Dagblaðið Vísir - DV - 22.08.1987, Qupperneq 11

LAUGARDAGUR 22. ÁGÚST 1987.
11

Bankí á uppboði
Nú er liðinn rúmlega aldarfjórð-
ungur síðan við skólabræðumir
tveir löbbuðum okkur inn í Útvegs-
bankann og réðumst þar til starfa,
nýbakaðir stúdentar og óvitar í
bankamálum. Einu kynni mín af
bankastarfsemi frarn að því voru
fólgin í heimsókn á biðstofu banka-
stjóra einu ári áður. Þegar ég var
búinn að bíða þar í tvo tíma ásamt
öðru taugaveikluðu fólki, sem sat
og þagði á biðstofunni, var tilkynnt
að bankastjórinn hefði því miður
ekki tíma til að taka á móti fleiri í
dag. Mér hlotnaðist aldrei sú náð
að fá lán í bankanum, enda hafði
maður hvorki biðlund né áræði í þá
daga til að bíða eftir mönnum sem
voru jafhmikilvægir og bankastjór-
ar, jafrivel þótt lífið lægi við. Ég
bjargaði lífi mínu með einhverjum
öðrum hætti sem ég er nú búinn að
gleyma.
Ég er hins vegar ekki búinn að
gleyma hinu ábyrgðarmikla starfi
sem mér var falið eftir að ég gerðist
bankastarfsmaður. Ofarlega í
bankahúsinu, sennilega á þriðju eða
fjórðu hæð, var mér plantað inn í
herbergi, fullt af fylgiskjölum eða
faktúrum, eins og það heitir á fag-
máli, og þar var mér falið að raða
nótunum eftir númerum. Ég man að
ég dundaði við þetta ábyrgðarstarf
í hálfan mánuð án þess að ég hefði
nokkum tímann hugmynd um hvaða
tilgangi þessi númeraröð þjónaði,
enda voru þetta afrit af þriggja til
fjögurra ára afgreiðslumálum sem
sennilega hefur verið hent eftir að
ég fór höndum um þau.
Aldrei sá ég nokkum mann eiga
leið inn í herbergið og um tíma hélt
ég að ég hefði gleymst þama inni
og það var bara þegar ég hitti kunn-
ingja minn í kaffitímunum sem ég
heyrði mér til hugarhægðar að hann
stóð mér jafnfætis í ábyrgðinni og
var grafinn lifandi við sams konar
starf. Eftir hálfan mánuð birtist þó
einn af yfirmönnunum með þver-
slaufu og þéraði mig. Bankastarfs-
menn í þá daga gengu allir um með
þverslaufur og þémðu upp fyrir sig
og niður fyrir sig. Ég hafði verið
hækkaður í tign og var sendur niður
í afgreiðslusal sem gjaldkeri á kassa.
Þríhöfða bankastjórn
Mér hafði aldrei verið sýndur annar
eins trúnaður og enda þótt skólanum
hefði láðst að kenna mér á stúdents-
prófi hvemig margfalda átti og deila
á reiknivél gat ég auðvitað ekki
hafhað svona góðu boði og um tíma
var ég viss um að hærra gæti ég
ekki komist í mannvirðingum. Þetta
væri toppurinn á ferlinum og eina
vandamálið var í rauninni það að
láta kassann stemma á kvöldin.
Hvemig sem ég reyndi og lagði mig
fram gat ég aldrei látið andskotans
kassann stemma fyrr en allir aðrir
vom famir og aðalgjaldkerinn sat í
yfirvinnu með uppgjafarraunasvip
og bjargaði mér úr klípunni.
Svo var það einn daginn að kona
nokkur í einni ríkisstofnuninni stóð
fyrir framan mig í afgreiðslunni, þar
sem ég sat í gjaldkerastúkunni, og
snaraði inn á borðið til min búnti
af peningaseðlum upp á nokkur
hundmð þúsund og sagði: Þú gafst
mér of mikið til baka áðan.
Þá sá ég mína sæng upp reidda í
gjaldkerastarfinu og forðaði mér úr
bankanum áður en ég gæfi einhveij-
um öðrum vitlaust til baka sem ekki
hefði heiðarleika til að skila mis-
muninum. Ég hætti um haustið.
