Dagur - Tíminn Akureyri - 07.05.1997, Blaðsíða 9

jDagur-Œtntimt
ÞJÓÐMÁL
Miðvi/cudagur 7. maí 1997 - 9
Veiðigjald og byggðaskattur
Sjávarútvegsráðuneytið boðaði til fundar í gœr á Akureyri um
nýja skýrslu Hagfrœðistofnunar um byggðaáhrif veiðigjalds. í
Ijós kom í umrœðum að skýrslan er með ótal fyrirvörum og
lögðu fundarmenn litla áherslu á hana í umrœðunni - sem fór
fljótt á gamalkunnar slóðir. Stefán Jón Hafstein fylgdist með og
segir frá nokkru af því sem fram fór:
Frá fundinum á Akureyri í gær.
Ragnar
Árna-
son,
prófessor í
hagfræði við
Háskólann,
fylgdi skýrsl-
unni úr
hlaði. Eins
og fram
kemur í yfirliti hér á síðunni út-
skýrir skýrslan að með veiðigjaldi
á útgerðir, með tilsvarandi
skattalækkun á einstaklinga,
myndi skattbyrði milli byggðar-
laga breytast. Það kemur fáum á
óvart: sjávarútvegur er mismikil-
vægur í byggðum landsins, þar
sem umfang hans er mest hlýtur
atvinnugreinin að greiða meira
með nýju gjaldi. Ragnar gerði lít-
ið með það að eignarhald hefur
dreifst í sjávarútvegi að undan-
förnu. Spurningu þess efnis hvort
hægt væri að mæla „byggða-
skatta" þegar eignarhald færi
ekki eftir byggðamörkum svaraði
hann á þá lund að mest væru það
enn heimamenn sem ættu fyrir-
tækin. Hann rakti í ítarlegu máli
hvernig skattbyrði á hvern ibúa í
tilteknum hlutuin landsins myndi
breytast við veiðileyfagjald, en
sagði samtímis að ekki væri hægt
að túlka mál sitt sem mælikvarða
á persónulega skattbyrði. Þannig
lagði Ragnar áherslu á að megin-
mál skýrslunnar væri í raun til
þess fallið að sýna „framlög
landshluta til rfldssjóðs“ og
hvernig þau breyttust við upp-
töku veiðileyfagjalds. Þau fram-
lög aukast mest þar sem mest er
gert út.
Lítið rætt um skýrslu
Aðrir frum-
mælendur
gerðu skýrsl-
una ekki að
umtalsefni,
nema helst
Sighvatur
Björgvinsson
sem valdi
henni
háðugleg ummæli. „Sjávarútvegs-
ráðuneytið kaupir stimpil Háskól-
ans á svikna vöru,“ sagði hann.
Ragnar hefði gert furðu h'tið með
þá staðreynd að veiðigjald myndi
lækka tekjuskatta landbyggðar-
fólks sem næmi tugum þúsunda á
íbúa - þess í stað hefði hann farið
í talnaleik með ímyndaðar álögur
á hvern íbúa, álögur sem viðkom-
andi fyrirtæki væru að borga í
raun. „Borga Akureyringar gjöld-
in fyrir Samherja?“ spurði for-
maður Alþýðuflokksins. Hann
fullyrti að auknar ráðstöfnunar-
tekjur íbúa í byggðarlögunum -
með lækkun tekjuskatts - myndu
meira en bæta upp þær álögur
sem fyrirtækin öxluðu.
Sighvatur var einn á báti með-
al frummælenda sem stuðnings-
maður veiðigjalds, og lét þess
ekki ógetið. Jóhannes Geir Sig-
geirsson sagði honum að veiði-
gjald hlyti óhjákvæmilega að
koma niður á greiðslugetu fyrir-
tækjanna til að borga sjómönnum
og verkafólki laun. Bjarni Hafþór
Helgason sagði að 90% kvótans
væri utan Reykjavíkur, en þangað
færu peningarnir við innheimt-
una. Sighvatur hafði áður sýnt
tölur um eignarhald á stórum út-
gerðarfyrirtækjum: þau væru oft
og tíðum í eigu stórfyrirtækja og
sjóða langt ijarri uppskipunar-
höfn. Haldið þið að þessir vilji
ekki arðinn sinn? spurði hann.
Allir á móti veiðigjaldi
Einar Oddur
tók syrpu á
samtökum
iðnaðarins
sem hann
sagði lifa í
fortíðinni:
veiðigjald til
að jafna að-
stöðumun
atvinnugreina væri út í hött þeg-
ar sækja ætti til markaðsfrelsis.
