Dagblaðið Vísir - DV - 09.01.1982, Blaðsíða 16

16
DAGBLAÐIÐ & VÍSIR. LAUGARDAGUR 9. JANÚAR 1982.

Suðurhafsparadís
á /eið i nútímann
Landið Maldives er eyríki um 500 km
suð-vestur af Sri Lanka og Indlandi.
Um 1200eyjar, þar af rúml. 200 byggð-
ar en aðeins 20 með fleiri en 1000
íbúa. Stærsta eyjan er aðeins um 7—8
km2 og alls er land sem ekki flæðir yfir
aðeins tæplega 300 km2. Víðast rís
landið ekki meir yfir sjávarmál en rúma
2 metra. Kóralrif á alla kanta varna því
að sjávaröldur komist nokkurs staðar
nærri. Og hér er blessuð blíðan. Hita-
stigið er frá 25°C til 31 °C allan ársins
hring, norðaustan gola frá desember til
mars en suðvestan kaldi frá mai til
ágúst. Það rignir töluvert á sumrin
enda jafngott þar sem ekkert annað
vatn er að hafa. Loftrakinn er einna
hvimleiðastur, oftast 80—90% og ef
ekki væri blessuð golan þá væru íslend-
ingar fljótir að bráðna. En sólskin er
mikið og sól hátt á lofti við miðbaug!
Gróður virðist að mestu leyti vera tré
og runnar. Mest ber á kókospálmum og
manjótrjám og vex þetta villt. Aftur á
móti rækta menn banana, papaya,
sitrónur, chilipipar og fleira. Blóma-
skrúð er mikið. Villt dýr eru og hafa
alltaf verið fá. Rottur fluttust hingað
og urðu plága á tímabili. Ég hef engan
hund séð (enda bannað eins og í
Reykjavík) en nokkra ketti, m.a. i
vöruhúsi sem hafði þá til að verjast
rottum. Svo ala menn hér geitur og
hæsni í stórum stíl.
Þjóöin
Mannfjöldi er nú talinn vera hér um
160.000 og eykst hratt, yfir 3% á ári.
Það gerir ört minnkandi ungbarna-
dauði en árið 1975 var meðalaldur
aðeins 41 ár en nú er hann talinn vera
55 ár. í höfuðborginni Male búa senni-
lega nálægt 40 þúsund manns núna ef
með eru taldir þeir sem sofa í bátum
tengdum viðland.
Bannað er að flytjast til Male enda
varla pláss fyrir fleiri á 2 1/2 ferkíló-
metra. Þá bara binda menn bátana sina
við eyjuna og búa í þeim, enda varla
hægt að banna það þar sem þeir eru
bara i heimsókn eða „kaúpstaðarferð”
ef þeir eru spurðir. Fara svo kannski út
og fiska fyrir nauðsynjum á daginn.
Þessi þjóð er af sama stofni og Sri
Lankabúar og reyndar Indverjar, Indó-
Germanir, blandaðir Malajum og
eflaust aröbum, sem hér riðu húsum og
sneru öllu upp á Kóraninn. En þeir eru
mjög dökkir, „súkkulaðibrúnir”, án
þess að likjast negrum. Þetta er alveg
sérstaklega elskulegt fólk, síbrosandi,
einstaklega hjálpsamt og viðræðugott,
en ekki að sama skapi framtakssamt að
mér virðist. Tungumálið er víst óskylt
Sri Lankamáli en blandað bæði ara-
bískuogensku.
Björn Dagbjartsson, matvæla-
fræðingur og fyrrum aðstoöarráO-
herra sjávarútvegs, vinnur um
þessar mundir að fjögurra mánaða
verkefni á vegum Matvæla- og
landbúnaðarstofnunar (FAO) Sam-
einuöu þjóðanna á Maldiveseyjum
i Indlandshafi.
Björn kynnir innfæddum, sem
lifa fyrst og fremst af fiskveiöum,
aðferðir við fiskverkun og fram-
leiðslu. Eyjaskeggjar misstu upp úr
1970 mikilvægan markað fyrir
ferskfisk og urðu að taka upp
söltun og þurrkun á fiskafurðum.
Kynnir Björn þeim fyrst og fremst
saltverkun og skreiðarverkun.
Frá Male, aðaleyjunni í klas-
anum, sendír Björn lesendum DV
þessa lýsingu á staðháttum:
að setja vélar í bátana (komnar vélar 1
1000 af 5000—6000 bátum).
Fiskifræðingar telja mikla mögu-
leika á botnfiski á dýpra vatni. Humar
og rækja eru svo til ónýttar auðlindir.
Annar aðalatvinnuvegurinn núna,
sem ekki var til fyrir 8—10 árum, er
ferðamannaiðnaður. Hingað komu í
fyrra 50—60 þúsund ferðamenn og því
er spáð að í ár verði þeir 70—80 þús-
und. Sú stefna hefur verið mörkuð að
halda flestum mönnum sem mest út af
fyrir sig á sérstökum eyjum sem eru
leigðar af þýskum, breskum og
áströlskum og jafnvel sænskum
fyrirtækjum. Ríkið á þó hlut í flestum
þessum hótelum og baðstöðum og
rukkar hvern mann um 3$ fyrir nótt-
ina. Það kostar 45 —60$ á sólarhring
fyrir manninn með mat. Allir aðdrættir
eru erfiðir og kostnaðarsamir en vinnu-
afl ótrúlega ódýrt, jafnvel þó að það sé
innflutt frá Colombó. Það er óneitan-
lega dálitið skrýtið að SRI LANKA-bú-
ar, þessi þjóð, í skugga hungurs og
eymdar, skuli vera að setja sig á háan
hest hér sem fjármagnseigendur, at-
vinnuveitendur og yfirstétt. Enda eru
þeirlíttvinsælir.
