Dagblaðið Vísir - DV - 07.07.1984, Qupperneq 9

9
Núverandi flokkakerfi
er dragbítur
Lau^'arda^'
pistill
Þrír stjórnarandstöðuflokkar,
Alþýðubandalag, Alþýðuflokkur og
Bandalag jafnaðarmanna, efndu til
útifundar á mánudaginn. Kvenna-
framboðið var ekki meðal fundar-
boðenda, en samtök kvenna á vinnu-
markaðnum komu í þeirra stað. Fer
varla milli mála aö fundur þessi var
auglýstur og haldinn í nafni hinnar
opinberu stjórnarandstöðu og veröur
að dæmast sem slíkur.
Fundarsókn var með eindæmum
slök og hlýtur að hafa valdið fundar-
boðendum miklum vonbrigðum.
Sumir sögöu að 5—600 manns hefðu
safnast fyrir á Lækjartorgi, þegar
mest var, en aðrir telja töluna 300
nær lagi. Hvort heldur sem er hlýtur
niðurstaðan að vera sú aðútifundur-
inn hafi misheppnast með öllu.
Stjómarandstaða, sem telur tilefni
til útkalls og herkvaöningar gegn
ríkisstjóm, sem að þeirra sögn er
fjandsamleg launafólki og stefnir
öllu norður og niður, hlýtur að gera
sér vonir um sterkari viðbrögð hjá
almenningi. Ekki síst þegar hún
sameiginlega blæs í herlúðrana.
Osanngjamt er aö halda því fram.
að óánægja og andstaða gegn ríkis-
stjórninni endurspeglist í fámenni
útifundarins, en þá ályktun verður
óhjákvæmilega að draga að
stjórnarandstaðan hafi ekki hljóm-
grunn — sé engu hærra skrifuö en
st jórnin sjálf um þessar mundir.
Tvístraðir
til leiks
Hitt er athyglisvert í sjálfu sér að
með þessum útifundi em stjómar-
andstöðuflokkamir að gera tilraun
til að standa saman, tala sameigin-
lega til fólksins í stað þess aö ganga
tvístraðir inn á leikvöllinn. Sú við-
leitni þeirra er skiljanleg og mundi
eflaust styrkja stöðu þeirra þegar til
lengri tíma er litið. Vandi stjórnar-
andstöðunnar í vetur hefur einmitt
verið sá að meðan tveir stærstu
flokkamir standa að ríkisstjóm og
mynda mikinn meirihluta á þingi.
hafa stjórnarandstöðuflokkamir
f jórir mátt sín lítils í áróðursstríðinu,
innbyröis sundurþykkir og ósam-
hljóða.
Þessi tilraun til aukinnar sam-
stöðu er angi af þeirri umræðu. sem
fram hefur farið að undanfömu um
nauðsyn þess að svokallaðir vinstri
flokkar sameinist gegn „hægri öflun-
um”. Þetta er ekki nýtt umræðuefni í
islenskum stjómmálum, enda hefur
vandi vinstri aflanna hér á landi
lengi verið fólginn í þeirri staðreynd
aö vinstri menn hafa skipst í marga
flokka, meðan hin svokölluðu
borgaralegu öfl hafa að mestu
sameinast undir merkjum
Sjálfstæðisflokksins.
Misheppnaðar
tilraunir
Flestir muna að stofnun Frjáls-
lyndra og vinstri manna, undir for-
ystu Hannibals Valdimarssonar, var
tilraun til slíkrar sameiningar og
hvaö eftir annað hafa Alþýðuflokkur
og Alþýðubandalag talað um sam-
stöðu á sínum vegum og þá með sam-
vinnu viö Framsóknarflokkinn,
þegar sá flokkur hefur viljað kalla
sig vinstri flokk.
Allar hafa þessar tilraunir farið út
um þúfur, eins og sagan sannar.
Bandalag jafnaðarmanna er til orðið
af sömu ástæðum, en tilurð þess
flokks hefur einasta orðið til að
sundra vinstra liðinu enn meir.
Kvennalistinn sömuleiðis, án þess þó
að það framboð hafi beinlinis verið
kynntfrávinstri.
Erfiðleikar til sameiningar þess-
ara afla á sér sögulegar skýringar,
en einnig pólitískar. Hver flokkur um
sig hefur lítinn áhuga á aö leggja
sjálfan sig niður enda hafa flokkarn-
ir komiö sér þannig fyrir í kerfinu að
þeir eru ekki tilbúnir til að fórna
þeirri stöðu, án þess aö vita hvaö
kemur í staöinn.
Ennfremur er ljóst að allt tal um
sameiningu er út í loftið meðan
ágreiningur er umgrundval.'aratriði,
svo sem aöildina að Atlantshafs-
bandalaginu, eignaraðild að fram-
leiöslutækjum og uppgjör milli
sósíalisma og sósíaldemókrata er
óútkljáður. Um alla Evrópu ríkir
miklu meiri gjá milli þessara afla
heldur en milli sósíaldemókrata og
borgaraflokka og enn er þaö svo hér
á landi að langvarandi heift ef ekki
hatur hefur ríkt á milli Alþýðuflokks
annars vegar og Sósíalistaflokksins
og Alþýðubandalagsins hins vegar.
Ekki er gott að átta sig á því
hvernig þau öfl, sem að þessum
flokkum standa, hafa hugsað sér að
ganga í eina sæng af sögulegum og
pólitískum ástæðum.
Pólitískar forsendur
Hitt er og vert að hafa í huga í
þessum vangaveltum öllum að mót-
vægiö gegn borgaralegum öflum,
sem standa að Sjálfstæðisflokki og
eftir atvikum Framsóknarflokki,
getur aldrei orðið í einum né neinum
flokki sem myndaður er lengst til
vinstri, jafnvel þótt vinstri menn
kæmu sér saman um þaö.
