Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.1982, Qupperneq 13

DV. FIMMTUDAGUR11. NOVEMBER1982
13
Mikiö hafur verið fíuttinn afbílum. Timabundin innfíutningsstöövun?
að framleiða vöru sem notuð var af há-
um sem iágum og líkaði mjög vel.
Fyrirtækið stækkaði og starfsfólkinu
f jölgaði, það þurfti jafnvel að vinna á
vöktum því eftirspumin jókst sífellt.
Jón barst mikiö á enda hafði hann vel
efni á því. Hann byggði sér stórt og
veglegt einbýlishús og hélt góðar veisl-
ur. Þangað komu margir fyrirmenn og
oft sáust bankastjórar skjótast þar inn
á milli fimm og sjö með ýmsum við-
skiptajöfrum sem nutu gerstrisni
hans. Bankastjóramir vom enda góðir
vinir Jóns. Fyrirtæki hans stóð ákaf-
lega vel, veltan var mikil og hann stóð
alltaf í skilum. Það var því ekki talið
neitt athugavert við þaö aö þegar hann
stækkaði fyrirtækið enn og keypti nýj-
ar vélar til þess að tvöfalda eða þre-
falda framleiðsluna þá lánuöu bank-
arnir honum mjög háar upphæöir því
g jaldþol hans var svo mikiö.
Þá kom allt í einu babb í bátinn. Það
fór annar maöur að flytja inn sams-
konar vöru sem reyndist eins góð og
var bara miklu ódýrari. Salan á vör-
unni hans Jóns datt niður. Hann trúði
ekki öðru en þetta væru tímabundnir
erfiðleikar og hélt öllu sínu starfsliði
áfram og lifði enn flottar en áður. Nú
tók hann laxveiðiá' á leigu og bauð
bankastjórum þangað með sér og
veitti vel í veiöihúsinu. Ekki þótti
nema sjálfsagt að framlengja lánin
hans eitthvað því hann var góður
kúnni. Svo hækkuöu almennir vextir og
enn syrti í álinn fyrir Jóni. Loks stóð
hann andspænis því að þurfa aö selja
fallega, veðsetta einbýlishúsið sitt, eða
fækka starfsfólki. Hann valdi síðari
kostinn. Þá komu forsíðufyrirsagnir í
blöðum um að erfiðleikar væm hjá
fyrirtækinu.
Nú fóru bankastjórar að verða
áhyggjufullir. Þeir fóm að krefjast
skýrra svara um f járhaginn. Gat verið
að þeir heföu lánað meira en góðu hófi
gegndi? Gat verið að þeirra mannorð
væri í hættu? Nei, Jón minn, því miöur,
við getum ekki framlengt, hvað þá lán-
að meira, nei það verður aö fá þetta á
hreint. Jón barðist örvæntingarfullri
baráttu því hann gat ekki hugsað sér
að draga sjálfur saman seglin. Hann
vildi ekki missa einbýlishúsið og ekki
hætta að halda veislur, hvað þá selja
fallega nýinnréttaða fjallabílinn sinn.
Hann þekkti menn, sem þekktu menn,
og i gegnum þá fékk hann lán til að
fleyta sér fram úr erfiöleikunum í bili.
Vextirnir voru að vísu hærri en fyrr en
flýtur meðan ekki sekkur. Þá hækkaði
hráefnið og þaö var rothöggið. Jón fór
á hvínandi hausinn, fluttist i blokk eða
af landinu, guð veit hvert, það varðaði
engan um hann lengur. Tjaldiö féll.
Hvenær f ellur tjaldið okkar?
Hálfsögð saga
Við getum að vísu huggað okkur við
að við þolum að skulda talsvert, rétt
eins og Jón á meðan allt lék í lyndi.
Framleiðsla okkar er það mikil og þar
með verðmætasköpunin. En áfram
heldur skuldasöfnunin og á meðan þið
hafið lesið þessa grein hafa nokkur
cent bæst við skuldina ykkar erlendis.
Og við skulum gera okkur grein fyrir
því að jafnvel þótt framleiðsla okkar
haldi áfram eins og hingað til, kemur
að því að við skuldum orðið það mikið
að lánardrottnar okkar verða hugsi, ef
við ekki stingum við fótum. Þá fara
menn að hugsa öðruvísi. Þeir lána
ekki út á fisk sem ekki veiðist, ekki út á
ál sem ekki selst og ekki út á raforku
sem ekki skilar arði. Það er því ekki
nema hálfsögð saga að vera sí og æ að
bera sig mannalega í veislustandi yfir
því að við framleiðum svo mikið að það
sé unnt að borga þetta.
En hvað er þá til ráða? Eg er ekkert
feiminn við að segja það að þessa
skuldasöfnun verður að stöðva, hvað
sem það kostar. Og þegar ég segi hvað
sem það kostar þá meina ég hvað sem
það kostar. Megi það kosta tímabund-
inn vöruskort, jafnvel atvinnuleysi.
