Dagblaðið Vísir - DV - 10.12.1981, Qupperneq 14

14
Iijálst, áháð dttgblnð
ÚtgáfufðUig: Frjál* fjötmlfllun hf.
Stjórnarformaöurjog útgéfustjóri: Sveinn R. Eyjótfsson.
Framkvœmdastjóri og útgáfustjóri: Höröur Einarsson.
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Ellert B. Schram.
Aðetoðarritstjóri: Haukur Helgason.
Fréttastjóri: Sœmundur Guðvinsson.
Auglýsingastjórar: Péll Stefánsson og Ingóffur P. Steinsson.
Ritstjóm: Síðumúla 12—14. Auglýsingar: Siðumúla 8. Afgreiðsla, áskríftir, smáauglýsingar, skrífstofa:
Þverholti 11. Simi 27022.
Sfmi rítstjómar 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HHmir hf., Siöumúla 12.
Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 10.
Áskríftarverð á mánuði 100 kr. Verð í iausasölu 7 kr. Holgarblað 10 kr.
Grímulaus eignaupptaka
Eftir því sem lengra hefur liðið á stjórnartímabil rík-
isstjórnarinnar hefur æ fleirum orðið ljóst að stefna
hennar í efnahagsmálum stendur á brauðfótum. Mest-
ur tíminn hefur farið í að finna upp kúnstugar og ný-
stárlegar nafngiftir svo sem niðurtalningu og slétt
skipti. Örlög þessara frumlegheita hafa hinsvegar orð-
ið þau, að niðurtalning hefur einkum komið fram í lífs-
kjörum og kaupmætti, og sléttu skiptin eru fólgin í til-
boðum til launþega um óbreytt ástand eða ekki neitt.
Aðgerðir ríkisstjórnarinnar hafa reynst fálmkenndar
bráðabirgðaráðstafanir, sem tekið hafa á sig hinar
ýmsu myndir. Þær einkennast af örvæntingu og ráð-
leysi. Ýmist eru fundnir ímyndaðir gullsjóðir i Seðla-
bankanum, ellegar settar fram hugmyndir um niður-
fellingu olíugjalds fiskiskipa. Báðar þessar úrlausnir
eru kák út í loftið og leiða til aukinnar verðbólgu en
ekki öfugt.
Annað er í sama dúr.
Ein skrautfjöðrin hefur verið sú að hrósa góðri
stöðu ríkissjóðs. En hvernig hefur það verið gert? Með
því að auka erlendar sem innlendar lántökur, ýta verk-
efnum út af fjárlögum og yfir á lánsfjárlög. Þannig er
gert ráð fyrir að erlendar lántökur aukist um 90% á
næsta ári.
Þessu til viðbótar er seilst dýpra í vasa skattborgar-
anna og gengið á sjóði almennings. Lífeyrissjóðirnir
hafa goldið fyrir þessa stefnu.
Ríkisvaldið hefur löngum litið löngunaraugum til Iíf-
eyrissjóðanna og svo er komið að þeim hefur verið gert
að verja 40% af ráðstöfunarfé sínu til kaupa á skulda-
bréfum Byggingarsjóðs ríkisins, Framkvæmdasjóðs
ríkisins og stofnlánasjóða atvinnuveganna.
Nú á enn að höggva í sama knérunn. Fjármálaráð-
herra hefur kynnt forráðamönnum lífeyrissjóðanna þá
fyrirætlun sína að hækka bindiskylduna í 45% og
binda hana við sjóði hins opinbera. Lífeyrissjóðirnir
eiga ekki einu sinni að fá leyfi til að kaupa skuldabréf
atvinnuvegasjóðanna og styrkja með því atvinnurekst-
urinn að eigin mati.
Þetta er sem sagt nýjasta aðferðin til að bjarga and-
litinu í vindmylluslagnum gegn verðbólgunni. Enn á að
ganga á eignir og sjóði borgaranna til að bjarga bágri
stöðu hins opinbera sjóðakerfis.
Lífeyrissjóðirnir eru eign frjálsra verkalýðsfélaga.
Þeir eru myndaðir af greiðslum atvinnurekandans og
launþegans, hluti af tekjum hvers og eins. Til þeirra er
stofnað af fólkinu sjálfu og eru til ráðstöfunar, lánveit-
inga og lífeyrisgreiðslna til þeirra og af þeim sem sjóð-
ina mynda og í þá greiða.
