Dagur - Tíminn - 03.10.1996, Blaðsíða 9

iDíXgur-ÍEhrmtTt
Fimmtudagur 3. október 1996 - 9
ÞJÓÐMÁL
Trúi ekki að forystumenn á vinnu
markaði vilji innleiða óöld óðaverðbólgu
Gera verður ráð fyrir að
verkalýðsforingjar og
forráðamenn atvinnu-
lífsins muni við næstu kjara-
samninga ganga fram í senn
af sanngirni og ábyrgð. Því
verður ekki trúað, fyrr en full-
reynt er, að nokkur forystu-
maður á vinnumarkaði vilji á
ný innleiða óöld óðaverð-
bólgu í landinu. Þá yrðu þeir
þeim verstir, sem þeir eiga að
vinna best,“ sagði Davíð Odd-
son, forsætisráðherra, í
stefnuræðu sinni á Alþingi í
gærkvöld.
Hann boðaði þingi og þjóð
engin stórtíðindi, en varð tíð-
rætt um hvað gæti gerst ef
komandi kjarasamningar yrðu
ekki á hóflegu nótunum. „Ár-
angri þjóðarinnar yrði í einu
vetfangi kippt í burtu og hún
kæmist aftur á byrjunarreit í
efnhagsmálum og samkeppnis-
staða hennar út á við stórskað-
aðist. Sú kaupmáttaraukning,
sem orðið hefur á undanförnum
árum, þurrkaðist fljótlega út.
Hitt er jafnljóst og má einnig
undirstrika að kaupmáttur
verður að aukast, jafnt en ör-
ugglega. Það er einnig mikil-
vægt að hluta þeirrar kaup-
máttaraukningar verði varið til
að auka sparnað í landinu,
hvort sem er með grynnkun á
skuldum einstaklinga, heimila
og fyrirtækja, eða öðrum bein-
um sparnaði. Kaupmáttur laun-
þega hefur vaxið verulega á
allra síðustu árum eftir lang-
varandi stöðnun og hrap kaup-
máttar á árunum þar á undan.
Þessi þróun verður að halda
áfram svo íslenskir launþegar
geti kinnroðalaust borið sfn
laun saman við það besta, sem
annars staðar gerist.“
Kaflaskil í
efnhagsstjórn
Það var forgangsmál hjá ríkis-
stjórninni að leggja fram halla-
laust ijárlagafrumvarp, sagði
Davíð í ræðu sinni í gærkvöld,
en eins og fram kemur hér ann-
ars staðar í blaðinu, er gert ráð
fyrir 1 milljarði í afgang. Davíð
sagði að þetta hefði ekki verið
gert með því að vanáætla gjöld
og ofmeta tekjur, eins og stund-
um á árum áður. „Öðruvísi er í
pottinn búið nú og því hafa orð-
ið mikil kaflaskil í íslenskri efn-
hagsstjórn við framlagningu
þessa ijárlagafrumvarps. Til
þess að ná markmiðum þess,
hefur verið óhjákvæmilegt að
sýna aðhald í rMsrekstrinum á
mörgum sviðum.“ Davið boðaði
breytingar á bönkum og fjár-
festingalánasjóðum, en til
stendur að steypa í einn at-
vinnuvegasjóð. „í fyrirhugaðri
uppstokkun sjóðakerfisins er
æskilegt að taka strax verulegt
skref í þá átt að draga úr um-
svifum ríkisins í lánakerfmu og
minnka þannig hlut þess í at-
vinnulífmu.“ Nokkra athygli
vakti að forsætisráðherra vék
ekki einu orði að Evrópusam-
bandinu eða tengslum íslands
við það í fortíð eða framtíð.
Davíð Oddsson forsætisráðherra i ræðustól.
Honum varð hins vegar tíðrætt
um að íslendingar ættu að
standa við bakið á smáþjóðum í
Austur Evrópu sem vildu ganga
í Nato. Þá ítrekaði hann að
stefna íslendinga í úthafsveiði-
málum væri ábyrg stefna.