Þetta voðalega orð hangir eins og
sverð yfir höföum okkar en það fellur
úr þræðinum fyrr eða síðar hvort eð er
með sama áframhaldi. Við verðum að
draga úr framkvæmdum, jafnt imynd-
uðum arðbærum orkuframkvæmdum
sem öðrum. Við verðum líka að draga
úr innflutningi á vörum, umfram það
sem við höfum efni á. Eg er harður
fylgismaður frjálsrar verslunar og
óheftra viðskipta en ef við eigum að
velja á milli þess að glata efnahags-
legu sjálfstæði okkar vegna flottræfils-
háttar eða taka upp tímabundnar
hömlur á vöruinnflutningi þá er ég í
engum vafa um hvorn kostinn ég vel.
Við höfum þurft að gera það áöur, til
dæmis eftir að nýsköpunarstjómin
spilaöi rassinn úr buxunum eftir
heimsstyrjöldina og við lifðum það vel
af.
Vissulega vona ég að til þessa þurfi
aldrei að koma en við skulum gera okk-
ur grein fyrir því hvert og eitt að svo er
nú komið fyrir okkur að þetta blasir
við, hvað sem líður öllum fríverslunar-
samningum og markaðsbandalögum.
Við höfum undanfarin ár veriö flott-
ræflar á heimsmælikvarða og hreint
ekkert annað og við verðum að súpa
seyöið af því. Hið eina semkomiö getur
í veg fyrir þetta í dag er að við tökum
okkur á eða að kraftaverk gerist og ég
hefi á hvorugu trú.
Magnús Bjarnfreðsson
Afeð vanþekkinguna ab vopni
Þaö ar fyrst núna sam fóik ar fariö að sjð þaö og viðurkanna að gífurleg offramleiðsla var á kindakjöti og
mikiH mjólkurframleiðslu og mjólkurafuröum.
er dulbúið en sýnilegt atvinnuleysi
hefur tæpast orðið vegna erlendra lána
sem tekin hafa verið. Og nú er verð-
bólgan að grafa undan atvinnulífinu.
Uppskeran verður verðbólga og at-
vinnuleysi.
Eftir ragnarök
byrjar uppbyggingin
Það má segja að áttundi áratugur-
inn, framsóknarfárið, sé eins og þriðji
kaflinn í sjöttu sinfóníu Beethovens,
stormurinn eða ragnarökin. En eftir
storminn kom lognið og nýtt líf. Það
nýja líf kviknar í sárunum. Það er
alvarleg áminning til okkar Islendinga
að minnast þess að fyrst tókst að
stjóma síldveiðum eftir að silfurfisk-
urinn var nánast uppurinn. Hið sama
hefur gerst með loönuna. Þarf þorsk-
urinn að fara sömu leið eöa kannski
efnahagslíf í heilu lagi á Islandi? Þau
ánægjulegu umskipti hafa oröið að
Guðmundur J. Guðmundsson og hans
líkar munu serinilega ekki geta staöiö
að nýju tilræði við atvinnulífið á borð
við útflutningsbannið 1977. Slíkir kall-
ar standa nú berrassaðir frammi fyrir
þjóöinni. Þjóöin er að visu búin að taka
laxeroliuna en kveisan er ekki yfir-
staðin enn en þess skammt að biða.
FramtíO landsins er
björtþrátt fyrir altt
Þegar kjarasamningar verða ábyrg-
ir og sveiflujöfnunarsjóðir viðurkennd-
ir, brosir framtíðin. Allabaliar vita að
leiðin til valda liggur í gegn um ónýtt
efnahagskerfi. Minnkandi áhrif þeirra
stendur því efst á lyfseölinum fyrir
sjúklinginn Island. Læknirinn heitir
reynsla og þekking en nám hans tók
langan tíma. Læknirinn er að ljúka
kandidatsárum sínum.
I atvinnumálum eiga Islendingar
góðar forsendur. Matarholur eru
margar í almennum iðnaði, bara að að-
stæður séu heilbrigðar og byggðar á
skilningi þess að frumkvæði einstakl-
inga verður aö fá að njóta sín. Þau mál
verða ekki leyst með nefndarstörfum í
stíl við barón Miinchausen.
Flestar og girnilegastar matarhol-
umar er þrátt fyrir allt að finna í sjáv-
arútvegi. Fiskiðnaður hefur ekki notið
nægilegrar athygli undanfarin ár og er
það miður. Með nýrri tækni og endur-
bótum í afurðum og nýtingu er unnt að
auka stórkostlega verðmæti fram-
leiðsluafurða sjávarútvegs. Stóriðja í
orkunýtingu er að vísu einnig valkost-
ur, en menn hafa einblínt of mikið á
hann. Þau mál eru áhættusöm í meira
lagi og það væri synd ef þróun þeirra
mála væri vörðuð Kröflum. Sennilega
er orkuiðnaðursem byggir á lágvarma
eins og t.d. gróðurhúsaræktun og fisk-
rækt, skynsamlegustu valkostimir um
sinn. Jónas Bjaraason
efnaverkfræðingur.
„Herkostnaður blekkinganna á liðnum
áratug er nú að verða flestum augliós.,,