Afskipti ríkisvaldsins og fyrirmæli til sjóðanna um
tiltekna ráðstöfun 45% þess fjár, sem þeir hafa undir
höndum, er grímulaus eignaupptaka. Ríkissjóður er að
svipta launþega réttmætu valdi á sínum eigin fjármun-
um.
En þetta er ekki aðeins eignaupptaka, þetta er póli-
tísk miðstýring. Ríkisvaldið sölsar undir sig afrakstur-
inn í opinbera sjóði, pólitískum handbendum sínum til
umsjónar og úthlutunar.
Þessu eiga forráðamenn lífeyrissjóðanna að sporð-
renna með kokkteilum og þríréttuðum veisluhöldum í
boði fjármálaráðherra. Er nema von að þeim blöskri?
Er furða þótt mönnum ofbjóði yfirgangurinn?
Eru örvæntingu og óvitaskap ríkisstjórnarinnar
engin takmörk sett?
Ellert B. Sehram.
QG BARDAGINN
A QNHAMRI
Kvikmyndin Útlaginn, eftir Ágúst
Guðmundsson, hefur í vetur vakið
nokkra athygli, einkum vegna
frábærrar leikstjórnar, fagmennsku í
meðferð myndavélar og ágætrar
tæknivinnu, m.a. i gerö húsa, fatnað-
ar, og ekki síst trúverðuglegra bar-
daga. Margir áhorfendur hafa séð i
þessari mynd góða lýsingu á heiðnu
samféiagi víkingaaldar, sem okkur
tsiendingum hefur verið kennt, að ts-,
lendingasögur lýsi. í þessari skoðun'
er falið það viðhorf, að sögurnar lýsi
heiðnu réttarsamféiagi, sem dæmir
söguhetjuna útlæga. Líf söguhetj-
unnar, þegar hann er daémdur
skógarmaöur, einkennist af því, aö
hann er ofsóttur af samféiaginu,
niöurlægöur og fyrirlitinn, én hann
stendur uppi sem harmsöguleg hetja,
fuiltrúi hins forna, heiðna tslend-
ingseölis. Dauði útlagans er oft sett-
ur fram á þann hátt í sögunum, að
hann iíkist fremur píslarvætti en því,
að veriö sé að drepa sekan mann. Út-
laginn er að þvi leyti bundinn af
fjötrum örlaganna, óræðu heiðnu
hugtaki, að því er menn segja.
Glæpur útlagans, sem í upphafi var
reistur á þeirri heiðnu réttarvitund,
að mönnum bæri að verja sóma ætt-
ar sinnar, snýst honum til> ógæfu.
Þaðan er komið orðtakið: Sitt er
hvað, gæfa og gjörvuleiki.
Trúin utan og ofan við
íslenska menningu
Á þennan hátt hefur okkur verið
kennt að líta á fornar sögur okkar.
Þær eru gamalt söguefni, sem gengið
hefur óbreytt í kjarna frá kynslóð til
kynslóðar, þar til þær voru í letur
færðar eftir margra alda kristna
áróðursstarfsemi í hverri sókn. Gegn
boðun kristindómsins risu þessar
sögur með hetjudýrkun sinni og
heiðnum einkennum. Þar meðer full-
mótað það viðhorf síðari tima fræða,
að fslendingar hafi verið kærulausir
um trú sina. Hún hafi verið eitthvað,
sem var utan og ofan við islenska
menningu. Hún var framandi á ís-
lenskum þjóðarlíkama, þegar islensk
menning reis hæst.
Þessari skoðun á islenskri menn-
ingu vil ég leyfa mér aö mótmæla
með eftirfarandi orðum.
Fyrst ætla ég að geta þess, að áður-
nefnd skoðun á ísienskri menningu
og stöðu hennar í heimsmenningunni
er byggð á meðvituðum misskilningi.
Ég kalla það meðvitaðan misskilning,
þegar upphafsmenn ísienskra fræða,
svo sem Arngrímur Jónsson lærði,
líta viljandi framhjá þeim bókum,
sem sannanlega voru til á íslandi allt
til ársins 1702, þegar þeir hófu sagn-
fræðilega umfjöllun á fornbók-
menntum okkar. Það er meðvitaður
misskilningur, þegar trúarskoðanir
eða heimspekilegur grundvöllur hvers
tíma hindrar menn í að lesa þær
bækur, sem hægt er að sjá á gömlum
prentuðum bókaskrám, að voru í
höndum lærðra manna á miðöldum.
Auðvitað verður misskilningurinn
ennþá verri, þegar hægt er að sjá það
i bókasöfnum hér innan lands, að
sjálfir textarnir hafa verið í höndum
. íslenskra prestaskólakennara fyrir
meira en eitt hundrað árum. Þegar
misskiiningurinn tekur á sig þessa
mynd, er hann ekki lengur mis-
skilningur, heldur meðvituð föisun.
