Dagblaðið Vísir - DV - 18.09.1987, Qupperneq 14

14
FÖSTUDAGUR 18. SEPTEMBER 1987.
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvaemdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð i lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Kúnstir í húsnæðismálum
Ábyrgðarlaust er af fj ármálaráðherra að halda því
nú fram í fjölmiðlum, að húsnæðiskerfið ætti ekki að
greiða lífeyrissjóðum nema mjög lága vexti, 4-5 pró-
sent. Húsnæðiskerfið byggir á lánum frá lífeyrissjóðum
og lánar féð síðan til húsnæðiskaupenda. Nú hafa vext-
ir hækkað. Ráðherra veit, að í lögum er sagt, að vextir
á lánum lífeyrissjóðanna skuli vera ámóta og ríkið
greiðir almennt á markaði. Vextir á ríkisskuldabréfum
hafa hækkað allt upp í 8,5 prósent. Ætlar Jón Baldvin
kannski að lækka þá í 5 prósent? Það gæti hann gert,
en þá mundi ekkert bréf seljast og ríkið ekki fá þá pen-
inga, sem það biður sparifjáreigendur um. Auðvitað
verður ríkið að greiða hærri vexti til lífeyrissjóða. Þar
hefur verið rætt um 7 prósent vexti sem hina almennu
reglu. Það virðist sanngjarnt. Ráðherra verður einnig
að hugsa til þess, að lífeyrissjóðirnir verða að greiða
lífeyrisþegum sínum sem þokkalegastan lífeyri. Eða vill
ráðherrann eyðileggja lífeyrinn?
Þetta ábyrgðarleysi veldur vandkvæðum í þeirri erf-
iðu stöðu, sem húsnæðismálin eru í. Ráðherra talar um,
að lán frá lífeyrissjóðunum séu miðuð við langan tíma
og geti því borið lægri vexti en til dæmis ríkisskulda-
bréf til tveggja ára. Ráðherra virðist telja 4-5 prósent
vexti umfram verðtryggingu eðlilegt vaxtastig til langs
tíma. En hitt er líklegra, að verðbólga sé á uppleið og
einnig vextir. Ekki verður séð fyrir endann á því
ástandi. Því geta lífeyrissjóðir ekki tekið þá ábyrgð
gagnvart lífeyrisþegum sínum að semja um lága vexti
á því fé, sem þeir lána í húsnæðiskerfið.
Fé lífeyrissjóðanna hefur síðan verið lánað kaupend-
um húsnæðis með 3,5 prósent vöxtum. Þetta er með
öðrum orðum gífurleg niðurgreiðsla vaxta, sem ríkið
hefur tekið á sig. Þar sem vextir fara hækkandi, er
ekki óeðlilegt, að vextir á húsnæðislánum hækki eitt-
hvað. Það mun sumum kaupendum húsnæðis þykja
súrt í broti en er í raun aðeins eðileg afleiðing ástands-
ins á markaðnum. Þetta mun ríkisstjórnin ætla að gera.
En hún ræðir jafnframt, að ákveðnir svokallaðir for-
gangshópar skuli greiða lægri vexti en aðrir. Þessi
dilkadráttur er varasamur. Ekki er auðvelt að meta
stöðu manna, til dæmis geta skattframtöl verið býsna
villandi. Við kaup og sölu húsnæðis ganga húsnæðislán-
in frá einum til annars. Ráðherrar ættu að falla frá
þessum hugmyndum um mismundandi háa vexti.
Þá er rætt að breyta ennfrekar reglum um húsnæðis-
lán. Þetta á að koma í veg fyrir ýmsa ágalla núverandi
kerfis. Félagsmálaráðherra hefur bent á, að margir, sem
eiga skuldlausar íbúðir fyrir, hafi fengið lánsloforð sam-
kvæmt nýja kerfinu og fái því aðgang að hinu niður-
greidda fé. Þá er nefnt dæmi um, að umsækjandi, sem
átti fimm íbúðir, hafi fengið lánsloforð til kaupa á hinni
sjöttu. Þetta kemur til af þeirri sjálfvirkni, sem verið
hefur ríkjandi í kerfinu. Sjálfsagt er að hindra, að auð-
menn njóti neiðurgreidds fjár kerfisins. Slíkum ágöllum
má eyða, en varlega verður að fara, svo að það lendi
ekki á saklausum, til dæmis þeim, sem eru að stækka
við sig með eðlilegum hætti.
