝRING
rD^ur
Ekkert j/reitt fyrir <
HEIÐUR
HRLGA
DOTTIR
SKRIFAR
í ýtarlegri laimakönn-
im sem Félagsvísinda-
deild HÍ gerði fyrir
Versliuiarmaimafélag
Reykjavfkur voru VR-
ingar ekki bara spurð-
ir venjulegra spum-
inga um kaup og kjör
heldur líka um Iík
amshæð sína, háralit
og hvað jteir teldu sig
brosa oft í vinnnnni.
Og þar kom margt
óvænt í ljós.
Þær niðurstöður könnunarinnar,
að hávaxnir, dökkhærðir og al-
vörugefnir karlar geti að öðru
jöfnu búist við allt að 35.000 kr.
hærri mánaðarlaunum en litlir,
ljóshærðir og brosmildir hefur
greinilega vakið miklu meiri at-
hygli heldur en hálfrar milljónar
króna meðallaunahækkun á
launum VR-inga síðasta hálfa
annað árið (19 mánuði) og
óhagganlegur (18%) kynbundinn
launamunur - „t),ppabónusinn“.
Það skilaði sér m.a.s. skár í laun-
um að vera orðin/n grár fyrir hær-
um heldur en Ijóshærður víking-
ur (um áhrif skalla á launin var
ckki spurt).
Kvenlegt íiuisæi
Meðal kvenþjóðarinnar reyndust
litlar „ljóskur" líka á launabotn-
inum, en reistar konur með rauð-
an makka rixuðu um með allt að
18 þúsund krónur umfram hinar
í launaumslaginu. En kannski að
kvenþjóðin hafi af innsæi sínu
verið fyrri til að finna þetta út?
Að minnsta kosti virðist Ijóst að
þeim konum sem greitt hafa hár-
greiðslustofunum háar upphæðir
fyrir „englahár" hefur fækkað
umtalsvert að undanförnu (enda
greinilega ekki nokkurt vit nema
kannski fyrir þær sem stefna í
fegurðarsamkeppni). En konum
með rautt eða rauðröndótt hár
(strípur) virðist hafa fjölgað að
sama skapi. Og hver veit nema
að 10 cm þykku skósólarnir sem
verið hafa í tísku undanfarin ár
séu angi af sama innsæi kven-
þjóðarinnar?
Fyrst og fremst
tÚ gamans gert
En kunna þeir sem könnunina
gerðu einhverjar skýringar á þess-
um óvæntu niðurstöðum? Eða
voru þær kannski ekki svo óvænt-
ar? „Það var nú fyrst og fremst til
gamans gert, sem þessar spurn-
ingar voru settar inn, svona til
þess að lííga svolítið upp upp á
könnunina. En hugsanlega leyn-
ast þarna líka einhver sambönd,"
sagði Friðrik H. Jónsson, dósent í
sálfræði og forstöðumaður Fé-
lagsvísindastofnunar Hl, sem
framkvæmdi iaunakönnunina
fyrir VR með því að senda félags-
mönnum spurningalista um laun
í september sl. Síðan voru svörin
borin saman við útkomu sam-
svarandi könnunar í febrúar
1999, sem leiddi í ljós um 21%
meðalhækkun heildarlauna milli
kannana. Úr 183 þús.kr. í 221
þús.kr. á mánuði - sem samsvarar
456.000 kr. hækkun árslauna.
Leiðtogar hávaxnarí - bæði í
m a n n a og dýraríkinu
Friðrik sagði tengsl Iauna við lík-
amshæð fólks ekki hafa komið
sérstaklega á óvart. Hæð sé þátt-
ur sem menn hafa lengi velt fyrir
sér og og fundið út að skipti máli
í ýmsu samhengi. Erlendar kann-
anir hafi leitt í ljós að leiðtogar
séu að öðru jöfnu hávaxnari cn
aðrir. Og raunar megi finna hlið-
stæðu í náttúrunni, þar sem
stærslu dýrin veljist yfirleitt til
forystu. „En að það kæmi út
svona sterkt samband og svona
mikið beinlínusamband ogað það
sama kæmi út fyrir bæði kynin,
það kom þó nokkuð á óvart,"
sagði Friðrik.
Bendir þetta þá kannski til að
hávaxnir séu að jafnaði í hærri
stöðum? „Við athuguðum þetta,
en það reyndust ekki tengsl við
starfsheiti," sagði Friðrik. Launa-
munurinn væri meðaltal, en að
öðru jöfnu skipti hæð máli um
laun fólks. Algengt sé að VR fólk
semji um laun á einstaklings-
grunni, svo kannski nýtist því
hæðin þegar það sest að samn-
ingaborði, maður á mann. Nær-
vera stóra mannsins verði þá
kannski áhrifameiri en hins lág-
vaxna.