„Ásakanir í okkar garð um rán-
yrkju og óábyrga stefnu í fisk-
veiðum eru ekki á rökum reist-
ar og sumir þeirra sem henda
ónotum í okkur, hafa engin efni
til þess.“
Skattar lækkaðir
á næstu árum
Forsætisráðherra sagði það
áhyggjuefni að innflutningur á
íjárfestingarvörum, bflum og
öðrum neysluvarningi hefði
aukist verulega og meira en út-
flutningur. Því væri líklegt að á
þessu ári yrði aftur halli á við-
skiptum við útlönd, eftir þriggja
ára samfelldan afgang. Mikil-
vægt væri að snúa þessari þró-
un við. Davíð sagði að ef mönn-
um tækist að tryggja hallausan
rekstur ríkissjóðs væri hægt að
setja sér ný markmið. „Ríkis-
stjórnin hefur leitast við að
lækka jaðarskatta og er þar enn
mikið verk fyrir höndum. Ef við
náum að standa vörð um
trausta stöðu ríkisijármála ætt-
um við að geta lækkað skatt-
byrði þjóðarinnar á næstu ár-
um. Á ég þá bæði við jaðar-
skatta og almenna skatta. Þar
verður auðvitað að fara með
gát, því forsendan verður að
vera að rfldssjóður sé framvegis
rekinn hallalaus.“ -vj
Möðruvellir
Sókn og vöm landsbyggðarinnar
Einar K.Guð-
í dag
Landsbyggðin hefur átt
undir högg að sækja. í
kjölfar útfærslu landhelg-
innar á síðari hluta áttunda
áratugar ríkti þar hins vegar
sókn. Tekjur í sjávarútvegi,
höfuðatvinnugrein landsbyggð-
arinnar, jukust, skuttogaraöld-
in gekk í garð, fólkinu fjölgaði
og bæirnir stækkuðu. Þegar
því uppbyggingarskeiði lauk,
má segja að byggðirnar úti um
landið hafi átt í stöðugri vörn.
Þetta verða menn að hafa í
huga, þegar lesin er umtöluð
skýrsla Ríkisendurskoðunar
um Byggðastofnun. Menn hafa
háð varnarbaráttu til þess að
hindra óeðlilega byggðaröskun
— eins og raunar er bent á á
bls. 49 í skýrslunni. Vakin er
athygli á því að fyrirgreiðsla
stofnunarinnar hafi mjög
beinst að hefðbundnum at-
vinnugreinum landsbyggðar-
innar, en síður að nýsköpunar-
greinum eins og ferðaþjónustu.
Ferðaþjónusta
Skýringar á þessu eru marg-
víslegar. Sjávarútvegur er eðli
málsins vegna íjárfrek at-
vinnugrein. Fyrirtæki í ferða-
þjónustu, jafnt á landsbyggð-
inni sem annars staðar, hafa
fremur sótt lánsfé sitt til síns
eigin stofnlánasjóðs, Ferða-
málasjóðs, þó vissulega finnist
ýmis dæmi um lánafyrir-
greiðslu Byggðastofnunar til
ferðamála. Annar hluti ferða-
þjónustunnar og sá sem hefur
verið í hvað örustum vexti á
undanförnum árum, þ.e.
ferðaþjónusta bænda, hefur
notið fyrirgreiðslu í sjóðum
landbúnaðarins, ekki síst
Framleiðnisjóðs sem styrkir
með beinum íjárframlögum
slíka uppbyggingu.
Byggðastofnun hefur að
undanförnu reynt að beina
kröftum sínum að ferðaþjón-
ustunni alveg sérstaklega.
Bæði með því að lána þangað
fé, en ekki síður — og það er
einnig afar mikilvægt — að
kosta ráðgjöf á sviði ferðamála
úti um landið. Sú starfsemi
skilar sér ekki síst í skynsam-
legri og skipulegri uppbygg-
ingu ferðaþjónustunnar. Dæmi
um slflct má nefna frá Vest-
Jjörðum, þar sem vel heppnuð
ferðamálaráðgjöf skilaði lands-
hlutanum ómetanlegum ár-
angri. Á það er raunar bent í
skýrslu Rfldsendurskoðunar.
