Dagblaðið Vísir - DV - 30.05.1985, Blaðsíða 15

DV. FIMMTUDAGUR 30. MAl 1985.
J.U
Menning Menning Menning
Stundleg skáld íslensk á ensku
Threo Modorn lcelandic Poets.
Iceland Review 1985.126 bls.
Þýðandi þessarar bðkar, Marshall
Brement, er sendiherra Bandaríkj-
anna á Islandi. Bókin gefur heldur fó-
tæklegar upplýsingar um fyrri störf
hans á bókmenntasviðinu, en hann er
þar sagður mikill áhugamaður um
bókmenntir og málamaöur mikill. Og
áreiöanlega er það einhver besta leið
sem hugsast getur til að læra eitthvert
mál, að glíma við að þýða bókmennta-
verk úr því. Brement skrifar sex bls.
formála fyrir safninu. Hann er
auðvitaö ætlaður enskumælandi les-
endum, sem ekkert þekkja til íslenskra
bókmennta. Formálinn er fjörlega
skrifaður og af töluverðum lærdómi.
Þar er mikið lof uppi haft um ást Is-
lendinga á ljóðlist, en hitt kemur þó
glögglega fram, að Brement á þar við
hagmælsku, sem er allt annar hlutur,
a.m.k. í huga sumra Islendinga. En
kannski gegnir öðru máli um ensku-
mælandi fólk.
Ekki eru upplýsingar í bókinni um úr
hvaða bókum ljóðin eru tekin, en þaö
væri gagnlegt fyrir t.d. útlendinga sem
eru að læra íslensku, það fólk kemur
einmitt til með að hafa sérstakan
áhuga á bókinni. Þetta torveldar lika
nokkuð starf ritdómarans, það myndi
kosta mikla vinnu að leita uppi öil
ljóðin á íslensku.
I þessari bók eru nær þrjátíu ljóð
eftir Stein Steinarr, þ. á m. allur flokk-
urinn Tíminn og vatnið. Hin ljóðin eru
flest úr Ferð án fyrirheits. Matthías
Johannessen er aöeins fyrirferðar-
meiri með 18 ljóð á 40 bls., en Jón úr
Vör á 21 ljóð á jafnmörgum bls.
Við val þýðandans finnst mér ekki
hægt að gera athugasemdir. Það leiðir
af sjálfu sér, að hver þýðandi hlýtur að
velja frjálslega það sem til hans höfð-
ar, annað getur hann ekki þýtt vel.
Heildin
En raunar eru hér tvö höfuöskáld
módernismans á Islandi, og mörg
þeirra frægustu verk. Þótt þriöja
skáldiö, Matthias, njóti ekki eins al-
mennrar viðurkenningar, þá hlýtur val
þýðandans að eiga rétt ó sér, eins og
áður sagði. Hinsvegar verður að gera
þá kröfu að þýddi textinn standi á eigin
fótum, einnig þegar tekinn er hluti
ljóðabálks. Hér eru aðeins fimm ljóð úr
Þorpinu eftir Jón úr Vör, en það er allt
í lagi, þau standa sem slík. Hinsvegar
verður Matthías öllu verr úti. Brement
sleppir fyrstu tveimur ljóðunum úr
bálkinum þið, en birtir 3., 4. og 15. Ljóð
nr. 3 verður því alveg óskiljanlegt, því
lesandinn getur ekki vitað við hvern
þar er talað, þ.e. til skeggjaðra andófs-
manna á Vesturlöndum, um 1970. En
þaö skiptir raunar höfuðmáli, einnig í
nr. 4. Matthías gerir mikiö að því í ljóð-
um sínum að vísa til annarra bók-
menntaverka, svo sem alsiöa er hjá
módernum skáldum. En sé verk með
slíkum vísunum þýtt, þá verður að
skýra við hvað er átt, annars dettur
það dautt niður. I nr. 3 vísar Matthías
til sögunnar um djáknann á Myrká.
Hvaða enskur lesandi skilur skýringa-
laust:
„komið þið
til fundar við okkur
með hvítan blett
með hvítan blett í hnakka”?
Mér er erfitt að dæma um hvemig
textamir standa sem ljóð á ensku. Því
það hlýtur aö þurfa enska málvitund til
aö skynja hvemig blæbrigði oröa falla
saman í textanum. Þótt mér finnist
sumt ankannalegt hér, og t.d. ástæðu-
laust að breyta línuröð í Tíminn og
vatnið svo oft sem Brement gerir, skul-
um við því frekar snúa okkur að öðm.
