Dagblaðið Vísir - DV - 30.07.1982, Síða 2

2
DV. FÖSTUDAGUR 30. JULI1982.
OG ÞAB VAR ÞVEGIÐ...
„Til laugaferöa eru flestar stúlkur
hér mjög viljugar, jafnvel þær, sem
að öðru leyti eru ekki sem stima-
mýkstar heima fyrir. Á meðan á þess-
um laugaferðum stendur eru þær
sínir eigin herrar, hafa oft ríflega
með sér af mat og kaffi og mun ekki
ósjaldan haldið nokkurs konar sam-
sæti þar innfrá og lífið þá tekið létt.”
Þetta er ekki lýsing á sundlauga-
ferð á níunda áratugnum, heldur
þvottalaugaferð um aldamótin síð-
ustu. Það var í þá tíð, að þvottavélar
voru óþekkt fyrirbæri, enda renn-
andi vatn innanhúss næsta fágætt.
Þess vegna þurfti fólk að bregða sér
bæjarleið ef það þurfti aö þvo af sér
leppana. Og ekki nóg meö þaö heldur
var ekki um annað að ræða en þvo
undir berum himni, hvemig sem
viðraði.
Þvottalaugamar í Reykjavík vora
þær kallaðar. Þær voru staösettar
hjá Laugamesi. Þar hittust konurn-
ar því á þessum áram var þvottur
kvenmannsverk fyrst og síðast. Þar
var spjallaö um alla heima og geima
eins og nærri má geta. Þvottalaug-
arnar voru eins konar fréttamiðstöð
þessa tíma enda dagblöð og aðrir
miðlar óþekktir.
Megniö af heimilisþvotti Reykvík-
inga var þvegiö í Laugunum fram
undir 1909, að Vatnsveita bæjarins
tók til starfa. Þá lagðist niöur að
miklu leyti aö senda þvottinn í Laug-
arnar en f jöldi fólks hélt þó áfram að
nota þær. Slíkar ferðir munu ekki
hafa lagzt að öllu leyti niöur fyrr en
eftir 1930.
Þvottalaugarnar standa enn uppi
og virðast lítið hafa látiö á sjá nema
að þar rennur ekki vatn lengur og
1 þar er ekki pískrað og skrafað leng-
ur. Þær standa sem þögult vitni um
liðna tíð. Lítum aöeins á sögu þeirra.
Upphaf sögu
Þvottalauganna
Þorkell .'n'grunsson Vídalín hét
maður, seni uppi var á 17. öld, Hrút-
firðingur að ætt og upprana. Hann
lagði stund á náttúrafræði meöal
annars og eftir hann liggja nokkur
bréf um náitúra Islands. Eitt þeirra
er um Laugarnarhjá LaugamesL Þar
er lýst landslaginu í kring og sagt
hvemig Laugarnar megi nýta.
Þetta mun vera upphaf aö sögu
Þvottalauganna, sem áttu eftir að
verða þýðingarmikill þáttur í lífi
Reykvíkinga.
Þaö næsta sem gerðist var, að árið
1839 ákvað danska stjórnin að senda
tvo unga vísindamenn til Islands.
Mældu þeir hitann í Laugunum og
reyndist hann í heitustu holunni rúm-
ar 88 gráður á Celcíus. Um þetta
leyti þótti sýnt að hér var um mjög
merka og nýtilega uppgötvun að
ræöa. Konurnar í bænum höfðu lengi
kvartað yfir því aö engin þvottaað-
staða væri fyrir hendi. Og hér þótti
lausnin fundin. Snaraði Ulstrup, sem
þá var bæjarstjóri í Reykjavík, upp
skýli yfir þvottakonurnar viö Laug-
arnar. Var skýlið fjármagnað með
samskotum meðal bæjarbúa. Þetta
var þó skammgóöur vermir því
nokkram árum síðar fauk skýli þetta
í ofvirði og ekkert gerðist fyrr en
1878 að konur í Thorvaldsensfélaginu
gengust fyrir því að skýli var reist á
ný.
".. .kengboginn
með Laugapokann
á bakinu_____"
Allur Laugaþvottur var borinn á
bakinu í Laugarnar, ásamt þvotta-
bala, fötu, klappi, sápu, sóda, kaffi-
könnu, bolla og matarbita. Þvotta-
bretti komust ekki í notkun fyrr en
skömmu fyrir 1880. Oftast fór kven-
fólkið einsamalt í Laugamar og al-
gengt var að sjá konur víösvegar um
bæinn kengbognar, rogast með
Laugapokann á bakinu. Einstaka
sinnum fóra þó karlmenn með og
bára þá byrðina. Sæfinnur með
sextán skó bar oft þvott í Laugar fyr-
ir fólk og fékk 25 tU 30 aura fyrir vik-
ið.
I þann tíö var enginn lagöur vegur
inn í Laugar. I Laugaferöum var
gengið inn með sjónum, þræddir götu-
troöningar uppi á bakkanum, fyrir
ofan fjörana, og má nærri geta að
óþægilegt var að gaufast þessa leið í
myrkri eins og þó var gert mikinn
tíma árs. Þegar komið var inn fyrir
Fúlutjarnarlæk, var snúið. upp frá
sjónum og haldiö beint upp í Laug-
amar, yfir svonefnda Kirkjumýri
sem var blaut og keldótt. Þetta var
því erfiö ferð að fara og ógreiðfær.
Þvotturinn gat sigið í. I þá daga var
ekki þvegið daglega og því töluverð-
ur bunki sem lá fyrir þegar lagt var
upp. Þaö var því þungur baggi að
Þvottalaugamar um aldamót. . .