Dagblaðið Vísir - DV - 05.03.1983, Page 15

DV. LAUGARDAGUR 5. MARS1983.
15
„Viö verðum aö kyssa hann, þá
losnarhann úrálögunum.
— Uss, svei, sagði Anna.
Þá sagði ég, að hefðu prinsessumar
verið eins heimskar og hún í gamla
daga, þá væru skurðirnir nú fullir af
prinsumíálögum.
— En við erum nú ekki reglulegar
prinsessur, sagöi Anna.
— Við getum reynt, sagði ég. — Ef
við kyssum hann báðar verður það ef
til vill nægilegt.
— Byrja þú þá, prinsessa Maríugull,
sagði Anna og rétti froskinn til mín. Eg
hélt honum í hendinni og skoðaöi hann,
og þegar ég hugsaði um, að ég þyrfti að
kyssa hann, fann ég einhver óþægindi í
maganum. Eg gat það ekki.
Þá datt mér nokkuö í hgu.
— Heyrðu, Anna, sagði ég. — Ef
þetta er froskur í álögum, þá á ég
hann.
— Hvað áttu viö með því? spurði
hún.
— Já, ef hann á að fá prinsessuna og
hálft konungsríkið.
En þá varö Anna reið.
— Ef ég hjálpa þér til að kyssa hann,
þá er hann alveg eins mín eign eins og
þín, sagði hún. Lofum honum að velja
sjálfum.
Og þá ákváðum við, að prinsinn
skyldi fá aö velja sjálfur hvort hann
vildi heldur eiga prinsessu Maríugull
eða prinsessu Gullstjörnu.
misstirðu prinsinn okkar, sem var í
álögum.
— Það þarf víst reglulegar prin-
sessur til þess að leysa prinsa úr
álögum, sagði Anna.”
(Lísa litla í Olátagarði, bls. 76-86).
Hér felst hið kómíska í árekstrum
raunveruleikans og draumaheims-
ævintýrisins. Um leiö fær frásögnin
okkur til að endurmeta ævintýrið,
skilja enn betur ímugust
prinsessunnar á froskinum og þá þraut
sem hún hlaut í rauninni að ganga í
gegnum.
Hvernig líkaði
froskinum?
I ævintýrinu er prinsessan í aðalhlut-
verki. Við fáum heldur lítið að vita um
froskinn. Þetta hefur sumum þótt lítiö
jafnrétti. Röhrich birtir í grein sinni
dálitia sögu þar sem froskkóngurinn
lýsir fyrstu kynnum sínum af ástinni.
Sagan er í formi blaðaviðtals og er
eftir Þjóðverjann H. G. Fischer-
Tschöp. Sagan fer hér á eftir:
Yðar hátign, hvernig var fyrsta
ástarreynsla yðar?
Hátignin: I æsku kvaldist ég af
minnimáttarkennd. Eg var með útstæð
augu, stóran munn og aö öllu leyti
mjög lítilf jörlegur. Ég var afskaplega
feiminn við kvenfólk. Yfirleitt fannst
mér það fráleitt aö ég gæti átt neina
framtíö fyrir mér. Það var aðeins í
Og svo lokaði ég augunum og kyssti
froskinn.
— Hann er víst í grimmum álögum,
sagði Anna, þegar hann breyttist ekki í
prins. — Eg trúi varla, að það þýði að
kyssa hann meira.
— Ekkert bull, sagði ég. — Gjörðu
svo vel, prinsessa Gullstjama.
Og þá tók hún froskinn og kyssti
hann oft. En það var svo mikið fum á
henni, að hún missti froskinn í
skurðinn, og hann hoppaöi burt eins og
fætur toguðu.
— Flónið þitt, sagði ég. — Þarna
íþróttum sem ég skaraði fram úr
öðrum. I köfun var ég á við ólympíu-
meistara og í langstökki stóð mér
enginn á sporði. En því miður, ég var
ekki sú „týpa” sem konur sækja aö
eins og mý að mykjuskán; vel á
minnst, mýflugur!. . . . úr því þér
minnistáþær...
Hvemig kynntust þér ástkonu yðar?
Hátiguin: I lystigaröi. Hún stóð við
brunn. Fegursta vera í heimi. Þar
hafði Amor hönd í bagga! Ég færði
henni þennan grip sem hún missti og
virtist henni svo hjartfólginn. Síðan
ætlaði ég aö hoppa niöur í vatnið aftur.
„ Þér eruð holdvotur,” sagði hún, „get
ég ekki endurgoldið yður greiðann?”
Eg gerðist svo djarfur aö biðja hana að
bjóða mér heim til sín. Auðsjáanlega
vorkenndi hún mér svona gegn-
blautum. Svo hún féllst á þetta.