Markmið þýðenda hlýtur að vera að
sýna verkinu sem mestan trúnað. Víki
hann verulega frá frumtexta, á hann
að segja: „ort uppúr” éða eitthvað
þvíumlikt. En nú er mjög erfitt að þýða
ljóð, því þau byggjast oft á samþjöpp-
un, þar sem margir þættir tvinnast
Bókmenntir
Örn Ólaf sson
saman. Vitsmunalegt samhengi text-
ans, eða röklegt, sé um það aö ræða, er
aðeins einn þáttur af mörgum, mynd-
mál Ijóðsins er oft mikilvægara, einnig
hugrenningatengsl þau sem fylgja
orðunum, það sem lesandi finnur á sér,
en getur varla tekið á; ennfremur
hljómfall ljóðsins og hrynjandi. Sjald-
an mun ljóðaþýðandi geta skilað öllu
þessu í sameiningu, hvað á hann þá aö
láta ganga fyrir? Það hlýtur að vera
breytilegt, fara eftir eðli hvers ljóðs,
hvaða þættir drottna í því. Nú er hér
um stundleg ljóð að ræða (módem), og
ein mikilvægasta hlið þeirra er oft ljóð-
myndir, þ.e. lýsingar með orðalagi
sem höfðar svo nákvæmlega eða sér-
kennilega til sýnar eða heyrnar (lýsir
t.d. lit, lögun eða hreyfingu), að les-
anda finnst hann sjá þetta fyrir sér.
Brement velur þá skynsamlegu leið að
leggja mest upp úr að skila myndum
ljóðanna — enda þótt hann segist láta
óm kvæðanna vera í fyrirrúmi, frekar
en textann, þegar nákvsm þýðing
myndi illa hljóma eða óskáldlega, svo
sem oft vill verða (bls. 17).
Framkvæmdin
Að þessu mæltu er skjótt frá því að
segja, að ýmislegt er hér vel gert
Þýðingar Brements á t.d. „Vor” (bls.
35), „Blóm” (bls. 36), „Bær í Breiða-
firði” (53) eftir Stein virðast mér
piýðilega gerðar, og nokkuð vel „A
Kaldadal” eftir Matthías. „Snær” eftir
Jón úr Vör er líklega of fínspunniö til
að það sé hægt að þýða, hrynjandin er
mikilvæg, en hún fer forgörðum (bls.
62). Verra finnst mér ýmislegt í Tím-
inn og vatnið: 16. „þáfjall” merkir
þiðnandi fjall, fjall í hláku (sbr.
Hávamál), en ekki fjall þátiðar,
„time’s past mountain”. 9. „Eins og
svefnhiminn/ lagður blysmöskvum/
veiðir guð” verður: „like the sleéping
sky/ laid with torch mesh/ which
catches god”, þ.e. hjá Brement er guð
veiddur, en veiðir í frumtextanum, álit
ég. 17. „A sofinn hvarm þinn/féll hvít
birta/ harms míns” er ranglega þýtt:
á vakandi augu þin, „The white light/
of my grief/ falls on your waking
eyes”. Segja má að þessi þrjú dæmi
séu raunar ekki ótvíræð hjá Steini. En
3. „gagnsæjum vængjum/ flýgur
vatnið til baka” merkir ekki „through
transparent wings”: í gegnum gagn-
sæja vængi. 7. „koma syfjuð vötn” er
óviöeigandi að þýöa: „the tired waters
come”: þreytt vötn, þó svo að syfjuð
börn muni kölluð „tired” á ensku. . .
13. „Inn í hugans neind/ kemur nóttin/
eins og nafnlaus saga” verður bara
„Night comes/ into the void”. ..: inn í
tómið.
Fleira mætti kannski tína til, en þó er
Tíminn og vatnið tiltölulega vel þýtt,
miðaö við ýmislegt annað. I Sement
(bls. 33) fer illa á því að þýða: „Þið
sáuð mig rísa í hlakkandi mikilleik”
með „in screamlng greatness”, þ.e.
öskrandi eöa gargandi. Vissulega er
þetta enska orö haft um hljóð ránfugla,
sem á íslensku er kallaö aö hlakka. En
hér er einmitt ve'rið að tala um þá ógn
sem fylgir hljóðum mætti. I Heimurinn
og ég (bls. 56) talar Steinn um þessa
tvo aðilja sem f jandmenn. En Brement
tekur þann kost að líkja þeim við tvo
urrandi hunda. Steinn segir að „lítið”
atvik hafi sætt þessa fornu f jandmenn,
það var dauði barns sem báðir unnu.
Hér þýðir Brement „lítið” með
„paltry”, sem skv. minni málvitund
(og Ensk-íslenskri orðabók öö)
merkir: litilmótlegur, ómerkilegur.
