Dagblaðið Vísir - DV - 30.07.1982, Blaðsíða 8

8
DV. FÖSTUDAGUR 30. JULl 1982.
„Þaö er vaxandi áhugi fyrir skóg-
rækt meöal landsmanna ár frá ári,
sem er ánægjuleg þróun. Þaö er eins og
landinn hafi loksins áttað sig á því, að
þaö dugir ekki aö fjargviðrast út af
eyðingu forfeöranna á skógunum, þaö
er haldbetra aö bæta fyrir gerðir
þeirra meö því aö rækta þá upp á ný.”
Þannig talaöi Isleifur Sumarliðason,
skógarvörður á Vöglum í Fnjóskadal,
þegar ég heimsótti hann í Vagla á dög-
unum. Isleifur sýndi mér gróörarstöð-
ina, þar sem f jölmargar trjáplöntuteg-
undir eru í uppeldi. Var þaö skóli út af
fyrir sig aö fræðast af Isleifi um hinar
ýmsu tegundir, uppruna þeirra, og eig-
inleika. Þaö ev Skógrækt ríkisins sem
rekur gróörarstööina og sér um hirö-
ingu Vaglaskógar og annarra skóga og
trjáreita í Suður-Þingeyjarsýslu og
Eyjaf jaröarsýslu. En kíkjum ögn aftur
í tímann. Hvers vegna skyldi Vagla-
skógur, já og raunar mestöll austur-
hh'ö Fnjóskadals frá Vöglum inn fyrir
Þórðarstaöaskóg, hafa sloppiö við eyö-
ingaröflin?
Reykjavíkur. Olafur Sæmundsen held-
ur nú uppi merki hans. Nú er Jóhann
Svavar, sonur Isleifs á Vöglum, aö
læra til skógfræöings í Noregi. Af
þessu sést aö skógræktin á sterk ítök í
afkomendum þeirra þremenninga,
Guttorms, Einars og Sumarliöa, sem
námu skógrækt af Dönum á fyrsta ára-
tug aldarinnar.
I mörgu að snúast
Isleifur fetaði í fótspor föður síns og
hélt til Danmerkur 1946 til aö nema
skógrækt. 1949 kom Isleifur síðan í
Vagla og tók við starfi skógarvarðar
þar. Þegar flest er, yfir -hásumariö,
starfa um 26 manns hjá Skógrækt rík-
isins á Vöglum, en fimm manns eru
þar fastráðnir allt áriö. Skógræktin á
Vöglum sér um skógarreiti í Þing-
eyjarsýslunumbáðum ogfyrir 3 árum
bættist Eyjafjarðarsýsla viö. Verkefn-
in eru margvísleg. Þaö þarf aö halda
girðingunum viö. Þaö þarf aö rækta
upp trjáplöntur í gróðrarstööinni, bæöi
til að planta í trjáreitina og í heimilis-
garða. Einnig þarf aö grisja skógana
og sjá um sölu jólatrjáa, svo eitthvað
sé nefnt.
„Það er mikið atriði aö grisja skóg-
inn, svo hann hafi skilyrði til að þrosk-
ast eölilega”, sagöi Isleifur.
„Til að þaö megi veröa höggvum við
niður stór tré sem smá og um leið
höfum við nytjar af skóginum. Mest
fer í girðingar, sem við notum
m.a. í okkar eigin girðingar. Einnig
fellur til birki, sem er góöur smíðavið-
hefur að geyma margskonar fróöleik
um Fnjóskadal og skógana þar. Nota
ég þá námu óspart í þessari grein. Þar
segir m.a., að sagan sé óhrekjandi
vitni um stórvaxna skóga í Fnjóska-
dal. Til aö mynda mun Þórir snepill,
sem nam Fnjóskadal, hafa þurft að
höggva rjóöur fyrir bæ sínum, sam-
kvæmt munnmælasögum. Þær sögur
segja einnig aö höggva hafi þurft braut
í skóginn eftir Ljósavatnsskarði aö
Hálsi þaðan aö Vöglum og síðan að
ÞingvaðiáFnjóská.
Samkvæmt jaröabókinni 1712 er tal-
inn skógur í landi 39 jaröa af 45 í
FnjóskadaL Enn eru stórvaxnir skóg-
Margt kemur til
„Þaö er erfitt aö segja ákveðiö til um
þaö en eflaust kom margt til bjargar
skóginum hér á sínum tíma”, sagði Is-
leifur. „Eg hygg aö Eyfiröingar hafi
sótt í Fnjóskadal eftir skógarafuröum
þegar þeir boru búnir meö sína skóga.
Þá varö áin þeim farartálmi, sem
bændum og búendum vestan árinnar,
eftir aö skógurinn var uppurinn þar.
Þá var líka strjálbýlt hér austan
árinnar og aö líkindum snjóþyngra en
víöast hvar annars staöar í Fnjóska-
dal. Þaö geröi mönnum erfitt um vik
viö aö nýta sér skóginn í mestu vetrar-
hörkunum. Þessi atriði hafa eflaust
verið þung á metunum. Þar viö bætist
aö Jónatan bóndi Þorláksson á Þóröar-
stööum lét sér annt um skóginn þar
syöra. Býr Þóröarstaöaskógur aö
nosturssemi hans enn.