Og heima hjá henni kynntust þér
ástinni fyrst í reynd?
Hátignin: Já. Við morgunverðinn,
sem hún bauð mér, mætti mér ekkert
annaö en ísköld kurteisi. Þar sem
henni virtist mjög í mun að losna viö
mig, lét ég til skarar skriöa strax eftir
borðhaldið. Og hér kemur sjálfsagt sú
æðislegasta svefnherbergissaga sem
yður hefur nokkurn tíma borist til
eyrna. Eg ýtti Friðriku inn í meyjar-
skemmuna hennar — guð einn veit
hvaðan ég fékk kjarkinn — reyndi að
faöma hana og kyssa. I fyrstu var hún
of hissa til aö streitast á móti, en hún
jafnaði sig fljótt eftir skrekkinn. Hún
hóf mig á loft — ég hef víst þegar tekiö
fram að hún var allmiklu stærri en ég
— og þeytti mér frá sér. Þvílík orka í
ernum kvenmanni! Eg slengdist utan í
vegginn og datt ringlaöur á legu-
bekkinn. Eg var eins og lurkum
laminn. En konur eru óútreiknan-
iegar! Nú gerðist kraftaverkið.
Friðrika hentist á mig og dró mig upp í
rúmið til sín. Þetta var sú æsilegasta
og erfiðasta nótt sem ég hef lifað; fyrst
skellt í vegginn... þá i rúmið. I ástar-
brímanum jusum við hvort annaö
eldheitum atlotum. Hér, sjáið þér örið
áeyranuámér?
Ekki svo greinilega...
Hátignin: Nú, þarna beit hún mig.
Engin furða þó mér fyndist ég endur-
fæddur. Eg var gjörbreyttur — stærri,
fallegri. Meira að segja brytinn minn,
Hinrik — þér kannist við hann — hann
þekkti mig varla aftur. Eins og ég
hefði haft hamskipti. Martröð minnar
dapurlegu æsku var lokið. Við Friörika
vorum þarna saman fram undir
morgun.
Leyfið þér nafnbirtingu?
Hátignin: Ég veit ekki, var það tekiö
fram í samningnum?
Nokkur mörk til eða frá skipta okkur
ekki máli, yðar hátign.
Hátignin: Nú, það er ágætt, birtið þaö
bara.
Við þökkum yður fyrir þetta opin-
skáa viðtal, herra froskkóngur'.”
(Röhrich, bls. 178—179)
Hér er ævintýrið komið niður á
býsna hvunndagslegt svið. Við
könnumst við ramma frásagnarinnar.
Hann er tekinn úr ritum í líkingu við
Sannar sögur o.fl. En gríniö felst auð-
vitaö fyrst og fremst í hinum óvæntu
endalokum, þegar viðmælandinn er
fullkomlega afhjúpaður. Þá skiljum
við líka fyrst til fulls fyrri vísbend-
ingar um uppruna viðmælandans. 1
ræðu hans fólst nefnilega ýmislegt sem
kom upp um froskeðlið í honum; sbr.
köfunina, langstökkiö, útlitið og síðast
en ekki sist: viðbrögðin þegar honum
komu flugurnar í hug.
Hér er ekkert minnst á álögin. Það er
gert ráð fyrir að kóngsi hafi veriö og
verði froskur.
Hver trúir?
Vantrúin á álögin og hamskiptin
hefur oröið tilefni margrar skrýtl-
unnar. Hér er eitt bandarískt afbrigði
sem Röhrich birtir í grein sinni:
„Einu sinni var sæt stelpa á gangi
eftir götu, og hún heyrði einhvem
segja, „Hæ, Froggí!” En þegar hún
leit við sá hún engan, aðeins lítinn,
gamlan frosk sitjandi á gangstéttinni.
Svo að stelpan ætlaði að halda áfram-
eftir götunni. Þá heyrði hún einhvem
segja, „Halló, sæta!” En þegar hún
leit við sá hún engan, aðeins þennan
litla frosk.
Svo að stelpan hélt áfram eftir
götunni. Þá heyrði hún einhvem segja,
„Ætlarðu aö gera eitthvað sérstakt í
kvöld, beibí? ” En þegar hún leit við, sá
hún engan, aöeins þennan litla, gamla
frosk sitjandi á gangstéttinni.
Sæta stelpan leit á litla gamla
froskinn. „Ég er viss um að þaö varst
ekki þú sem sagðir þetta,” sagði hún.
„Jú, reyndar var það ég,” sagði
froskurinn. „Ég er í rauninni laglegur
ungur maður. En ég er froskur núna af
því að gömul nom lagði það á mig.”