Tilviljun freniur en
„blondínuáhrif“
Launamun eftir háralit sagði
Friðrik hins vegar hafa komið
fullkomlega á óvart. Það sam-
hand sé líka mun veikara en við
hæðina og farið yrði fremur var-
lega í að túlka það þar til fyrir
lægi útkoma úr tveim til þrem
mælingum. „Þetta gæti verið til-
viljun, svo ég mundi bíða spennt-
ur eftír niðurstöðu næstu könn-
unar - hvort þetta reynist raun-
vegulegt samhand," sagði Friðrik.
Hann telur af og frá að lægstu
launin meðal ljóshærðra skýrist
af eins konar „blondínuáhrifum".
Þau séu gamalþekkt, en enginn
segi þau í alvöru skipta máli - þ.e.
ekki í þeim skilningi að fólk trúi
þessu í raun og veru.
Ekkert greitt fyrir
góða skapið
Sú niðurstaða að brosmildustu
VR-ingarnir njóti þess á engan
hátt í launum, nema síður sé,
sýnist illilega á skjön við þá miklu
áherslu sem iögð er á Ijúft viðmót
við viðskiptavinina. Erum við Is-
Iendingar hugsanlega svo alvöru-
gefnir, að það þyki hálfgerð sýnd-
armennska að brosa of mikið?
Friðrik sagðist ekki hafa myndað
sér sérstakar hugmyndir um það.
En honum hefði helst dottið í
hug að brosið og góða skapið sé
kannski ekki lykilatriði. Að glað-
lyndi sé ekki það sem atvinnurek-
endur meti mest. En hitt skiptir
máli, að fólk sé ekki til ama vegna
ska pgerða rb res ta.
Friðrik segist fastlega gera ráð
fyrir því að áfram verði reynt að
gera eitthvað skcmmtilcgt í
næstu launakönnunum VR, hvort
sem það verði nákvæmlega þessar
spurningar eða einhverjar nýjar.
„Eg er ekkert búinn að gefa upp á
bátinn að það skipti máli í laun-
um fólks hvernig það kemur
fram. Spurningin er hins vegar
hvað á að mæla til að fá það
fram." Spurður hvort ekki bafi
þótt forvitnilegt að kanna tengsli
kílóanna og launanna var svarið:
„Menn veltu því fyrir sér, en það
gæti verið viðkvæmara fyrir fólk."
Mjakast á lönguin tíma
Liggja skýringar á hinum óhagg-
anlega kynbundna Iaunamun,
jafnt í háum stöðum og lágum, þá
fremur í augum uppi? Friðrik
segir erfitt um það að segja. „Eg
hugsa að svona hlutir séu eitt-
hvað sem mjakast á löngum
tíma.“ 1 Iaunakönnuninni séu
niörg fyrirtæki sem koma við
sögu, þar sem sama fólkið vinni
árum saman og í hverju þeirra
hafi myndastt vissar hefðir um
hvað fólki er borgað. En menn
séu að verða meðvitaðri um
þennan Iaunamun, þannig að
með tilkomu nýs fólks verði þetta
máli kannski smám saman skoð-
að á nýjan hátt. Hugsanlega
gangi körlunum að jafnaði betur
að selja sjálfa sig í launasamning-
um á einstaklingsgrundvelli.
Hvað varð um þá sköHóttu?
„Nei ég myndi einu sinni íhuga
Iaunamun, enda er niðurstaða
mín hreint ekki sú að dökkhærðir
hafi meiri laun en aðrir. Eg
mundi heldur ekki taka tillit til
þess ef ég væri að ráða menn í
vinnu - ég er uppteknari af hæfni
og getu en svo,“ svaraði Hansína
Einarsdóttir ráðgjafi hjá „Skrefi
fyrir skref ehf", spurð hvort hún
tæki mið af hæð og háralit við
ráðningu fólks til starfa. „Per-
sónulega er ég svo þeirrar skoð-
unar að það væri nú ekki sfðra að
hafa þá sköllótta, þannig að ég
held að þeir hafi nú misst eitt-
hvað þarna úr. Ég veit ekki hvað
hann Ragnar álskalli myndi hafa
sagt um þetta," sagði Hansfna.
Hefur fyrirvara um
liáralitimi
„I alvöru talað finnst mér þessi
niðurstaða þvílík vitleysa. Mín
einlæga skoðun er alveg klárlega
þessi: Að í fyrsta lagi hef ég aldrei
orðið vör við þetta í gegnum mína
ráðningarsamninga eða aðra sem
við höfum komið nálægt. í öðru
lagi mundi ég örugglega ekki taka
tillit til þess þó svo viðkomandi
væri hár og dökkhærður. Og í
þriðja lagi finnst mér vanta þarna
inn í þá sem hafa annan háralit
eða eru hárlausir. Svo ég held að
áræðanleikinn í þessu sé nú eitt-
hvað brenglaður."
Útlitið getur skipt máli en...
Hvort hún trúi þá ekki að hinir
hávöxnu og fjallmyndarlegu geti
verið duglegri að selja sjálfa sig í
persónulegum kjarasamningum
sagðist Hansína hreint ekki viss
um að hæðin skipti þar máli.
Hins vegar væri hún ekkert frá
því að sjarmerandi einstaldingar
nái hugsanlega betri samningum