Margir samtvinnaðir þættir uröu til
þess að eyöa íslenzku skógunum nær
alveg, en að mínu mati lögöu lands-
menn stærsta lóðið á vogarskálina meö
gegndarlausu skógarhöggi. Sauöbeit
hjálpaði til viö eyðinguna og sú var
tíðin að geitur voru á flestum bæjum.
Langvarandi haröindi urðu til þess að
ganga þurfti nærri skóginum þegar
harönaði í búi. Þá varskógurinn bjarg-
vættur,” sagöi Isleifur.
Skógi vaxinn dalur
Isleifur gaukaöi aö mér plaggi, sem
Hér eru þær Guðrún Jóusdóttir og Krlstfai Ketilsdóttir með potta.
tsleifur Sumarliðason með elri af norskum stofni, sem hann telur að benti vel hérlendls, en fáir hafi reynt hann ttt þessa.
ar á 5 jörðum: Hálsi, Vöglum, Lundi,
Þóröarstöðum og Þverá. I Ljósavatns-
skarði er skógur einkum í landi Sig-
ríöarstaöa.
Síðasta hestaatið
Mörg örnefni í Fnjóskadal og afdöl-
um hans minna á horfna skóga, svo
sem Skógar, Timburvellir og Timbur-
valladalur.
En kíkjum enn í söguna. Sagt er aö
þá er Víga-Skúti vó Þóri Ketilsson á
Ljósvetningaleiö þá komst hann á bak
hesti sínum og hleypti þegar út í skóg-
inn.
Vindhólanes heitir staöur einn á
Bleiksmýrardal. Sagan segir þar mik-
inn skóg 1623, en þar var þá háö síðasta
hestaat á Islandi. Þeir öttu þá saman
hestum sínum Sveinn ríki á Illugastöö-
um og Sigmundur á Garðsá. Þeir er
horföu á urðu aö höggva sér rjóöur í
skóginn fyrir ofan.
Guðrún Tómasdóttir var fædd 1761
og ólst upp á Hróarsstöðum. Sagði hún
svo frá, aö í sínu ungdæmi heföu verið
svo þéttur skógur í landi Hróarsstaöa,
að hengja hefði þurft bjöllur á kýrnar
svo hægt væri aö finna þær í skóginum.
Eitt sinn var hún send út aö Skógum.
Þegar hún var komin út að svonefnd-
um Jónshöföa heyrði hún að maður var
að höggva í skóginum, en eigi gat hún
séð hann vegna þéttleika skógarins.
Jónshöfði er nú gróöurlaus melhóll,
sem vegfarendur geta séð til hægri
handar þegar fariö er austur yfir
gömlu Fnjóskárbrúna við Vaglaskóg.
Nýir tímar-
breytt Irfsskilyrði
Já, það er nokkuö víst, aö forfeður
okkar gengu hart aö skógum landsins,
þannig aö nú er aöeins lítiö brot af
þeim eftir. Allavega er víst, aö bændur
í Fnjóskadal þurfa ekki lengur aö setja
bjöllur á kýr sínar til aö týna þeim
ekki. Hitt er svo annaö mál, aö oft
hefur skógarviöurinn bjargaö forfeör-
um okkar í haröindum. Skógurinn var
mörgum lífsbjörg. En nú eru breyttar
aöstæöur, önnur lífsskilyröi, þannig aö
viö eigum möguleika á að gjalda land-
inu skuld með skógrækt.
En hvaö um þaö, við erum í heim-
sókn hjá Isleifi skógarveröi á Vöglum.
Hann er af skógræktarmanni kominn.
Faðir hans, Sumarliöi Halldórsson,
var einn af fyrstu Islendingunum sem
héldu utan til aö nema skógrækt.
Stefán Kristjánsson fór fyrstur Islend-
inga utan þessara erinda, en hann varö
fyrsti skógarvörður á Hallormsstaö.
Næstir komu Guttormur Pálsson á
Hallormsstað, Einar E. Sæmundsen,
sem varö fyrsti skógarvörður á Vögl-
um ogSumarliöi, faöir Isleifs.
Guttormur Pálsson var skógarvörö-
ur á Hallormsstað í áraraöir. Páll son-
ur hans er mikill skógræktarmaður,
starfar enn við skógræktina á Hall-
ormsstaö og var um tíma skógarvörð-
ur á Vöglum. Núverandi skógræktar-
stjóri, Sigurður Blöndal, er systurson-
ur Guttorms á Hallormsstað. Siguröur
var áöur skógarvörður í Hallormsstaö-
arskógi, en nú gegnir Jón Loftsson
því starfi. Hann er dóttursonur Einars
E. Sæmundsen, fyrsta skógarvarðar-
ins á Vöglum. Sonur Einars og nafni,
Einar G. E. Sæmundsen, var í nær 10
ár skógarvöröur á Vöglum, en lyfti
síöar Grettistaki með Skógrækt
„Það er haldbetra að bæta
iyrir gerðlr þeirra með
ræktnn nýrra skðga
- Komið við hjá ísleifi skðgarverði á Vöglnm