Stelpan hugsaði sig um dálitla stund
og sagöi svo, „Geturðu ekki gert eitt-
hvað til að losna úr álögunum?”
Froskurinn sagði að þaö væri aöeins
ein leið og það væri ef ung stúlka leyfði
honum að sofa á koddanum sínuiii
heila nótt. Þetta fannst stelpunni það
minnsta sem hún gæti gert þessum
vesalingi til hjálpar. Svo að hún fór
með litla gamla froskinn heim og setti
hann á koddann sinn þegar hún
háttaöi.
Morguninn eftir kom pabbi stelp-
unnar upp til aö vekja hana og sá þá
laglegan ungan mann í rúminu hjá
henni. Hún sagði pabba sínum frá litla
gamla froskinum og álögum nomar-
innar og hvernig þetta allt gerðist. En
sá gamli trúði ekki sögunni frekar en
þú!” (Röhrichbls.181)
Um þessa skrýtlu og fleiri sambæri-
legar segir Röhrich:
„Þessar skrýtlur stytta ekki aðeins
upprunalega ævintýrið og spinna upp
nýjan endi; uppmnalega umhverfið er
líka horfið. Hér er ekki lengur að finna
neinn konung, prins eða prinsessu.
Kynni frosksins og stúlkunnar hefjast
á götunni. Froskurinn gengur formála-
laust til verks, án nokkurra undan-
genginna samskipta. Án nokkurra
kynna af foreldrum stúlkunnar eða
viðurkenningar þeirra stekkur
froskurinn upp í rúmið og lætur leysast
úr álögunum.” (Bls. 182)
Hvað veldur?
Hvað veldur því aö föðurvaldiö og
ævintýraumhverfið er numið burt? —
Ef til vill em hér að verki breyttar
aðstæður. Ungar stúlkur búa nú al-
mennt við meira frjálsræði en gerðist
fyrr á öldum. En hér er líka verið að
leika sér aö þeirri hugmynd að fyrr á
tímum hafi feöur verið trúgjarnari en
nú? Nú þýðir ekkert fyrir ungar laus-
látar dætur aö bera einhverjar froska-
sögur á borð fyrir f eður sína þó að slíkt
hafi getað gengið í gamla daga! Þetta
minnir á þá þjóðlegu íslensku hefð aö
kenna böm ógiftra kvenna álfum, hefð
sem breyttar aðstæður hafa gert út af
viö.
Ef til vill er kóngurinn hafður með í •
hinni „uppmnalegu” gerð ævintýris-
ins, einmitt til að svona skopstælingar
geti ekki myndast.
íslenskar
skopstælingar
Líklega hefur rithöfundurinn Auöur
Haralds verið iðnust allra Islendinga í
seinni tíð við að fletta ofan af ævintýr-
um og skopstæla þau. Undirrituð
minnist heldur nöturlegrar myndar
sem hún dró upp af Þymirós hundrað
ára (!) í blaðinu Samúel fyrir nokkmm
árum. Og í .síðustu skáldsögu sinni
skírskotar hún til froskkóngsins:
„Manstu eftir þessu um prinsessuna
sem hitti froskinn? Hún kyssti hann og
hann breyttist í frosk? Síðan giftust
þau og bjuggu við óendanlega
hamingju til æviloka.
Eg ætlaði að finna svona frosk.
Ungan mann, ekki alveg fullgerðan,
sem var að byrja að koma sér áfram í
lífinu. Með mig við hlið sér átti hann
síðan sigandi aö breytast í fullfrágeng-
inn prins og ég yröi prinsessan.”
„Þaö var bara það að froskurinn
minn var prins þegar ég fann hann.
Heildsali í jakkafötum sem átti ellefu
hálstau til skiptanna og fokhelda
íbúð.”
(Hlustið þér á Mozart? Ævintýri
fyrir rosknar vonsviknar konur og
eldrimenn. Rvk. 1982, bls. 130-131)
Hér er vonsvikin eiginkona og
„bara” húsmóðir að lýsa reynslu sinni
afhjónabandinu.
Felst kannski hamingja konunnar í
því að finna sér „frosk”? — Spyr sá
sem ekkiveit.
En á myndunum sem hér fylgja
getiö þiö séö hvernig fer þegar froskur-
inn breytist of hægt og sígandi „í full-
frágenginn prins”.
Helga Jónsdóttir.
Bóka
mark
aðurínn
6
*h'k\
Góöar
bækur
Gamalt
verö
Bokamarkaöurinn
HÚSGAGNAHÖLLINNI,
ÁFTTÚNSHÖFÐA