Minn gamli skólabróðir hélt hins
vegar áfram og situr þar enn í föstu
starfi og hefur hækkað í tign og ég
hef stundum öfundað hann á lífsleið-
inni fyrir það öryggi og ábyrgð sem
hann hefur tileinkað sér í fasinu og
rekja má til stöðu hans í Útvegs-
bankanum. Mér hefur líka alltaf
verið hlýtt til Útvegsbankans og
verð að viðurkenna að mér lá það í
léttu rúmi þótt bankinn væri ríkis-
banki og hefði yfir höfði sér þríhöfða
bankastjóm með pólitískri litgrein-
ingu. Ég var einn af þessum saklausu
viðskiptavinum og velvildarmönn-
um Útvegsbankans sem ekki höfðu
gert sér grein fyrir þeim hættum sem
fólust í eignarhaldinu á þessum
banka sem hafði staðið þama í Aust-
urstrætinu svo lengi sem elstu menn
muna. Ég hef að vísu aldrei treyst
mér til að slá lán eftir að ég gafst
upp á biðstofunni um árið og vissi
þess vegna aldrei hverjir vom
bankastjórar fyrr en bankastjóramir
urðu frægir fyrir að þurfa að segja
app starfi sínu eftif að saksóknari
kærði þá fyrir að vera við og lána.
En það var löngu eftir að ég var
hættur og sýnir bara hvað það er
vitlaust hjá bankastjórum að vera
við.
Bankastjóramir í gamla daga létu
aðeins sjá sig á árshátíðum og sviða-
veislum og vom þá fullir eins og
hinir og klöppuðu starfsmönnunum
á bakið og vom vinsælir. Þeir þurftu
ekki að segja upp og vom heldur
ekki reknir þótt illa áraði hjá útgerð-
inni sem hélt bankanum gangandi
með þvi að fá lánað hjá honum. Það
var nefnilega þannig að þá lifðu
bankamir á lánastarfsemi og
græddu i stað þess að verða gjald-
þrota eins og síðar gerðist.
Ellert B. Schram
Bærinn á taugum
En svo skall Hafskipsóveðrið á og
ég kom stundum í Útvegsbankann
og undraðist alltaf að einhver skyldi
þora að leggja peningana sína í
bankann og vorkenndi mínum
gömlu vinum sem þar stóðu enn í
afgreiðslunni og bám sig karlmann-
lega. En ég sá að þeim var bmgðið
og minn gamli vinur var ekki lengur
ömggur í fasi og spurði með augun-
um: hvert er þá orðið mitt starf eftir
sex hundmð sumur?
Það sýnir kannski betur en flest
annað hvað Útvegsbankinn stóð
fastur í tilvemnni að hann lifði þess-
ar hremmingar allar af og stendur
enn í Austurstrætinu þótt Alþingi,
fjölmiðlíir og illræmdir skuldunaut-
ar hafi allir lagst á eitt um að leggja
hann í rúst. Aldrei spurði neinn hver
ætti þennan banka og aldrei vissi
ég til að það skipti nokkm minnsta
máli.
En dag einn í síðustu viku hringdi
síminn á skrifstofunni minni og
kunningi minn úr bankanum var i
símanum. Hann mátti varla mæla
fyrir geðshræringu: „Sambandið er
búið að gera tilboð í Útvegsban-
kann. SÍS ætlar að gleypa bankann
með húð og hári.“
Það var greinilegt að þessi yfirveg-
aði bankastarfsmaður var í mikilli
geðshræringu og það kom brátt i ljós
að fleiri vom í geðshræringu úti um
allan bæ. Bærinn bókstaflega skalf
og titraði á taugum.
Eftirleikurinn er kunnur. Fulltrú-
ar hins svokallaða einkaframtaks
urðu felmtri slegnir eins og banka-
starfsmaðurinn og öngluðu saman
sparifé sínu og afgangskrónum í
rekstri stórfyrirtækjanna og lögðu
fram gagntilboð. Og nú situr þriggja
manna ráðherranefnd með sveittan
skallann til að skera úr um það
hveijir megi eiga minn gamla Út-
vegsbanka sem aldrei hefur gert
nokkrum manni mein og þéraði jafn-
vel skúrkana sem ekki stóðu við sitt.
Manni er sagt að þar sé hótað stjóm-
arslitum á víxl.
