Dagur - Tíminn - 24.09.1996, Blaðsíða 9

Ikgur-®nmm
Þriðjudagur 24. september 1996 - 9
%

PJOÐMAL
Hugleiðing
stöðnun í
aTómas
Ingi Olrich
s
grein í Degi-Tímanum fyrir
nokkru ritaði Þórarinn E.
Sveinsson mjólkursamlags-
stjóri pistil um mjólkurmál, þar
sem hann lýsti áhyggjum yfir
langvarandi stöðnun í mjólkur-
framleiðslu. Hann taldi óviss-
una um framtíðina valda því að
allur atvinnuvegurinn setti í
hlutlausan gír og biði átekta.
Ég deili með Þórarni áhyggj-
um af mjólkuriðnaðinum, eink-
um í Eyjafirði, þar sem kvóti er
fluttur burt úr einu besta
mj ólkurfr amleiðsluhér aði
landsins og hver vildarjörðin á
fætur annarri er tekin til ann-
arra nytja en mjólkurfram-
leiðslu. Mér finnst hins vegar
að hann eigi að líta sér nær en
hann gerir. Ég hef oft rætt þessi
mál við hann, en ekki haft er-
indi sem erfiði. Nú gefur hann
mér tilefni til að ræða þau opin-
berlega.
Neytandinn og KEA
Ég h't reyndar aðallega á málin
frá sjónarmiði neytandans,
mikils mjólkurneytanda og
áhugamanns um mjólkurafurð-
ir, sem sameina það að vera
hollar og góðar. Sem slíkur get
ég fullyrt að vöruþróunarmál
og markaðsmál á Akureyri hafa
ekki verið í lagi. Skulu nú tekin
dæmi um hvort tveggja.
Innan veggja Mjólkursam-
lags KEA er mikil þekking á
mjólkuriðnaði. Hún hefur þó
ekki verið virkjuð betur en svo,
að unnar ferskmjólkurafurðir
frá Suðurlandi hafa jafnt og
þétt verið að yfirtaka markað-
inn í Eyjafirði. í hverri viku ber-
ast miklar sendingar af ýmsum
tegundum mjólkurafurða frá
öðrum framleiðslusvæðum, sem
bera vott um nýsköpun og þró-
unarstarf. En frá svæðinu verða
sendingar á unnum ferskmjólk-
urvörum æ rýrari. Mjólkursam-
lag KEA tekur raunar alls ekki
þátt í samkeppninni um jógúrt-
markaðinn og allan þann íjölda
framleiðsluvara, sem þróunar-
starf á þessu sviði hefur leitt af
sér og allur almenningur hefur
kunnað vel að meta. Um þessa
tilhögun ríkir reyndar sam-
komulag við Mjólkursamsöluna
um að Mjólkursamlag KEA
haldi að sér höndum og dreifi
vörum annarra. Samkomulagið
er þannig að Mjólkursamsalan
dreifir skyri í dósum fyrir
Mjólkursamlag KEA, sem í
staðinn dreifir jógúrt, þykkni og
súrmjólk frá öðrum fram-
leiðslusvæðum. í hillum í
Reykjavík finn ég jógúrt frá
Húsavík en ekki frá Akureyri.
Nú skal fúslega viðurkennt
að það er erfitt að keppa við
fyrirtæki í Reykjavík. Til þess
þurfa fyrirtæki á Akureyri oft-
ast að framleiða eða selja betri
vöru á lægra verði en fyrirtæki í
Reykjavík. Ég vil því ekki draga
úr þeim vanda, sem Mjólkur-
samlag KEA stendur frammi
fyrir í dreifingar- og markaðs-
málum. Hins vegar hef ég þá
tilfinningu fyrir þessu dreifing-
ar- og sölusamkomulagi að það
standi aðeins jafn lengi og
Mjólkursamsalan sjái sér hag í
því.
Góður og verri ostur
í ferskmjólkurvörum var lengi
mikil arðsemi. Nú fer hún
minnkandi vegna harðnandi
samkeppni. Þar eru því mögu-
leikarnir eflaust minni í fram-
tíðinni. Arðsemi hefur hins veg-
ar farið vaxandi í ostagerð. Þar
er hlutur Mjólkursamlags KEA
mikill.
