Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.1987, Side 43

FÖSTUDAGUR 18. DESEMBER 1987.
55
Sigfús Daðason.
Útlínur bakvið minnið.
löunn, 1987.
„Orð, orö, orð,“ mælti Hamlet
Danaprins, aðspurður um það hvað
hann væri að lesa og var þó prins-
inn uppi á tímum er menn voru
blessunarlega lausir við þann fimb-
ulflaum orða sem yfir þá dynur úr
öllum áttum nú og er til þess fallinn
að fara hraðferð inn um annað
augað eða eyrað og út um hitt meö
sem skemmstri viðdvöl í höfðinu.
Það er því óhætt að segja að skáld
eins og Sigfús Daðason, sem hefur
þá yfirlýstu stefnu að segja „alltaf
færri og færri orð“, gangi nokkuð
í berhögg viö anda tímans eða stikli
á móti straumnum. Þegar viö opn-
um bók eftir hann verðum við fyrir
þeirri sjaldgæfu reynslu að rekast
á orð sem eru ekkert á því að flýta
sér neitt gegnum kollinn á okkur
heldur búa þar um sig „bakvið
minnið" og eiga til að sækja að
okkur aftur þá minnst varir.
Þetta vita að sjálfsögðu'allir sem
hafa lesið fyrri ljóðabækur Sigfús-
ar og þeir munu því ekki, þegar
þeir fá í hendur nýjustu bók hans,
Útlínur bakvið minnið, æða í gegn-
um hana eins og eldhúsreyfara
heldur með fyllstu gaumgæfni og
það jafnvel oftar en einu sinni. Og
þótt menn vænti að sjálfsögðu mik-
ils af Sigfúsi verður hér enginn
fyrir vonbrigðum: sú hnitmiðun og
dýpt sem Sigfús prýðir umfram
önnur skáld er hér jafnvel meiri
en nokkru sinni fyrr. Að gefa orð-
um tungunnar vægi hlýtur aö vera
stefnumark allrar ljóðhstar, og til
þess hafa menn löngum beitt ýms-
um listbrögðum, svo sem reglu-
bundinni hrynjandi, stuðlum og
rími, en nú á seinni tímum, eftir
að margt af þessu hefur verið látið
lönd og leið og ljóðasmiðir hafa tek-
ið upp „fijálsara“ ljóöform, vill oft
úr þvi verða býsna sundurlaus og
spennulaus orðaflaumur þar sem
láöst hefur einatt að finna þau
tengsl eða „launvensl" milli orða
sem komið gætu í staðinn fyrir of-
annefnd listbrögð. í þessu liggur
hins vegar galdur Sigfúsar: að beita
á samþjappaðan hátt endurtekn-
ingum, andstæðum, hliöstæðum,
þögnum, ívitnunum og vísunum,
þannig aö hvert orð fær sinn fulla
þunga og er á þeim stað sem þaö á
að vera og hvergi annars staðar.
Þannig getur Sigfús og byggt upp
næstum heilt ljóð (t.d. Elegíu 3) á
nafnorðum einum saman sem
standa án tengjandi smáorða líkt
og kínversk myndtákn í spenntu
jafnvægi.
Rákir í tungumálið
Nú skyldi enginn halda að það
eigi hér við að „orðin sjálf séu lífs-
ins forði" eða að við þurfum að
taka alltof bókstaflega þá stað-
hæfingu Mallarmés að skáldskap-
ur sé ekki samsettur úr hugsunum,
heldur orðum, þvi í kveðskap Sig-
fúsar er ekki raðað upp orðum til
þess eins að framkafla meira og
minna óljósar „stemníngar" held-
ur er þar ávallt heimspekileg
hugsun að baki, sem að vísu treður
sér ekki fram en birtist fremur sem
daufar „rákir dregnar í tungumál-
ið“.