Stórkapítalið
Nú verð ég að játa að mér er ekki
alveg ljóst út á hvað þessi hama-
gangur gengur. Aldrei hugleiddi ég
hverjir ættu peningaseðlana sem ég
afgreiddi út og inn um gjaldkeralúg-
una í gamla daga. Aldrei vissi ég að
krónumar skiptust í framsóknar-
krónur og sjálfstæðiskrónur þegar
ég var að gera upp kassann á kvöld-
in. Og alveg er ég viss um að fólkið
á biðstofunum hefur aldrei velt því
fyrir sér heldur. Mér er auðvitað
meinilla við Sambandið eins og góð-
um sjálfstæðismanni sæmir en hef
eiginlega aldrei gert mér grein fyrir
hvers vegna. Sambandið er eins og
hvert annað fyrirtæki í mínum aug-
um, alltof stórt og alltof fjárfrekt, en
þaö hefur verið þess vandamál en
ekki mitt. Ég þekki Val og Hjalta
Páls og ég þekki Erlend af afspum
og hef ekki betur séð en að þetta séu
allt saman ágætis menn og nokkum
veginn eins í útliti og við hin.
En maður verður að halda með
sínum mönnum og ég fór þess vegna
að skoða listann yfir þá einkafram-
taksmenn sem ég á að halda með.
Þar sá ég Sölumiðstöð hraðfrysti-
húsanna, sem ég er jafnfjarskyldur
og Sambandinu. Þar sá ég forstjóra
íslenskra aðalverktaka sem mér hef-
ur hingað til verið sagt að sé í
bróðurlegri sameign framsóknar-
manna og sjálfstæðisforkólfa. Þama
var líka Lífeyrissjóður verslunar-
manna og ég fór að velta þvi fyrir
mér hvort enginn verslunarmaður
væri framsóknarmaður og sama má
raunar spvrja um varðandi útgerðar-
mennina. Skyldu þeir allir vera
sjálfstæðismenn í LÍÚ? Og svo eru
þama á listanum nöfri Halldórs H.
Jónssonar og fleiri sem sjálfsagt eru
ágætis menn án þess að ég þekki á
þeim haus né sporð. Hveiju skyldi
það nú brevta fyrir tilfinningar mín-
ar gagnvart Útvegsbankanum eða
bankareikningi mínum þar. að
Halldór H. verði eigandi í staðinn
fyrir ríkið eða SÍS?
Góðgerðastarfsemi
Ég gerði meira. Ég fór að velta því
fyrir mér hvemig stæði á þvi að
Sjálfstæðisflokkurinn. minn flokkur.
væri allt í einu að sporðreisast í
krossaprófi í flokksráðinu og alla
leið upp í ríkisstjóm vegna þess að
nokkrir peningamenn höfðu áhvggj-
ur af því að þeir fengiu ekki að eiga
Útvegsbankann? Xú. eða þá hitt. að
Framsóknarflokkurinn umtumaðist
í málflutningi f>TÍr hagsmunum SÍS?
Getur það verið að stjómmáiin á
íslandi snúist um svona hagsmtma-
gæslu? Við vitum það jú. andstæð-
ingar Framsóknar. að sá flokkur er
pólitiskt útibú í SIS og verður að
hlýða boðskapnum. En Sjálfstæðis-
flokkurinn? Er hann líka útibú?
Útibú hverra? Það verður að fyrir-
gefa þó maður komi af fjöllum og
geti illa gert upp við sig hvor sé
betri. brúnn eða rauður. Er það
virkilega upp á líf eða dauða ríkis-
stjómarinnar hvort stórkapítalist-
amir í Sambandinu eða stórkapítal-
istamir í fjölskyldufyrirtækjunum
fái að leggja milljónimar sínar í
Útvegsbankann? Ég þori næstum að
hengja mig upp á að Halldór og
Thor og allir hinir strákamir í
einkaframtakinu, svo ekki sé nú tal-
að um fjármálaséníin hjá SÍS, eiga
auðvelt með að ráðstafa þessum
krónum sínum í ábatasama fjárfest-
ingu, þótt þeir missi af þessum glæp.
Hvers vegna eigum við þessir
óbreyttu að hafa áhyggjur? Ekki em
þetta peningamir mínir eða pening-
amir þínir, eða hvað? Em þetta
kannski framlög hinna ríku til að
hjálpa öðram en sjálfum sér? Þarf
þá ekki Útvegsbankinn framvegis
að merkja seðlana svo við vitum
hvaða krónur em lagðar ffarn i góð-
gerðarskyni þegar hugsjónimar em
orðnar hagsmunagæsla? Eða öfugt.
Ég vona bara að Utvegsbankinn lifi
þetta af svo að kunningi minn missi
ekki atvinnuna á kostnað hugsjón-
anna.
Ellert B. Schram