Dagblaðið Vísir - DV - 05.03.1983, Blaðsíða 19

DV. LAUGARDAGUR5.MARS1983.
19
Kvikmyndir
Kvikmyndir
Kvikmyndir
37 NYNDIR A 9 DÖGIM
— huglefðing'ar um iiÝafstaöna k\ ikmyndaliátid
Þá er lokið fimmtu alþjóðlegu
kvikmyndahátíðinni í Reykjavík.
Þessi kvikmyndahátíð er oröin
árlegur viðburöur og hefur hlotiö
mjög góöar viðtökur hjá hinum al-
menna borgara. Sýningar hafa verið
einstaklega vel sóttar og fjöldi
mynda hlotið mikið umtal manna á
milli enda margar hverjar fjallað
um umdeilt efni. Kvikmyndahátíöin
hefur einnig haft veg og vanda af
heimsóknum leikstjóra og kvik-
myndagerðarmanna til að veita
landanum innsýn í hugsanagang og
viðhorf þeirra sem eru að gera kvik-
myndir í öðrum heimshlutum. Var
þessi stefna mörkuð 1978 þegar
fyrsta kvikmyndahátíðin bauð Wim
Wenders hingað til lands þegar
hátíöin var opnuð með mynd hans
Ameríski vinurinn.
I þetta sinn voru sýndar 32 myndir
frá 17 löndum ef undanþegnar eru
íslensku myndirnar sem voru 5 aö
tölu. Sýningargestir reyndust tæp-
lega 20 þúsund í þá rúmu viku sem
hátíðin stóð yfir, eða aö meðaltali
rúmlega 500 manns á mynd. Þess ber
þó að gæta að myndimar voru
sýndar mismunandi oft en þær
myndir sem hlutu besta aðsókn og
voru oftast sýndar voru þýsku mynd-
irnar Blóðbönd eða þýsku systurnar
eftir Margaretha von Trotta,
Þýskaland, náföla móðir eftir
Helma Sanders-Brahms og svo
spænska myndin Ljúfar stundir eftir
Carlos Saura.
Sitt sýnist hverjum
Eins og gefur aö skilja voru mis-
munandi skoöanir uppi um ágæti
myndanna sem sýndar voru. Þá ber
að hafa í huga að aðeins um einn
fimmti hluti myndanna haföi hlotið
viðurkenningu eöa verðlaun á kvik-
myndahátíðum. Flestar myndanna
höfðu þó verið sýndar á kvikmynda-
hátíðum víða um heim en þaö tryggir
þó ekki gæði myndanna eins og best
kom í ljós með frönsku myndina
Varfærin úttekt á ofbeldi eftir
Gérard Guérin sem var með afbrigð-
um leiðinleg. I sýningarskrá var
þess sérstaklega getið að hún hafði
verið sýnd í Cannes 1982. Aftur á
móti var virðingarvert framtak að fá
til sýningar báðar myndirnar sem
deildu gullpálmanum í Cannes 1982,
en þau verðlaun eru talin meö þeim
eftirsóttari sem veitt eru á kvik-
myndahátíðum. Voru þetta mynd-
irnar Missing sem sýnd var aðeins
einn dag í Laugarásbíói og svo hin
stórbrotna mynd Leiðin eftir
tyrkneska leikstjórann Serif Goren.
Einnig var sýnd myndin Fitzcarr-
aldo eftir Werner Herzog sem hlaut
verðlaun í Cannes sem besti leik-
stjórinn. Þó verður að teljast hæpið
að sýna hér á landi þýska kvikmynd
sem er án nokkurs skýringartexta og
því sýnd í frumgerð sinni með þýsku
tali. Voru það ófáir sem töldu sig
hafa farið á mis við það sem leik-
stjórinn var að reyna að tjá sig um
vegna vankunnáttu sinnar í þýsku.
Þungur andi yfir
myndunum
I heild sinni hvíldi þungur andi yfir
flestum myndunum. Oft var um að
ræða harmsögur eða harmleiki eins
og í Leiðin og báöum þýsku mynd-
unum Vitfirrt og Blóðbönd, eða þá að
ofbeldið sat í fyrirrúmi eins og ber-
lega kom í ljós í hinni umdeildu og
sérstöku mynd Haldin illum anda.