í Mjólkursamlagi KEA er
framleiddur mikill gæðaostur
um langvarandi
mj ólkuriðnaði
sem ber það ágæta nafn óðals-
ostur. Sá hængur er þó á fram-
leiðslunni að ysti hluti oststykk-
isins er ekki eins bragðgóður og
innri hlutinn. Osta- og smjör-
salan hlutar framleiðslu Mjólk-
ursamlags KEA í smærri um-
búðir til sölu um allt Iand, þ.á
m. á höfuðborgarsvæðinu og á
Akureyri. Þegar ég kaupi mér
Vandi Mjólkursamlags
KEA er fólginn í van-
nýtingu mannauðs-
ins, og sérkennilegu
tómlæti gagnvart
þeim sem unna
mjólkurvörum.
óðalsost í Hagkaupum í Reykja-
vík og á Akureyri, eru þar inn-
pakkaðir, undir sama vöruheiti
og á sama verði, osthlutar sem
eru gæðavara og jaðarhlutar
sem eru ekki gæðavara. Þegar
osturinn hefur legið í hillunni
einhvern tíma, hafa kunnáttu-
menn hirt alla gæðavöruna, en
eftir situr lélegur ostur. Það
þarf ekki mikið hugmyndaflug
til að ímynda sér hvaða áhrif
það hefur á þá viðskiptavini,
sem þá hætta á að prófa óðals-
ost, að hafa ekki um annað að
velja en versta hluta ostsins. Sú
ákvörðun að selja besta og lé-
legasta hluta framleiðslunnar
undir sama vörumerki og á
sama verði, er ekki góð fyrir
neinn, hvorki fyrir bóndann,
Mjólkursamlag KEA né neyt-
andann. En svona hefur þetta
gengið árum saman, ef ekki
áratugum.
Besta skyrið?
Mjólkursamlag KEA framleiðir
besta skyr á landinu. Þar er ég
að tala mn gamla góða skyrið,
sem er lifandi afurð og hefur
takmarkaðan h'ftúna. í sam-
bandi við þessa afurð hefur
Mjólkursamlag KEA háð stríð
við viðskiptavini sína árum
saman. Það kemur sjálfsagt að
því að þetta stríð vinnst, þótt
aðdáendur skyrsins séu þolin-
móðir og staðfastir.
Skyrið er best nýtt. Á þriðja
degi er það farið að missa
ferskleikann og fínasta bragðið.
Á fimmta degi er það orðið
rammt. Það er þó talið söluhæft
út vikima. Ef skyrkaupendur
leita að skyri í verslunum KEA
eða í Hagkaupum, eru yfirgnæf-
andi líkur á að í ókræsilegum
dalli finnist íjögurra eða fimm
daga gamalt skyr. f næsta dalli
neðan við þann sem veit að við-
skiptavinunum, er hins vegar
oftast nýrra skyr. Og nýjasta
framleiðslan er geymd á lager
og sett fram þegar gamla skyrið
er uppselt. Þannig er tryggt að
neytandinn fái alltaf vöruna í
lélegasta ástandi. Elskulegt
starfsfólk verslananna bregst
vel við frekjunni í mér og
nokkrum sérvitringum, sem
enn þráast við, og sækir besta
skyrið á lagerinn þegar við biðj-
um um það. Stundum geri ég
mér ferð í Samlagið mitt til að
ná í gott skyr.
Fyrir mörgum árum voru til
smáar umbúðir, sem hæfðu fá-
mennum heimilum. Þær voru
svo vinsælar að þær voru af-
lagðar. Nú er aðeins hægt að
kaupa svo mikið skyr í einu að
tryggt sé að helmingurinn eyði-
leggist, nema menn borði skyr
á hverjum degi. Sumir láta sig
hafa það af tryggð við þessa
einstöku framleiðsluvöru. Ég
hygg að skyrframleiðslan hjá
Mjólkursamlagi KEA og smá-
sala vörunnar slái öll met í
markaðssetningu. Framleið-
andinn hefur stefnt að því í
mörg ár að ganga svo fram af
neytendum að þeir gefist upp
og snúi sér að staðlaðri skyr-
framleiðslu í plastdósum, sem
er nothæf framleiðsla en ekki
lifandi gæðaafurð, og allt önnur
og lélegri vara en hið hefð-
bundna íslenska skyr. Auðvitað
er það ekki Mjólkursamlagið
sem selur vöruna í smásölu, en
góðir framleiðendur fylgja því
eftir hvernig vara þeirra er
boðin í verslunum.
Vandi mjólkuriðnaðarins er
margvíslegur, en vandi Mjólkur-
samlags KEA er hka inni í fyrir-
tækinu. Hann er fólginn í van-
nýtingu mannauðsins, minna
þróunarstarfi en efni standa til
og sérkennilegu tómlæti gagn-
vart þeim sem unna mjólkur-
vörum og vilja neyta þeirra.