Félagsmálaráðherra hefur viljað setja bráðabirgða-
lög til að breyta kerfinu. Þing kemur saman eftir rúmar
þrjár vikur. Þótt hugsanlegt sé að sníða svona agnúa
af, er óverjandi að gera slíkt með bráðabirgðalögum
rétt fyrir þingbyrjun.
Haukur Helgason
Hver var að
tala um pólitík?
Síðastliðinn vetur og vor hafa
sveitarstjómarmenn í Austur-
Barðastrandarsýslu unnið að sam-
einingu fimm hreppa í eitt sveitarfé-
lag. Þann 4. júlí sl. tók sameiningin
formlega gildi og eftir stendur einn
hreppur í sýslunni, kenndur við höf-
uðbólið Reykhóla. Hin nýja hrepps-
nefiid Reykhólahrepps er skipuð sjö
fulltrúum sem kosnir vom af tveim-
ur listum vítt og breitt af svæðinu
en áður vom samtals sautján
hreppsnefndarmenn i A-Barð.
Þessa dagana er unnið að víðtækri
byggðaþróunaráætlun fyrir nýja
Reykhólahreppinn. Óskandi er að sú
áætiun reynist þeim Reykhóla-
hreppsbúum betur en nafiia hennar
sem út kom fyrir réttum tíu árum,
eða árið 1977. Það ár gaf byggða-
deild Framkvæmdastofnunar ríkis-
ins út rúmlega eitt hundrað
blaðsíðna rit sem bar heitið „Dala-
byggð - drög að byggðaþróunaráætl-
un“.
Dalabyggð er þar talin Dalasýsla
og þrír hreppar A-Barð., Geiradals-,
Reykhóla- og Gufúdalshreppur. Bók-
in (mitt eintak er stimplað trúnaðar-
mál!) hefur að geyma merkar
upplýsingar og staðreyndir um hér-
aðið. Auk þess er í henni fjöldi
tillagna (kannski misgóðra) til
lausnar þeim vandamálum sem þá
(og nú?) steðjuðu að héraðinu.
Opinber aðstoð við hvern?
Það er furðulegt hvað við íbúar
Dalabyggðar höfum verið máttlausir
við að berjast fyrir bættum hag okk-
ar og héraðsins þrátt fyrir að hafa
haft í höndunum í heilan áratug þær
upplýsingar og tillögur sem þetta rit
geymir. Ástæðan er trúlega sú að
þegar stjómarfar er gott eru opinber
afskipti af því góða. En þegar slæm-
ar stjómir sitja er varasamt að fylgja
ráðum stofnanafræðinga og getur
reynst mönnum æði dýrkeypt þegar
pólitískur kjarkur er ekki til staðar.
Um það langar mig að nefiia dæmi:
Á bls. 75 í því ágæta riti, sem vitn-
að var til hér að framan, stendur
eftirfarandi: „Ljóst er að frekari iðn-
aðaruppbygging, sem telja verður
forsendu fyrir bættri aðstöðu og þar
með áframhaldandi búsetu í Dala-
byggð, verður vart án aðstoðar
opinberra aðila. Rétt þykir að leggja
til að Framkvæmdastofnun ríkisins
stuðli að bygginggu iðngarða í Búð-
ardal og hafi á þann hátt áhrif á
staðsetningu iðnfyrirtækja í Dala-
byggð.“ Síðan segir: „Á vegum
Efnahagsstofnunar vom gerð drög
að áætlun um byggingu iðngarða
sem taldir vom ódýrir í byggingu
og auðvelt var að skipta niður í
misstórar einingar. Niðurstaða
þeirrar áætlunar um byggingagerð
var sú að hver eining yrði 6x26 m
eða 120 m2 í vinnusal og 36 m2 í
skrifstofur, snyrtirými og kaffi-
stofu.“ Á bls. 77 kemur eftirfarandi:
„Talið er að sjö einingar séu lág-
marksbyggingaráfangi, þ.e. 1.090 m2
eða 5.250 m3.“ Og svo áfram: „Verk-
efni þau, sem Framkvæmdastofriun
ríkisins þarf að leysa til þess að koma
hugmyndum um byggingu iðngarða
í framkvæmd og reyna með þeim
hætti að hafa .áhrif á atvinnu- og
byggðaþróun í Dalabygð, em í stuttu
máli sem hér segir:
1) Að leita samvinnu við hrepps-
nefnd og atvinnumálanefnd Laxár-
dalshrepps um byggingu iðngarða.