Það véuitaði fleiri myndir með léttari
tóni eins og t.d. Carlos Saura
myndina Ljúfar stundir eða jafnvel
bandarísku myndina Brot. Þegar
svona margar myndir eru sýndar á
jafnfáum dögum þá er það niður-
drepandi fyrir þá sem sáu fleiri en
eina mynd á hátíðinni aö ganga dag
eftir dag út úr kvikmyndahúsinu
sorgmæddir í lund. Þetta gildir þó
ekki einvörðungu um þessa íslensku
alþjóðlegu kvikmyndahátíð því kvik-
myndahátiöir í heild vilja falla of oft
í þá gryfju að einbeita sér að „vanda-
málamyndum” á kostnað mynda
með ekki eins alvarlegan bakgrunn.
Kvikmyndir geta haft boðskap og
haft listrænt gildi án þess að valda
kvikmyndahúsagestum of miklu
hugarangri að sýningu lokinni.
Eins og áður kom fram þá voru
sýndar myndir frá 17 löndum á
hátíðinni. Er það vel og gefur fólki
hugmynd um ólíka menningu og við-
horf, oft á tíðum fjarlægra þjóða,
sem endurspeglast í þessum
myndum. En eins og svo oft áöur er
valið erfitt. Undirritaður saknaöi t.d.
mynda frá því landi sem framleiðir
líklega flestar kvikmyndir árlega en
það er Indland. Indverskar myndir
eru aufúsugestir á flestum kvik-
myndahátíöum enda eiga Indverjar
marga frábæra kvikmyndagerðar-
menn eins og Shyam Benegal og
Mrinal Sen svo einhverjir séu nefnir.
Einnig hefði að ósekju mátt lauma
inn mynd frá Japan en oft á tíðum
eru myndir þaðan mjög myndrænar ■
og sérstæðar að uppbyggingu.
Er breytinga þörf?
Allt frá 1978 hefur uppbygging
kvikmyndahátíðar verið mjög lík í
sniöum. I upphafi var ætlunin að
halda hana á tveggja ára fresti og
var því engin kvikmyndahátíð 1979
en frá 1980 var þessu breytt og er
þessi alþjóðlega kvikmyndahátíð því
orðin árlegur viðburður. Það hefur
ávallt verið stefna skipuleggjenda
hátíðarinnar að sýna mikinn fjölda
mynda á þeim 8—14 dögum sem
hátíðin stendur yfir. Þegar úrvalið er
svona mikiö verða þeir sem hafa
áhuga á að s já fleiri en eina eða tvær
myndir að stunda kvikmyndahátíð-
ina æði stíft. Því mætti taka til athug-
unar hvort ekki væri æskilegt að
dreifa myndunum yfir lengri tíma
eða hreint og beint að draga úr f jölda
þeirra og reyna að einbeita sér að
sýna eingöngu myndir sem hafa
unnið til verðlauna á erlendum kvik-
myndahátíðum.
Ef þessir kostir eru athugaðir
nánar þá eru ýmsir þættir sem
styðja þá hugmynd að fækka þeim
myndum sem sýndar eru árlega. Sá
veigamesti er að kvikmyndahátíðin
hefur aö nokkru leyti kippt fótunum
undan þeim aöilum sem reynt hafa
um árabil að halda uppi sýningum á
listrænum kvikmyndum frá öðrum
löndum en viö erum vön að sjá í
hinum almennu kvikmyndahúsum
borgarinnar. Háskólabíó hefur
neyðst til aö leggja niður ,,mánu-
dagsmyndasýningar” sínar m.a.
vegna þess að listahátið hefur tryggt
sér til sýningar flestar athyglisverð-
ustu myndimar sem því stóðu til
boöa og þær myndir sem búast mátti
við að gæfu bestu aðsóknina og gætu
því staðið undir öðrum litt
þekktari myndum sem einnig voru
teknartil sýningar.
Fjalakötturinn
fallinn
Hinn aðilinn sem líklega hefur oðið
aö vissu marki fyrir barðinu á
myndaúrvali kvikmyndahátíðar er
Fjalakötturinn sem nýlega lagði upp
laupana og er því hættur starfsemi
sinni vegna lélegrar aðsóknar og
lítils áhuga. Líkt og með „mánu-
dagsmyndir” Háskólabíós þá tók
kvikmyndahátíðin til sín margar
skrautfjaðrir kvikmyndaklúbbsins
þ.e. þær myndir sem hefðu átt að
laða fólk að klúbbnum. Það er
staöreynd að það em ekki svo
margar nýjar verðlaunamyndir sem
þessum aðilum standa til boða
árlega, að allir geti boðiö upp á bita-
stæða dagskrá.