Auðvitað liggja allar leiðir í gegnum
flugvöllinn sem er hér á næstu eyju við
Male og flestar ferðamannaeyjarnar
eru innari við 1 /2 tíma ferð með hrað-
bát héðan. Þess vegna er lífið hér i
höfuðborginni 'æði mikið mótað af
sölumennsku og ferðamannaþjónustu.
Stundum finnst manni miðborgin líkj-
ast markaðstorgi á Kanaríeyjum.
En á eyjaklösum fjær, 5—6 stunda
bátsferð héðan, er lífið algerlega
ósnortið af þessum ys og þys. Áhugi
manna þar er bundinn við aflabrögð,
fiskverð og verð á nauðsynjum. Hér er
nefnilega töluverð verðbólga og dýrtíð,
þótt kölluð sé kannski öðru nafni.
Laun opinberra starfsmanna hækkuðu
um 30% á þessu árifen eru að vísu að
meðaltali tæpir $500 á ári). Þjóðar-
tekjur á mann hafa tvöfaldast á sl.
þrem árum. Þenslan er greinilega mikil,
en hvort hún slagar einhvern tíma upp í
íslensku verðbólguna verður engu spáð
um.
Björn Dagbjartsson.
.
í J:
Glaðværir og sfbrosandi hafa Ibúar þessarar Suðurhafsparadfsar lftt fylgt öðrum
eftir inn f nútimann og sýnast utanaðkomandi ekki ýkja framtakssamir.
Sagaog pófítík
Það er sagt að fyrst sé minnst á
þessar eyjar hjá Grikkjanum Ptolo-
neusi (um 150e.kr.). Svo er aðskiljaað
eyjabúar hafi notið sjálfstæðis eða
verið látnir afskiptalausir þar til Portú-
galar komu við um 1550 en einhvers
konar arabar hröktu þá burt um 1575.
Eitthvað komu Frakkar og Hollend-
ingar við sögu en Bretar tóku öll völd
hér 1887. Svo var þaðaösoldáninn hér,
Muhammed Shamsuddin, ákvað að
„opna vesturgluggann” og efndi til
kosninga með samþykki Breta ár;3
1932. Þetta gekk ekki alveg átakalaust.
Næstu 30 árin skiptust á soldánaein-
veldi og lýðræðisfyrirkomulag en loks
tók hér gildi stjórnarskrá lýðveldisins
Maldives innan breska samveldisins
árið 1965. Fyrsti forsetinn, hálfgerður
soldán, ríkti hér í 13 ár til ’78 en þá tók
við framfarasinnaður forseti, M.
Gayoom, sem situr enn. Kosningar eru
á næsta ári. Það virðist óneitanlega
vera töluvcrt miðstjórnarvald hérna.
Þó er landinu skipt í 19 eyjaklasa, hver
um sig umkringdur kóralrifi og þar
hefur stjórnin sinn sýslumann. Það er
hér ríkisstjórn með átta ráðherrum,
þing með tveim þingmönnum frá
hverjum eyjaklasa og átta völdum af
forsetanum. Öll frumvörp og ályktanir
koma iiins vegar frá stjórninni eða for-
setanum — en það hefur gerst að þau
hafa verið felld. Sumir sem þykjast
hafa eldra og grónara þingræði fella
samt ekki stjórnnrfrumvörp svo glatt.
Atvinnuhættir
og efnahagsfíf
Þessi þjóð hefur frá örófi alda lifað
af fiski og ftskveiðum, aöallega tún-
fiski. Þeir unnu fiskinn alveg á sér-
stakan hátt hér áður fyrr. Reyktu flök og
þurrkuðu svo I harðar kökur og tálg-
uðu út á grjónin sín eða í brauðaldin-
grautinn. Þetta er ekki vondur matur,
sennilega bara góður þegar maður
venst honum, bragðsterkur af reyk og
svolítilli rotnun!
Þessi fiskur var eftirsóttur á Sri
Lanka og einnig á Indlandi en Sri
Lankabúar hættu innflutningi á ár-
unum upp úr 1970. Það olli hér erfið-
leikum og menn fóru að salta fisk og
þurrka. Svo komu Japanir með
frystiskip og fóru að kaupa af inn-
fæddum. Settu siðan upp niðursuðu
verksmiðju fyrir túnfisk en þeir ráða
kerfinu og raunar veit enginn hvað þeir
borga fiskimönnunum við frystiskips-
hlið. Stundum er það víst bara í plasti
og nælonvörum og svo í olíu til mótor-
bátanna. Aðalgallinn er sá að Japanir
kaupa einungis sæmilega stóran tún-
fisk. Allt annað verða fiskimenn annað
hvort að verka hcimaeða fleygja því.
Auk þess veit enginn hvað Japanir og
Kóreumenn veiða innan þessara svo-
kölluðu 200 mílna því gæsla er nánast
engin.
Nú er lagt kapp á að færa fiskveiðar
og fiskiðnað nær því sem gerist annars
staðar. Það er að vísu ekki líklegt að
hér hefjist skuttogaraöld, þar sem
hafnirnar vantar, en sem óðast er verið