Millifærslukerfi af þessum toga
ætti ekki rétt á sér. „Möguleikar
iðnaðarins til að vaxa eru ná-
tengdir atkomu í sjávarútvegi." Á
meðan gengi hlutabréfa í sjávar-
útvegsfyrirtækjum hefur hækkað
þrefalt á nokkrum árum, hefur
gengi bréfa iðnfyrirtækja Ijórfald-
ast. Bendir þetta til að góð af-
koma í sjávarútvegi komi niður á
iðnaði? spurði Einar Oddur. (Á
sama tíma sendu Samtök iðnað-
arins frá sér harða gangrýni á
skýrslu Hagfræðistofnunar.)
Laun sjómanna
Bæjarstjór-
inn í Vest-
mannaeyj-
um, Guðjón
Hjörleifsson,
sagði að
veiðigjald
sem næmi
1600 millj-
ónum á fyr-
irtæki í Eyjum leiddi til launa-
lækkunar sjómanna sem greiða
mest útsvarið. Og sjálfstæðisyfir-
lýsingar! Nær væri að færa nýtt
stjórnsýslustig út á land en taka
skatt af fyrirtækjum þar. Páll Pét-
ursson félagsmálaráðherra valdi
veiðigjaldi þau orð að þar færi
ódýrasta pólitíska trikk sem hann
hefði séð á ferli sínum: reynt væri
að telja fólki trú um að skattar
yrðu lækkaðir með gjaldinu. „Mér
er alveg sama hversu nákvæm
eða ekki þessi skýrsla er,“ sagði
Páll „það munu alltaf færast til
verulegir fjármunir“ verði sett á
veiðigjald. Peir Sighvatur tóku
stutta snerru um málið: „Það eru
fyrirtækin sem borga ekki fólkið,“
sagði formaður Jafnaðarmanna-
flokksins, „á endanum borgar
fólkið," sagði félagsmálaráð-
hérra.
Steingrímur sjálfstæð-
ismaður?
Steingrímur
J. Sigfússon
fór mikinn
fyrir hags-
muni fyr-
irækjanna,
hann sagði
sjávarút-
vegsfyrir-
tækin helstu,
ef ekki einu, von byggðakeðjunn-
ar á landinu. „Sá hagnaður fyrir-
tækjanna sem fer í að greiða
gjaldið fer út úr þeim, og út úr
byggðarlögunum. IJættum þessu
rugli!“ Þá tautaði einn af fundar-
mönnum: er Steingrímur sjálf-
stæðismaður? En hann svaraði
án þess að heyra spurninguna:
„Sjómenn, fiskvinnslufólk, íbúar
byggða hafa deilt kjörum með
sjávarútvegsfyrirtækjunum!" Og
bætti við að jafnvel sósíalisti eins
og hann vissi þetta.
Byggðir, fólk og
fyrirtæki
Áherslan í skýrslunni, sem var
tilefni umræðunnar, er á skatt-
byrði byggðarlaga ef tekið væri
upp markvert veiðigjald. Byggð-
arlög greiða ekki skatta. Þess
vegna fór umræðan iljótt í það
far að deila um eðli, stöðu og
hæfi sjávarútvegsfyrirtækja til að
greiða aukin gjöld. „Ekki næstu
10-15 ár,“ sagði Steingrímur J. og
lagði fram skýrslu sína í mörgum
liðum til að sýna fram á þessa
staðhæfingu. Sighvatur sér meiri
möguleika í að lækka tekjuskatta
einstaklinga sem nema tugum
þúsunda á mann, frekar en tala
um auknar álögur á byggðir:
„Byggðaskattsbullið er heimsku-
leg rökleysa,“ sagði Sighvatur, og
lagði fram ítarlega skýrslu sína
um að efnhags-, hagkvæmnis- og
réttlætisrök gerðu gjaldið óhjá-
kvæmilegt.