Þessi heimspekilega hugsun
kemur þó einkum fram í einhvers
konar uppgjöri eða úttekt á stööu
mannsins í heiminum, svo sem í
fyrsta kvæði bókarinnar sem nefn-
ist Veröldin. Það má auðvitað
hugsa sér yfirlætislausara heiti á
einu ljóði, enda er veröldin hér
fremur í hnotskum en að hún
breiði mikið úr sér. Raunar er ver-
öldin séð í anda ákveðinnar
heimspeki okkar aldar sem eins
konar tilvistarvídd og sögusvið þar
sem sagan birtist í ljósi andstæð-
unnar milh sífeUdrar endurtekn-
ingar annars vegar og þess gaps
sem skflur fyrri tíma frá okkar
„hráa og rotna fin-de-siecle“ þar
sem öll gæði verða að glysi og
Hin sterku orð
„merkingar þagnarinnar" eru
„fallnar í fymsku".
Virgill slæst í föripa
Þáttur í samþjöppun hins sögu-
lega yfirUts eru hér vísanir jafnt í
bibliulegt orðfæri („Plágurnar taka
að ríða yfir ...“) eða í tungutak
fomgrískra kórsöngva („Lögð í
eyði feðrajörð og guða“) en í öðmm
kvæðum verða skáld fyrri tíma
eins konar miUiliðir tfi sögunnar,
sjálfur VirgUl, fórunautur Dantes,
slæst einnig í fór með Sigfúsi og
það tfi gullaldar Rómaborgar, og
hálfgleymdur Hofmannsthal, dreg-
inn fram úr neðstu kommóðu-
skúffu, boöar váleg tíðindi: hrun
miðevrópskrar menningar á tutt-
Bókmenntir
Kristján Árnason
ugustu öld. Hér, sem og í kvæðinu
um spekingana gömlu, kennir
nokkurs saknaöar eða nostalgíu
eftir liðnum tíma stöðugari verð-
gfida og í öðram kvæðum kannski
eftir hinu Uðna sem slíku sem lend-
ir fyrr eða síðar á röngum stað:
bakvið minnið.
Það er því engin furða þótt bjart-
sýnin fái hér enn smávegis á
baukinn eins og í siðustu bók Sig-
fúsar, okkur að vísu aö sársauka-
lausu, sem ekki þykjumst vera
haldnir þeim kvUla í svo ríkum
mæU að við megum teljast afglapar
hennar vegna. En vera má að það
gUdi og hér, sem sagt hefur verið
um hina miklu ádrepu Voltaires á
bjartsýnina, Birting, að þar fái
svartsýnin um leið sinn skerf af
háðinu.
Orð úrengu
Þeir sem hafa lært það sama og
Þúkýdídes, sagnaritarinn forn-
gríski, að gjalda varhug við voninni
- og það þótt postular af ýmsu tagi
hafi viljað dubba hana upp til að
vera höfuðdyggð - kunna að gera
sér mat úr litlu. í elegíunum sjö,
sem eru gæddar mikilU ljóðrænni.
Memung
fegurð og birta okkur innra hugar-
ástand á myndrænan hátt (húsið í
storminum, logndrífan, hvammur-
inn, eyðimörkin, innfjörðurinn), er
þrátt fyrir allt ekki mikill bölsýn-
istónn og talið berst að „sárri
hamingju" og í lokin að þeirri
„dýrð sem einmananum hlotnast".
Sú dýrð hlotnast þeim sem er
skapandi og opinn fyrir því sem
setur sig saman „úr engu“ því „rétt
orð í réttu samhengi" era enn sem
fyrr besta vopnið gegn þeim stóra
viðbjóði á lífinu sem talað er um í
síðasta kvæði bókarinnar, kvæð-
inu um meistara vora, og við getum
hiklaust taUö Sigfús Daðason til
þeirra. KÁ
iBANDSI
IRMÚIA3 SlMAR 6879(0
Hun cr ckki enn tarin ao vmna alveg sj«ilíst«x*tt
Singer ^iumdvétin, cn htin gcrir hverjum sem cr
auðvnlt aö vera sinn cigin fatahönnuður. Singcr
Serenade 30 cr auðvcld og |iægíleg í meðiörum
og hún sparar eigendum sínum ómælt íc
Singer Serenade 30 r.-r nú á cinstaklega hagstíeðu
vcrðí tjl ánimöta vegna frábærra samninga víð
verksmiöíurnar.
Singer Serenade 30 - sérstaklega hagstæð
NÚNA,
Verð fr<í kr. 12.000 stgr
llahækkana rnunu saumavélar
íramót.