Bæri hreppsnefnd eða atvinnumála-
nefnd að kanna áhuga heimaaðila á
þátttöku í slíkri samvinnu.
2) Að leita samvinnu við fjárfest-
ingarlánasjóði um fjármögnun
iðngarðabygginga. “
Saga iðngarða í Búðardal
og draumurinn um leirinn
Ungir og hugdjarfir framkvæmda-
menn, valdaðir af stærsta stjóm-
málaflokki landsins, gripu fegins
hendi þetta tækifæri og stofhuðu
hlutafélagið Melborg sem hóf bygg-
ingu iðngarða í Búðardal. Hrepps-
nefiid og atvinnumálanefnd
Laxárdalshrepps lagði blessun sína
yfir tiltækið og samvinna tókst mill;
KjaUariim
Kristjón Sigurðsson
rafvirki Búðardal
Iðnlánasjóðs, Framkvæmdastoíhun-
ar og Búnaðarbankans um að
fjármagna framkvæmdimar. Húsið,
sem byggt var, er að vísu ekki eins
stórt og tillaga Byggðastofhunar
gerði ráð fyrir, aðeins 684 m2 í stað
1.092 m2.
En til hvers átti að nota húsið?
Á þessum tíma lagði danskt fyrir-
tæki fram skýrslu um rannsóknir á
hagkvæmni leiriðju í Búðardal.
Skýrslan þótti svo glæsileg að stjóm
Leiriðjunnar fór með hana sem trún-
aðarmál. Ekki þótti hættandi á að
efhi hennar læki í fjölmiðla því ef
svo færi þótti fullvíst að peninga-
menn úr Reykjavík sæju sér leik á
borði að koma á fót eigin leiriðju á
undan Dalamönnum. Stjóm Leiriðj-
unnar hélt því til fundar við þáver-
andi iðnaðarráðherra og óskaði eftir
stuðningi við málið en ráðherrann
sagði: Nei. Ef Dalamenn hefja leir-
vinnslu þá fellir ríkisstjómin niður
tolla á innfluttum leir. Og þar með
var draumurinn búinn.
Hvar sem þið eruð að störfum
Síðan hefur gengið á ýmsu og
framkvæmdamennimir hugdjörfu
gert ítrekaðar tilraunir til að losna
út úr iðngarðaskuldasúpunni, sem
nú í vor var orðin um 19 milljónir
króna, en án árangurs. Húsinu varð
ekki forðað undan hamrinum en
slegið hæstbjóðanda. Iðnlánasjóður
átti eina boðið, kr. 7.600.000. Aðrir
kröfuhafar gerðu ekki boð í húsið.
Búnaðarbankinn var auðvitað
með sitt á hreinu, enda er það álit
hagdeildar Búnaðarbankans að hús-
ið sé ekki nema 7,5 milljón króna
virði.
Og hvað um hluthafana, græddu
þeir kannski á öllu saman?
Nei, því miður. Tak hf. tapaði að-
stöðunni og um 3 milljónum króna
á ævintýrinu þar-, sem því láðist að
taka frá 1. veðrétt fyrir sig eins og
nú tíðkast. Og ekki nóg með það.
Tveir stjómarmanna Melborgar hf„
sem töldu sig skrifa undir skuld-
bindingu á ábyrgð hlutafélagsins,
tapa 5,5 milljónum króna sem
ábyrgðaraðilar! á skuld við útibú
Búnaðarbankans í Búðardal.
Fellsstrendingar
í ráðherrastólum
Til að tryggja áframhaldandi bú-
setu í Dalabyggð þótti Fram-
kvæmdastofnun ríkisins rétt að
stuðla að byggingu iðngarða í Búð-
ardal. Ungir framkvæmdamenn
stofiiuðu hlutafélag sem hóf bygg-
ingu iðngarða. Iðnlánasjóður,
Framkvæmdastofhun ríkisins og
Búnaðarbankinn fjámögnuðu fram-
kvæmdimar.