Úr skýrslimni
Forstöðumaður Hagfræðistofnunar Háskólans, Tryggvi Þór
Herbertsson, sér ástæðu til að fylgja skýrslunni sem stofn-
un hans vann fyrir Sjávarútvegsráðuneytið með þeim orð-
um að ekki sé um yfirgripsmikla könnun að ræða og geti
ekki falið í sér endanlegar niðurstöður um áhrif veiðigjalds
á skattbyrði eftir landshlutum. Höfundar eru Ragnar Árna-
son og Birgir Þór Runólfsson. Þeir vara sérstaklega við því
að túlka þessar niðurstöður sem „mælikvarða á breytingar
á persónulegri skattbyrði á viðkomandi stöðum. “ Gagnrýn-
endur hafa sagt að skýrslan sé alveg eins dæmi um hve
mikið sé hægt að lækka skatta á einstaklinga eins og
hækka þá á „byggðarlög“.
• Veiðigjald, sem lagt yrði á sjávarútveg og innheimt í ríkis-
sjóð, myndi breyta hlutfallslegri skattbyrði byggðarlaga
miðað við það sem nú er. Sama máli gegnir að sjálfsögðu
um veiðigjald, sem lagt yrði á með öðrum hætti, t.d. upp-
töku hluta veiðiheimilda árlega og endursölu þeirra.
• Gildir í því efni einu, hvort veiðigjald kæmi í stað annarra
skatta eða ekki. Kæmi það í stað annarra skatta myndi
skattbyrði sumra byggðarlaga lækka en annarra hækka. Ef
aðrir skattar lækkuðu ekki, myndi skattbyrði byggðarlaga
hækka mismikið en engra lækka.
• Ástæðan fyrir þessari niðurstöðu er sú, að sjávarútvegur
er ákaflega misveigamikill í atvinnulífi hinna ýmsu byggðar-
laga. í sumum sveitarfélögum er t.a.m. enginn sjávarútveg-
ur. í öðrum byggist atvinnulífið nær einvörðungu á sjávarút-
vegi. Allir landshlutar byggja hins vegar í ríku, en mismiklu,
mæli á sjávarútvegi.
• Álagning veiðigjalds með ofangreindum hætti felur því í
sér þyngri skattbyrði á þau byggðarlög, þar sem sjávarút-
vegur er nú tiltölulega veigamikill. Þessi byggðarlög munu
m.ö.o. greiða stærri hluta af samneyslu landsmanna en nú
er.
• Útreikningar benda til þess, að sé tekjuskattur lækkaður
til jafns við tekjur af veiðigjaldi muni heildarskattgreiðslur
Reykjavíkur og Reykjaness í ríkissjóð lækka í kjölfar veiði-
gjalds, en heildarskattgreiðslur afira annarra landshluta
hækka.
• Stærð þessara breytinga í hlutfallslegri skattbyrði byggð-
arlaga, ræðst fyrst og fremst af upphæð veiðigjaldsins. Mið-
að við þær upphæðir, sem oft eru nefndar í þessu samhengi,
þ.e. veiðigjald upp á 6-20 milljarða kr. árlega, er þó ljóst að
umrædd breyting í hlutfallslegri skattbyrði byggðarlaga get-
ur verið mjög veruleg.
• Til að varpa frekara ljósi á þær stærðargráður, sem hér
gæti verið um að ræða, eru í eftirfarandi línuriti sýndar
hlutfallslegar breytingar í heildarskattgreiðslum landshlut-
anna miðað við núverandi tekjuskattsgreiðslur (1995), ef til
veiðigjalds myndi koma með tilsvarandi lækkun tekjuskatts.
| C3 VeKMglald 6 ma. kr. aValðlglald 16ma. kr.
• Breytingar í hlutfallslegri skattbyrði á milli einstakra
sveitarfélaga geta verið mun stærri í sniðum en breytingar
á milli landshluta. í sumum sveitarlélögum, þar sem sjávar-
útvegur er ekki til staðar, gætu samanlagðar veiðigjalds- og
nettó tekjuskattsgreiðslur minnkað um 70% eða meira. í
öðrum, þar sem sjávarútvegur er veigamikill, og tekjuskatt-
ur lágur, gætu samanlagðar veiðigjalds- og nettótekjuskatts-
greiðslur aukist um mörg hundruð prósent.
• Það er umhugsunarvert, að þær breytingar í hlutfallslegri
skattbyrði, sem hér um ræðir, eru í stórum dráttum frá
Reykjavíkursvæðinu til landsbyggðarinnar. Þ.e.a.s. skatt-
byrði þéttbýlisins á suð-vesturhorni landsins minnkar á
kostnað skattbyrðarinnar í dreifbýlinu. Þessar breytingar
eru í mótsögn við yfirlýst markmið þeirrar byggðastefnu,
sem lengi hefur verið fylgt hér á landi.