Það er ekki heiglum hent að
stýra fyrirtæki, sem á í harðri
baráttu á óvægnum markaði.
Um leið og ég óska Þórarni E.
Sveinssyni velgengni í starfi
sem framkvæmdastjóri Mjólk-
ursamlags KEA, vona ég að
honum takist að taka í þá hönd
sem neytendur á Akureyri rétta
honum. Það kostar alltjent
minna að gera þeim til hæfis en
amerískum vatnsneytendum.
Höfundur er alþingismaður.
Möðruvellir
Bandaríkjamenn einir í hehninum
Steingrímur
J. Sigfússon
skrifar
S
Asíðustu vikum og mán-
uðum hefur heims-
byggðin endurtekið orð-
ið vitni að tvískinnungi og
hentistefnu Bandaríkjanna og
vestrænna fylgifiska þeirra í
alþjóðastjórnmálum. Reyndar
hefur gengið svo fram af sum-
um Evrópubúum að þrátt fyrir
venjubundna auðsveipni og
fylgispekt við bandarísku lín-
una hafa menn aðeins reynt
að malda í móinn. Einkum á
það við ef valdapólitík Sáms
frænda kemur beint við pyngju
Evrópuþjóða, eins og hin ill-
ræmdu Helms-Burton lög
gera: hert viðskiptabann á
Kúbu og bann við íjárfesting-
um í íran. Yfirgengilegur hroki
birtist í þessari lagasetningu á
Bandaríkjaþingi og Clinton,
sem gerir jú hvað sem er til að
ná endurkjöri, lætur stefnu
harðlínumanna yfir sig ganga.
í hnotskurn snýst málið um
það að Bandaríkjamenn
ákveða einhliða að taka sér
refsivald yfir einstaklingum og
fyrirtækjum annarra landa, ef
þau eiga samskipti við lönd
(Kúba, fran) sem Bandaríkja-
menn eru í efnahagslegum
og/eða pólitískum hernaði
gegn.
Hvers vegna nú er hert á
áratuga löngu og svívirðilegu
viðskiptabanni á Kúbu, þegar
málin eru heldur að þróast þar
í frjálsræðisátt, er ekkert verið
að útskýra. Hvers vegna er
sett fjárfestingarbann á íran
vegna meints og algerlega
ósannaðs stuðnings þeirra við
hryðjuverkamenn, en þjóðar-
morðingjum eins og harðstjór-
um Indónesíu veitt bestu við-
skiptakjör, er heldur ekki út-
skýrt.
Síðasta og stórkostlegasta
dæmið um hræsni og tvískinn-
ung í framgangi Bandaríkja-
manna og margra taglhnýt-
inga þeirra eru svo afskiptin af
málum Kúrda. Tyrkir hafa
herjað miskunnarlaust á
Kúrda, hundelt fylgismenn
Kúrdiska verkamannaflokks-
ins og fangelsað þingmenn
hans. Týrkir hafa meira að
segja ítrekað ráðist inn í írak
til að herja á Kúrda þar, allt
með þegjandi samþykki
Bandaríkjamanna og ílestra
leppa þeirra í NATO (Týrkir
eru vestræn lýðræðis- og
bræðraþjóð, ekki satt?). Þegar
hins vegar frakar liggja undir
grun um að veita einni fylking-
unni í innbyrðis átökum
Kúrda, innan landamæra ír-
aks, lið, þá er sprengjum um-
svifalaust látið rigna yfir þá.
Síðan er reynt að fá öryggis-
ráðið til að skrifa uppá árás-
irnar eftirá. Framkoma
Bandaríkjamanna við Samein-
uðu þjóðirnar, sem þeir halda í
fjársvelti með því að borga
framlag til þeirra seint og illa,
er svo kafli útaf fyrir sig.
Tilefnið er síðan notað til að
framlengja enn viðskiptabann-
ið á frak, þar sem hálf milljón
barna er soltin í hel, undir sér-
stöku eftirliti Sameinuðu þjóð-
anna. Hundinginn Saddam sit-
ur sem fastast og ólöglegar
árásir Bandaríkjamanna á ír-
ak, sem hegða sér eins og þeir
séu einir í heiminum, eru vatn
á myllu hans. Það að utanrík-
isráðherra og formaður Fram-
sóknarflokksins, Halldór Ás-
grímsson, skuli leggja lykkju á
leið sína og skrifa í fjölmiðlum
uppá framgöngu Bandaríkja-
manna er svo tímanna tákn,
eða hvað?
Steingrímur J. Sigfússon, alþingis-
maður skrifar gestaleiðara í dag.