Framkvæmdastofnun ríkisins (nú
Byggðastofhun) og Búnaðarbankinn
halda sínum hlut með vöxtum og
vaxtavoxtúm. Ufn hagriáð eða tap
Iðnlánasjóðs er ekki hægt að segja
á þessu stigi (hann er víst ekkert
óvanur að þurfa að blæða). Hitt er
Ijóst að nokkrir flokkshollir ein-
staklingar hafa orðið fyrir umtals-
verðu fjárhagstjóni. Samtals hafa
þeir misst út í veður og vind 8,5
milljónir króna og ástæðan er sú að
opinberir aðilar hafa ekki staðið við
sitt.
Ríkisstjómin, sem kennd var við
Gunnar Thoroddsen en stjómað af
kommúnistum eins og sagt var, lagði
áherslu á að halda landinu öllu í
byggð, þar með talið Dalasýslu. En
nú er öldin önnur. Markaðsöflin
ráða ferðinni og fyrrverandi ráð-
herrar úr ráðuneyti Gunnars heitins
Thoroddsen styðja nú ríkisstjómir,
fjandsamlegar landsbyggðinni, sem
taka við völdum hver af annarri. I
ljósi þeirrar staðreyndar gerðu fram-
kvæmdamennimir hugdjörfu ör-
lagarík mistök.
Þeir byggðu iðnaðarhúsnæðið á
röngum stað. Á Reykjavíkursvæð-
inu seljast svona hús ekki fyrir
minna en 25 milljónir króna.
Látum skynsemina ráða
Úrslit liggja nú fyrir í skoðana-
könnun um sameiningu sveitarfé-
laga í Dalasýslu sem fram fór dagana
11. og 12. september sl. Atkvæði
greiddu 74,7%. Með sameiningu
vom 64% en á móti 24%. Þegar á
heildina er litið kemur mér niður-
staðan ekki á óvart enda þykist ég
þekkja mitt heimafólk. Meirihluti
íbúa í sex hreppum telur sameiningu
eðlilega en íbúar Haukadals- og
Saurbæjarhrepps eiga það sameigin-
legt að hafna henni. En þeir eiga það
líka sameiginlegt að hafa tapað
þriðjungi íbúa sinna á siðastliðnum
16 árum á meðan öðrum hreppum
sýslunnar hefur þó tekist að halda
höfðatölunni.
Hverjum hefði dottið það í hug um
síðustu aldamót að íbúum sýslunnar
ætti eftir að fækka um helming á
76 árum án þess að til kæmu mann-
skæðar drepsóttir eða náttúruham-
farir?
Er það ekki okkar hlutverk að
vemda byggð í Dalasýslu?
Með sama áframhaldi verður hún
komin í eyði á dögum barna okkar,
fyrir miðja næstu öld!
Nei. Það er ekki auðvelt að verða
að viðurkenna að fjórðungur Dala-
manna séu jafnþröngsýnir og raun
ber vitni eða skilningssljóir á nauð-
syn þess að snúa bökum saman til
hagsbóta fyrir byggðarlagið.
1. Byggðarlag sem í vora samkvæmt
síðasta manntali aðeins 1044 íbú-
ar.
2. Byggðarlag sem í atvinnulegu til-
liti stendur á brauðfótum en er í
raun eitt atvinnusvæði.
3. Byggðarlag sem á allt sitt undir
landbúnaðarframleiðslu.
4. Byggðarlag sem rekur tvöfalt
skólakerfi en á þó engan fram-
haldsskóla.
5. Byggðarlag sem býr við lélegustu
póstsamgöngur á landinu.
6. Byggðarlag sem í era 34 hrepps-
nefndarmenn en kæmist hæglega
af með 7.
7. Byggðarlag sem hrópar á allt okk-
ar vit og strit og veitir ekki af.
8. Byggðarlag sem verður að standa
saman gegn fjímdsíimlegu ríkis-
valdi þótt íbúamir slysist til að
kjósa það yfir sig.
= Okkar byggð, Dalabyggð!
(Það er nefriilega ekki sjálfgefið
að Fellsstrendingur setjist á ráð-
herrastól.)
Var einhver að tala um pólitík?
Kristjón Sigurðsson
„Hverjum hefði dottið það í hug um síð-
ustu aldamót að íbúum sýslunnar ætti
eftir að fækka um helming á 76 árum án
þess að til kæmu mannskæðar drepsóttir
eða náttúruhamfarir?“