Eflaust eru fjölmargar aörar
ástæður sem hafa stuðlað að falli
Fjalakattarins og að niðurfellingu
,,mánudagsmynda” Háskólabíós.
Má þar nefna myndbandaæöið sem
hefur komiö illilega niður á aðsókn-
inni að kvikmyndahúsunum. Þaö er
hins vegar ljóst aö kvikmyndahátíð-
in varð hreinn keppinautur þessara
aðila og eins og nú hefur komið í ljós
þá var ekki fjárhagsgrundvöllur
fyrir rekstri þeirra allra.
Kvikmyndahátíðin hefur alla tíö
verið mjög vel sótt og ætla má aö sá
gmnnur og brautryðjendastarf sem
Fjalakötturinn og Háskólabíó lögðu
með sýningum sínum á listrænum
myndum hafi skilað sér vel. Hins
vegar er athyglisvert atriði að kvik-
myndahátíöinni hefur tekist mun
betur aö virkja og vekja áhuga hins
almenna borgara á listrænum kvik-
myndum en framgreindum aðilum.
Það er töluverður hópur fólks sem
fer örsjaldan í kvikmyndahús nema
þegar k /ikmyndahátíðin stendur
yfir og hefur ekki áhuga á eða
skortir framtak til að stunda
sýningar á sams konar myndum sem
aðrir aöilar bjóða og hafa boðið upp
á. Kvikmyndahátíðin hefur hlotið
það mikla kynningu í blööum, út-
varpi og sjónvarpi aö þetta fólk slær
til og skellir sér á hátíðina til að geta
orðið viðræðuhæft um ágæti mynd-
anna sem sýndar voru. Hvort sem
þetta er rétt skýring eða ekki þá
hefur kvikmyndahátíðin skilaö mjög
vel hlutverki sínu með því að ná til
hins aimenna borgara sem hingað til
hefur frekar kosið að sitja heima og
horfa á sjónvarpið eða myndböndin
sin.
Erlendir gestir
Eins og áður hefur komiö fram
hefur listahátíð fengið árlega
erlenda gesti til að vera viðstadda
sýningar mynda sinna. Að lokinni
sýningu hafa þeir yfirleitt veriö fúsir
til að svara fyrirspurnum en því
miður hefur oftast verið lítill tími til
stefnu þannig að þegar umræður
voru rétt famar af stað þá var komið
að næstu sýningu. Einnig hafa
yfirleitt örfáir aðilar tekið þátt í
þessum umræðum. Með rýmri tíma
og betri skipulagningu mætti virkja
betur þekkingu þessa kvikmynda-
gerðarfólks, íslenskum starfs-
bræðrum og öðmm áhugamönnum
um kvikmyndagerð til góðs.
Kvikmyndahátíðin er búin að
vinna sér fastan sess á ári hverju í
íslensku menningarlífi. Það er að
komast hefð á starfsemi hennar sem
oft getur sljóvgað mat þeirra sem að
henni standa. Kvikmyndahátíðin á
og verður að vera framsækin og
ekki aöeins að sýna verk þekktra
leikstjóra eða myndir sem hafa
verið sýndar víða á kvikmynda-
hátíðum. Hún á einnig að sýna
myndir eftir unga og framsækna
kvikmyndagerðarmenn sem endur-
spegla nýja strauma og hugmyndir i
greininni. Það er enginn algildur
gæðastimpill að viðkomandi mynd
hafi verið sýnd á hinni eða þessari
kvikmyndahátíð. Það sem gildir er
að myndin sé góö, hafi boðskap og sé
stefnumarkandi á sinu sviði. Einnig
væri gaman að íslenskar myndir
yrðu frumsýndar á hátiðinni því nú
eru framleiddar það margar myndir
hér á landi að það er grundvöllur
fyrir því.
En á meðan hinn almenni borgari
sýnir kvikmyndahátiðinni jafn-
mikinn áhuga og raun ber vitni þá er
tilganginum náð. Hins vegar má
alltaf breyta og bæta hátíðina og með
það í huga voru framangreindar
athugasemdir og hugleiðingar ritað-
ar.
BH.