Árið 1702 var til i Skálholti bók,
sem hlýtur aö hafa verið ævagömul.
Bók þessi fjallaði.um frægasta útlaga
biblíunnar, Esekíel spámann. Bókina
samdi Gregor mikli páfi á niunda
áratug 6. aldar. Árið 1702 er merki-
legt í sögu þessarar bókar, því að þá
skrifar Árni Magnússon upp gamla
bókaskrá Skálholtsstaðar, sem færð
var inn í bókina. Bókaskráin ber þess
merki að geta verið frá siðari hluta
.13. aldar, svo að bókin sjálf hefur
verið töluvert eldri. Enda þótt bókin
kæmist síöar í eigu Árna Magnússon-
ar, hvarf hún í höndum hans að fullu
og öllu út úr íslenskri sögurýni og
bókmenntatúlkun, án þess að hafa
nokkurn tima verið notuð til slfks
brúks. Með þessu sýndi Árni
Magnússon hvorttveggja í senn, sina
skynsemistrú og um leið sinn lúterska
rétttrúnað, eins og hann var löggiltur
á þeim tíma.
Útlaginn Esekfel
Þessi bók um útlagann Esekíel
hefur verið mitt iestrarefni að undan-
förnu. Ég er lúterskur prestur, sem
þykir vænt um marga hluti i lúterskri
guðfræði, einkum þá sem til fram-
fara horfa fyrir lýðræðislega hugsun.
Þess vegna viöurkenni ég ekki guð-
fræöina, sem ég finn i þessari bók.
Ég viðurkenni heldur ekki sjálfur að
öllu leyti orösifjafræöina, sem guð-
'fræðilegar skoðanir páfans mikla eru
byggðar á. En sem gagnrýninn vis-
indamaður átta ég mig á því, að ég
hefi enga heimild til að þrengja skoð-
unum mínum upp á Helgafells-
munka á 12. öld. Þeir hefðu talið
skoðanir mínar bábiljur og villu, en
skoðanir Gregors mikla eina og rétta
mælisnúru á mannlega hugsun. Þess
vegna vil ég lesa bók Gregors um Ese-
kíel: Til þess að komast að skrifborð-
inu i Helgafellsklaustri, þar sem Gisla
saga Súrssonar hefur líklega verið
skrifuð, því að Helgafell var höfuð-
ból Barkar digra, banamanns Gisla,
og þar átti heima Þorgrímur Þor-
grímsson, systursonur Gísla, sem
síðar nefndist Snorri goði, og var for-
faðir Snorra Sturlusonar og allrar
hans ættar.
Mig langar til að þýða ofurlitinn
kafla úr bók Gregors, þar sem hann
þýðir hebresku orðin í setningunni,
þar sem útlaginn Esekíel er kynntur
til sögunnar. Biblíutextinn er svo
hljóðandi: ,,Þá kom orð Drottins til
Esekíeis Búsísonar, prests i Kaldea-
landi, við Kóbarfljótið.”
Gregor mikli segir svo:
,,En sjálf hebresku orðin getum
við túlkað á margvíslegan andlegan
hátt. Þvi að Kóbar merkir þyngd eða
mikilvægi; Esekíel Hreysti Guðs;
Búsí, óásjálegur eða fyrirlitinn;
Kaldear, þeir sem leggja á mann
fjötra eða andskotar.
Því að Esekíel kemur að fljótinu
Kóbar. Hvað merkir þá fljótið
Kóbar, ef Kóbar merkir þyngd eða
mikilvægi? Er það þá annaö en þyrp-
ing mannkynsins? Mannkynsins, sem
frá ósi (þ.e. frá upptökum) rennur í
átt til dauðans, og er þungt af synd-
unum, sem bæði éta sig i gegnum það
og bera það áfram. Því að eins og
skrifað stendur. „Vonskan situr i
blýefjunni” (Sak. 5, 7). öll synd er
nefniiega þung, því að hún leyfir ekki
önd að lyfta sér til hæða. Svo sem
Sálmáskáldið segir: Manns synir,
hversu lengi ætlið þið með þungu
hjarta (Sálm. 4, 3)? Því að sannlega
er það skrifað um Drottin: Því að
krafturinn er Guðs, og spekin er
Guðs (1. Kor. 1,24).