Til þess eru ekki pólitískar for-
sendur, miðað við stjómmála-
skoðanir mikils meiríhluta þjóðar-
innar,- Allur þorri kjósenda er and-
vigur sósíalísku þjóöfélagi og fram-
boð i nafni sósíalisma myndi aðeins
fæla enn stærri hóp kjósenda yfir til
Sjálfstæðisflokks. Flokkur, sem
stillir sér upp til höfuðs Sjálfstæðis-
flokki og án þess að höfða til einstakl-
inga og framtaks þeirra, næði
skammt, svo ekki sé talað um ef sá
flokkur næði ekki inn á miöju stjóm-
málanna. Þær breytingar, sem lífs-
nauðsynlegar eru í endurhæfingu
hins íslenska samfélags, geta ekki og
veröa ekki sóttar í hugmyndasmiðju
sósialískra viðhorfa, vinstri kenn-
inga, eða hvað menn vilja kalla þaö.
Flokkur mannsins
Vissulega þarf að stokka upp
flokkakerfið. Það er löngu úrelt. Það
finna flokkamir sjálfir. og því era
þeir að þreif a sig áf ram í myrkrinu. I
örvæntingu eru þeir að leita fótfestu
með sínar gömlu flokksnefnur afþví
að þeir finna að jörðin er að gliöna
undir fótum þeirra. Með nýjum kyn-
slóöum, breyttum viðhorfum, höfða
staönaðir flokkar ekki lengur til
samtimans.
Eg hef áður bent á að framboð
Bandalags jafnaðarmanna, kvenna-
framboðið og sjálfstæð samtök hags-
munahópa eru vísar af þessum.
umbrotum.
Nú hefur enn einn flokkur verið
stofnaður, Flokkur mannsins. Með
allri virðingu fyrir góðri meiningu
Samhygðarfólksins, sem stendur að
þessum nýja flokki, verður dregið í
efa að Flokkur mannsins sé rétta
svarið eða lausnin í uppstokkuninni í
pólitikinni. Til þess skortir flokkinn
alla þungavigt, allan bakhjall. Fólk
er ekki ginnkeypt fyrir nýjum flokk-
um sem spretta upp úr engu.
Til að stokka upp þjóðfélagiö og
stjórnkerfið; til að brjóta upp sam-
trygginguna og stofnanahugarfariö;
til að losa um þá kyrrstöðu og sjálf-
heldu, sem ríkir í íslenskum stjóm-
málum, þarf annaö og meira aö
komatil.
Frjálslyndur flokkur
Endurhæfingin, umbyltingin og
vakningin liggur í þeim möguleika
að miðjuöflin, frjálslyndu öflin,
sameinist undir einu merki. Slíkur
flokkur gæti sótt fylgi inn í raðir allra
flokka, bæði til hægri og vinstri.
Hann yrði af eðlilegum ástæðum að
vera vettvangur fyrir þá sem telja
sig jafnaöarmenn, án þess að vera
vinstri flokkur í hefðbundnum skiln-
ingi. Hann þyrfti að höfða til
borgaralegra kjósenda, án þess að
skilgreinast sem hægri flokkur.
Staðreyndin er einmitt sú að kjós-
endur hafa ímugust á kreddum til
vinstri og hægri og vilja umfram allt
komast út úr þeim vítahring núver-
andi flokkakerfis þar sem meintir
og ímyndaðir flokkshagsmunir,
helmingaskiptareglur og tregðulög-
mál ráöa ríkjum.
Slíkur flokkur getur stofnaö til
samvinnu við Sjálfstæöisflokk ef
Sjálfstæðisflokkurinn er reiöubúinn
til að hef ja endurreisn og uppstokk-
un sem hann talar svo oft um. Slíkur
flokkur getur og stofnað til sam-
Ellert B. Schram
starfs við vinstri flokka ef þeir eru
reiðubúnir til að láta af steingeldum
sósíalískum forskriftum.
Frjálslyndur flokkur á miöjunni
getur orðið vítamínsprauta í pólitík-
inni, gömlu flokkunum til nýs lífs.
Sannleikurinn er nefnilega sá að í
gömlu flokkunum er almennur vilji
til að söðla um og takast á við ný
verkefni. Vandinn er sá að þeir eru í
spennitreyju, bundnir af flokkslegri
hagsmunagæslu, sjálfheldu gamalla
flokksstofnana sem hugsa meir inn
ávið en útá við.
Borgaraleg öfl og frjálslyndir
menn eru orðnir langþreyttir á að
hjakka í sama farinu meðan tæki-
færin og möguleikarnir blasa hvar-
vetna við til nýrrar endurreisnar.
Verkalýðshreyfingin og launþegar
eru sömuleiðis langþreyttir á því að
afkoma þeirra sé miöuð við lág-
marksframfærslu þegar Islend-
ingar hafa alla burði til að lyfta sér
upp á hærra efnahagslegt svið.
Núverandi flokkakerfi er drag-
bítur gagnvart báðum þessum
hópum. Stjórnmálaflokkar em
nauðsynlegir en þeir mega ekki
vera svo ráðandi að hagsmunir
þeirra, en ekki heildarinnar og
framtíðarinnar, gangi fyrir í
pólitiskum ákvörðunum.
Sameining vinstri aflanna kann að
breyta einhverju fyrir vinstri sinnaö
fólk. En hún yrði ekki til bóta fyrir
þjóöfélagið. Meirihluti Sjálfstæöis-
flokksins á alþingi kynni aö breyta
einhverju, en hann er ekki í sjón-
mólL
Það er hverjum degi ljósara að
nýtt afl þarf að koma til sögunnar.
EUert B. Schram.