Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1986, Side 18

18
FÖSTUDAGUR 19. DESEMBER 1986.
Merming
Alþýðlegt og upplýsandi glæsi-
rit um eldvirkni á íslandi
íslandseldar: Höl. Ari Trausti Guömundsson.
Útgefandi: Vaka-Helgafell.
Menn hafa gjaman talið það hæsta
stig kennimennskunnar að geta gert
flókin vísindi svo einfold að hver mað-
ur skildi. Hversu oft hefur maður ekki
dáðst að lærisveinum Pyþagorasar
sem gátu gert flóknustu útskýringar
hans á torskildustu fyrirbærum auð-
skildar hverjum manni. Af einhverjum
höfðu þeir lært þessa kúnst og að sjálf-
sögðu eignar maður það lærimeistar-
anum. Eg hef lengi kunnað vel að
meta framsetningu og skýringar Ara
Trausta Guðmundssonar á fyrirbær-
um náttúru íslands. Þær hafa komið
mér og öðrum sem leitast við að leið-
segja útlendum ferðalöngum um
undur landsins okkar á sumrum afar
vel. Raunar hef ég heyrt þá gagmýni
frá lærðum mönnum í viðkomandi
fræðum að þær væru yfirborðskenndar
og jafhvel að jaðraði við glamurstón.
Hins vegar hef ég einnig hlýtt á viður-
kenningarorð erlendra lærðra manna
í þessum greinum, sem að því leyti
voru þroskaheftir að þeir höfðu ein-
ungis numið fræðin um óumbreytt
berg og jómfrúamáttúru lands af bók-
um en aldrei komst í snertingu við
fyrirbærin, á þá leið að þar færi maður
sem kynni að leiða jafnt lærða sem
leika í sannleika um undur náttúru
íslands.
Erglæsileikinn nauðsynlegur?
Á sama hátt hlýt ég að fjalla um hið
nýútkomna glæsirit Vöku-Helgafells,
sem Ari Trausti ritstýrir (þótt Jónas
Ragnarsson sé titlaður ritstjóri á en
sé í raun réttri útgáfustjóri), sem
áhugamaður. Áhugamaður sem nýtur
þess um leið að fá að veita öðrum hlut-
deild í undrum landsins okkar.
Glæsirit sem bók þessi er er verk
margra manna. Mynd Sigurðar heitins
Þórarinssonar af hraunspýju í Kröflu-
eldum segir til dæmis meira en margar
blaðsíður af skýringartextum og skýr-
ir uppdrættir Gunnars Ingimarssonar
stytta mönnum leið að vísdómnum
sem á einfaldan og auðskilinn hátt er
borinn fram í texta bókarinnar. Mynd-
ir Eggerts Péturssonar eru svo kapít-
uli út af fyrir sig. Við Jjekkjum verk
hans meðal annars úr Islenskri flóru,
því aðgengilega riti. En í þessari bók
tekur ímynduð myndræn lýsing hans
af þeytigosinu í Tindfjöllum fyrir um
milljónarfjórðungi ára flestu öðru
fram.
Uppsetning bókarinnar er hnitmið-
uð og úthugsuð. í þessum efhum get
ég aðeins jafhað við eina bók íslenska,
sem þó kom út á ensku, bók Marks
Carwardine, Iceland Natures Meeting
Place, en hún kom að vísu út í öðrum
og ódýrari búningi. Það vekur aftur
upp spuminguna, sem hér verður þó
ekki reynt að svara, hvort nauðsynlegt
sé að klæða svo ítarlegt, en um leið
alþýðlegt, fræðirit í svo glæsilegan en
jafnframt dýran búning.
Hugsanlegt fréttaefni
Þessi nútímalega uppsetning á fátt
skylt með þeim reglum og hefðum sem
gilt hafa í bókmenntum sem slíkum.
Hún er miklu fremmur skyld upplýs-
andi blaðamennsku. Sem dæmi um
slíkt má nefha tilvísandi fyrirsagnir
og smápistla til nánari glöggvunar
sem felldir eru inn í meginmálið. Þeir
eru samt mjög upplýsandi, samanber
innskotspistil um afl Heklugossins
1947. í heild er samspil texta, skýring-
armynda, korta og ljósmynda jafh-
skemmtilegt og lýsandi og tilgátan um
hugsanlegt flakk gosbelta og samspil
mismunandi eldstöðvakerfa sem fram
kemur í umfjöllun um Dómadalshraun
og eldvirkni Torfajökulssvæðisins sem
aftur kynni að verða fréttaefrii áður
en varir. Það minnir aftur á að nýj-
ustu atburðir eru einnig raktir í
þessari bók, allt fram að hræringum á
þessu hausti.