Því að Esekíel kom að fljótinu
Kóbar, því að það var álitið hæfa
Hreysti Guðs að klæðast holdi í
leyndardómi. og nálgast mannkynið
og ihuga syndir þess, þær sem mann-
kynið bar frá ósi (upphafi) sínum, og
sem daglega rennur í átt til dauðans,
svo sem sagt er af Sálmaskáldinu:
,,Og þá mun hann verða svo sem tré,
gróðursett hjá vatnslækjum.” (Sálm.
1, 3). Vissulega er það að vera
gróðursettur hjá læk, því að vegna
misgjörða holdsins stafar rennsli
lýðsins niður á við.
En Esekiel er Hreysti Guös, Búsí er
óásjálegur maður. En Esekiel er
sonur Búsí, Því að af þeirri þjóð tald-
ist Eingetinn Guð hæfur að fá sitt
hoid, þótt Drottinn fyrirliti hana
sakir misgjörða hennar. Hreysti
Guðs fæðist af óásjáleika eða fyrir-
litningu, því að Lausnari okkar tók á
sig manndóm frá spiiitum og fyrir-
litnum lýð.
Sannarlega gekk hann í iandi
Kaldea. Kaidear merkja, eins og við
sögðum, Þeir sem taka mann hönd-
um, eða svo sem andskotar. Vissu-
lega eru þeir vondir, því aö bæði eru
þeir gegnsýrðir af vonsku, og þeir
laöa einnig aðra til vonskunnar. Þvi
eru þeir án efa þeir, sem taka menn
höndum. Og það er rétt aö túlka þá
sem andskota, því að þeir neyða aðra
með valdi, þá sem þeir laða til rang-
lætis, og þeir (herteknu) byrja í sömu
þjónustu andskotanna til ranglætis,
þótt þeir séu ekki andskotar i eðli
sínu.
Þvi kom Hreysti Guðs í land
Kaldea, að meðal þeirra birtist Sonur
Guðs Eingetinn, meðal þeirra sem í
sama landi runnu í átt til syndarinn-
ar, og löðuðu aðra hertekna til synd-
ar.”
Hvor var á undan,
Snorri eða Gregor?
Þessi útskýring hæfir víst varla nú-
tima íslendingum, eða hvað?
Hvernig væri að endursegja hana á
annan veg. Þór, hinn hrausti ás, 6ð
hina straumhörðu á, er Vimur hét. Sú
var allra áa mest. Þór var að því
kominn að drukkna í ánni. Þá leit
hann upptök árinnar (ósinn). Tókst
honum með hreysti sinni að stöðva
árstrauminn með því að stemma ós-
inn með steini miklum. Og er hann
bar að landi fékk hann gripið reyni-
runn, sem óx á fljótsbakkanum. Þvi
er það orðtak haft að reynir er björg
Þórs.
Hvorttveggja er þetta lýsing á hinu
sama. Og þá spyr maður: Hvort
hefur Snorri söguna um hinn hrausta
Þór frá Gregori mikla, ellegar Gregor
túlkunina á Esekiei úr norrænni
goðafræði? Tímans vegna er liklegra,
aö Snorri hafi hugmyndir sinar úr
bók Gregors, einnig heimildarmaður
hans að þessari sögu: Eilífur skáld
Goðrúnarson.
Forsenda útlegðar er að gömium
islenskum skiiningi dómur, kveðinn
upp á þingi. í Gísla sögu Súrssonar er
sá dómur kveðinn upp á Þorskafjarð-
arþingi. Þvi miður notar Ágúst Guð-
mundsson ekki þetta minni í kvik-
mynd sinni. Það geta áhugamenn um
fornt og heiðið réttarfar tæplega sætt
sig við. Ég get ekki sætt mig við
þetta, af gjörólfkum ástæðum. Þær
eru skilningur miðaldamanna á krist-
inni messu. Allt frá dögum Amalars
frá Metz (9. öld) litu menn á messu-
gjörðina sem leikhús, þar sem fram
fór dómþing, þar sem Kristur hin
hrausta hetja barðist við andskotann
og hafði sigur f messufórninni. Þessi
skilningur er i riti Honors frá Augs-
burg, sem var mikið lesið í íslenskum
• „Það er meðvitaður misskilningur þegar trúar-
skoðanir eða heimspekilegur grundvöllur hvers
tíma hindrar menn i að lesa þær bækur, sem hægt er að
sjá á gömlum prentuðum bókaskrám að voru í höndum
lærðra manna á miðöldum,” segir Kolbeinn og deiUr á
það viðhorf síðari tíma fræða að íslendingar hafi verið
kærulausir um trú sína.