Það nær engri átt, en síðan magnar
hann mjög orð Steins um barniö, sem
„var einnig heimsins barn og von hans
líka” upp í: „became the world’s pure
hope, it’s perfect pitch”. Otkoman
einkennist af mótsögnum, sem ekki
eru í frumtexta. I 51. passíusálmi er
hinni frægu lokalinu: „Skyldi ekki
manninum leiöast að láta krossfesta
sig” snúið viö: „Isn’t the man tire-
some/allowing himself to be cruci-
fied”, þ.e.: Er ekki maðurinn leiðinleg-
ur!.. . því miður eru fleiri dæmi af
slíku tagi. I Lát huggast barn (bls. 47)
er tállaust þýtt sem hugsunarlaust:
„without much thought”, en þau orð
hæfa vel þýðingunni á 2. erindi:
„I krafti þess sem kemur eöa fer
þú kallar ekki fram þín tár né ama.
Það snart þig ei og enginn
mark þess sér,
því innstu vitund þinni stóð á sama.”
„The magnitude of that
which comes or goes,
does not call up your tears
or your unease.
It did not touch the trace
of all your woes
because you would not let
yourmind displease.”
Enskumælandi lesendur (aðrir eru
væntanlega löngu hættir að lesa) eru
beðnir að bera þetta saman, einkum 3.
línu. Hér er ekki rúm til að taka á
fleiru. En niðurstaöan af þessu öllu
verður sú, að Brement sýni hæfileika á
þessu sviði, en handrit hans hafi bara
verið prentað of fljótt. I formála
þakkar hann íslenskum vinum sínum
aðstoð og ráðleggingar við
þýðingarnar, og er þeim það til litils
sóma, hafi þeir allt séð og Brement
farið að ráðum þeirra: Verst á ég þó
með að skilja útgefandann. Hann má
aldrei treysta því að vel sé gert, hann á
alltaf að fletta upp og bera saman eða
fá kunnáttumann til þess. Vissulega
gerir Brement ýmislegt vel, en ef spurt
er: Er þetta bók sem þú vilt gefa
erlendum vinum til að kynna þeim ís-
lenska ljóðlist, þá verður svarið: Nei,
því miður er ekki hægt að mæla með
henni.
Styrkið og fegríð Hkamann
SÍÐASTA NÁMSKEIÐ FYRIR SUMARFRÍ
Ný 3ja vikna námskeið hefjast 3. júní
Hressandi — mýkjandi — styrkjandi — ásamt megrandi œfingum. Sértimar fyrir
konur sem vilja léttast um 15 kg eða meira. Sértimar fyrir eldri dömur og þœr sem
eru slæmar i baki eða þjést af vöðvabólgum. Vigtun — mæling — sturtur — gufu-
böð — kaffi — og hinir vinsælu sólaríum-lampar.
Leikfimi fyrir konur á öllum aldri.
Júdódeild Ármanns
Á 'B OO innritun og upplýsingar alla virka daga
Mrmusa óz. kl. 13_22 í síma 83295.
LANDSBYGGÐARFÓLKI
í þorpum og bæjum landsins sem vill drýgja tekjur sínar
og jafnvel skapa sér sjálfstæöan atvinnurekstur gefst nú
gott tækifæri. Þeir sem hafa áhuga, vinsamlegast sendið
umsögn um ykkur sjálf í pósthólf 8310 Reykjavík.
Nú er rétti tíminn til aö flísaleggja svalirnar eða
garðskálann.
Frostþolnar flísar af ýmsum gerðum.
Auðvitað eftir sem áður Willeroy + Boch hrein-
lætistæki og baðflísar.
Margar nýjar, bráðfallegartegundir.
Greiðsluskilmálar
20% út, eftirst. 6
man.
ó
garmaByggingavörur hf.
Reykjavíkurvegí 64. Hafnarfírði, sími53140.
Nýtískuleg
hílaþvottastöð
Við bjóðum forþvott, sápuþvott, 2-þátta
bón og þurrkun.
Stöðin getur tekið bíla sem eru allt að 225 cm á breidd og
227 cm á hæð. Við gefum fólki kost á að fá nýtt byltingar-
kennt efni, Poly-lack, borið á bílinn meðan það bíður (20
mín. á bíl).
Poly-lack inniheldur acryl sem gefur bílnum geysifallegan
gljáa, skýrir litina og endist lengi.
I Þýskalandi er þetta efni borið á alla Mercedes Benz áður
en þeir eru afhentir.
Poly-lack býður nú einnig sérstakan felguhreinsi sem nær
næstum öllu, jafnvel ryði.
Frá Poly-lack, efni sem í alvöru hreinsar plast,t.d. tappa
og klæðningu að innan.
Mössum gamalt lakk og gerum gljáandi eins og nýtt.
Setjum lista, rendur og spoilera á bílinn þinn.
Opið virka daga 12—20, helgar 10—19.
Bílaþvottastöðin,
Bíldshöfða 8,
(við hliðina á Bifreiðaeftirlitinu).