Enn er þess að geta að
Byggðastofnun gerði sérstakan
samning við Háskólann á Ak-
ureyri fyrr á þessu ári um
rannsóknarverkefni á sviði
ferðamála, en réttilega hefur
verið á það bent að slík verk-
efni hafi verið afar vanrækt
hér á landi. Loks skal getið
þátttöku stofnunarinnar í nýju
hóteli á Egilsstöðum. Á þessum
sviðum hefur Byggðastofnun
hins vegar aukið verk að
vinna.
„Nýsköpun“
síðasta áratugar
Svo skulum við ekki gleyma
einu. í dag er ferðaþjónusta í
hugum flestra nýsköpunar-
tækifæri. Á síðasta áratug litu
menn hins vegar í aðrar áttir.
Þá var „nýsköpunin" meðal
annars og ekki síst talin felast í
laxeldi. Einstaklingar, fyrirtæki
og sjóðir lögðu stórfé í slíka
uppbyggingu. Það voru ekki
bara opinberir sjóðir sem
sköðuðust þegar illa fór. Ein-
staklingar og fyrirtæki fóru í
mörgum tilvikum herfilega út
úr þeim viðskiptum. Sé sér-
staklega litið á Byggðastofnun,
kemur til dæmis í ljós að hún
lánaði tæpan 1,6 milljarð til
þessarar „nýsköpunar“. Tæpur
1,5 milljarður glataðist í gegn-
um gjaldþrot og aðrar hremm-
ingar. Eitthundrað milljónir af
sextánhundruð milljónum skil-
uðu sér aftur til baka.
Búferlaflutningar
Á þessu ári hefur verið mörk-
uð ný stefna Byggðastofnunar
á sviði atvinnuráðgjafar. Gerð-
ir voru samningar við atvinnu-
þróunarfélög í þremur lands-
hlutum og framhalds er að
vænta með frekari samningum
við aðra landshluta. Þetta mun
kalla á endurskoðun starfsemi
Byggðastofnunar sjálfrar úti
um landið, eins og Rfldsend-
urskoðun bendir á.
í fyrra ákvað stjórn Byggða-
stofnunar að láta fara fram
sérstaka athugun á orsökum
búferlaflutninga og kalla til
hðs við sig sérfróða aðila og
aðra þá sem þetta mál láta sig
varða. Sú vinna er nú í gangi.
Enginn vafi er á því að þetta
mun geta skilað árangri. At-
hyglisvert er einnig að Rflds-
endurskoðun hvetur til verk-
efnis af þessu tagi.
Aukin samhæfing
Byggðastofnun hefur komið
mörgu til leiðar, þó benda
megi á ýmislegt sem betur
hefði mátt fara. Nauðsynlegt
er að skoða í heild starfsemi
sjóða á borð við Framleiðni-
sjóð, Ferðamálasjóð auk
Byggðastofnunar, eins og Rík-
isendurskoðun bendir á á bls.
86. Þá er eðlilegt að skoða aðr-
ar styrkveitingar rfldsins, til
dæmis á vegum Félagsmála-
og Iðnaðarráðuneytis, í því
skyni að bæta samhæfingu og
skilvirkni. Það er skylda okkar,
sem nú sitjum í stjórn Byggða-
stofnunar, að fara skilmerki-
lega yfir þessar ábendingar.
Markmið okkar er að stofnun-
in sé vel rekin, svo að sem
mest af ljármunum hennar
nýtist til þess að stuðla að
þjóðfélagslega hagkvæmri þró-
un byggðar í landinu, svo sem
lög um stofnunina kveða á um.
Stöðugt má gera betur í öllum
rekstri. Breyttir tímar kalla á
breytt vinnubrögð. Það á við í
atvinnulífinu og það verður
líka að gilda um opinberan
rekstur af öllu tagi.