öllum til gagns og gamans
Bókin íslandseldar er ekki einungis
glæsirit um einn meginþátt daglegs
Bókmenntir
Eyjólfur Melsted
lífs á íslandi, jalht sögu okkar um
þúsundir ára, heldur er hún í öllum
sínum glæsileik alþýðlegt fræðirit þar
sem ráð bestu og fróðustu manna eru
þegin, hvort sem þeir eru upplýstir
menn úr alþýðustétt og sjálfinenntað-
ir, eins og Einar á Skammadalshóli,
eða aðrir heimsins viðurkenndustu
sérfræðingar, eins og Sigurður heitinn
Þórarinsson, eða einhverjir af þeim
ungu sérfræðingum sem ábyrgir eru
taldir fyrir Kröflueldum. Spumingin
er aðeins sú hvort ekki væri rétt að
niðurgreiða rit af þessu tagi svo þau
megi koma út í ódýrari útgáfu öllum
til gagns og gamans. -EM
Aðstandendur „íslandselda", höfundur, Arf Trausti Guðmundsson, fyrir miðju.
Nýiar bœkm íiá Skuggsjá
Árni Óla
Reykjavík
fyrri tíma III
Hér eru tvœr síðustu Reykjavíkur-
bœkur Árna Óla, Sagt frá Reykjavík
og Svipur Reykjavikur, getnar
saman út í einu bindi. Þetta er þriðja
og síðasta bindið aí ritinu Reykjavík
fyrri tíma. í þessum bókum er geysi-
mikill íróðleikur um persónur, sem
mótuðu Reykjavík og settu svip á
bœinn. Nútímamaðurinn öðlast
nýjan skilning á höíuðborg landsins
og íorverunum er hana byggðu. Frá-
sögn Árna er skemmtileg og litandi,
og margar myndir prýða bœkurnar.
Pétur Zophoníasson
Víkingslœkjarœtt III
Þetta er þriðja bindi nýrrar útgáíu aí
Víkingslœkjarœtt, niðjatali Guðríðar
Eyjólísdóttur og Bjarna Halldórssonar
hreppstjóra á Víkingslcek. í þessu
þindi em niðjar Jóns yngra Bjama-
sonar. Alls verða bindin íimm í
þessari útgáíu aí hinu mikla œtt-
írœðiriti Péturs Zophoníassonar.
Myndir aí þeim, sem í bókinni em
neíndir, em ijölmargar eins og í íyrri
bindum ritsins, og mun íleiri heldur
en vom í íyrstu útgáíunni.
Helga Halldórsdóttir
írá Dagverdará
Öll erum viö menn
Helga Halldórsdóttir segir hér írá íólki,
sem hún kynntist sjálí á Snœíellsnesi,
og einnig íólki, sem íoreldrar hennar
og aðrir sögðu henni írá. Þetta em írá
sagnir aí sérstœðum og eítirminni-
legum persónum, svo sem Magnúsi
putta, Leimlœkjar-Fúsa, Þórði sterka
o.íl. Kafli er einnig um Jóhannes
Sveinsson Kjarval listmálara og sagt
er írá skáldunum Bólu-Hjálmari,
Sigurði Breiðíjörð, Jónasi Hallgríms-
syni og Símoni Dalaskáldi. Mikið er aí
vísum í bókinni, sem margar haía
hvergi birst áður.
Pétur Eggerz
Ævisaga Davíðs
Davíð vinnur á skriístoíu snjalls íjár-
málamanns í Washington. Hann.er í
sííelldri spennu og í kringum hann er
sííelld spenna. Vinur hans segir við
hann „Davíð þú veist oí mikið. Þú
verður að íara írá Ameríku eins íljótt
og auðið er. Þú ert orðinn eins og
peningaskápur íullur aí upplýsing-
um. Þeir vita að þú segir ekki frá. En
þeir óttast að einhverjum slóttugum
bragðareí takist að leika á þig, opna
peningaskápinn og' hagnýta sér
upplýsingarnar."
SKUGGSJÁ - BÓKABÚÐ OLIVERS STEINS SF.

|
I