Dagblaðið Vísir - DV - 12.02.1988, Qupperneq 14

14
FÖSTUDAGUR 12. FEBRÚAR 1988.
Frjálst,óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar; JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aöstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð i lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Verslunarfrelsið
Á þessu ári eru tvö hundruð ár liðin frá því að íslend-
ingar endurheimtu verslunarfrelsið. Ekki verður þó sagt*
að sá tími hafi alltaf verið frjáls og fullvalda í verslunar-
málum, öðru nær. Ferill verslunarinnar hefur verið
þyrnum stráður og í rauninni verður ekki talað um versl-
unarfrelsi fyrr en nú á allra síðustu árum. Þó eigum við
enn langt í land með að njóta þess frelsis sem þekkist í
verslun og viðskiptum erlendis.
í merkri bók, sem Gísli Gunnarsson hefur samið og
gefið út, er rakið hvemig verslun hér á landi var hneppt
í fjötra erlends einokunarvalds og íslensks afturhalds um
aldir. Þjóðsagan hefur verið sú að Danir hafi haldið okk-
ur í ánauð í krafti einokunarinnar en Gísli sýnir fram á
að íslendingar voru sjálfum sér verstir og áttu sinn þátt
í þeirri fátækt og fábreytni sem forfeður okkar bjuggu
við. Enda þótt verslunin hafi komist í okkar hendur fyrir
tvö hundmð árum héldum við áfram sama kotungs-
hættinum og núlifandi íslendingar muna enn þá tíma
þegar innflutningshöft og skammtanir voru okkar ær og
kýr.
Sagan sannir þó eitt. Án fijálsrar verslunar er engin
velmegun, engin gróska. Þótt ótrúlegt megi virðast er það
nú fyrst á okkar dögum sem verslunin fær að njóta sín
og þjóðin nýtur ávaxtanna af því frelsi. Verslunarfrelsi
færir okkur Qölbreytni í vöruvali og þjónustu, lægra og
hagstæðara innkaupsverð, blómlega atvinnugrein og at-
vinnumöguleika. Segja má með sanni að íslendingar hafi
þá fyrst orðið sjálfstæð og fullvalda þjóð þegar verslunin
varð frjáls í höndum okkar sjálfra. Á það bæði við inn-
flutningsverslun sem og smásöluverslun og þegar býsnast
er yfir meintum gróða kaupmanna og kaupsýslustéttar-
innar má ekki gleyma því að gróðinn var mestur hjá
þjóðinni sjálfri. Þess ber líka að geta að ekki er allt sem
sýnist í umsvifum verslunarstéttarinnar og þau eru mörg
fórnarlömbin og gjaldþrotin sem varða veg verslunar-
frelsisins. Verslunarstörf eru ekki dans á rósum. Þeir
njóta ekki alltaf eldanna sem fyrstir kveikja þá. Það sjáum
við af þróun mála að undanförnu þar sem mikil umbrot
eiga sér stað í verslunarmálum. Gömul og gróin fyrir-
tæki leggja upp laupana, harðvítug samkeppni í smásölu-
verslun hefur fært verslunina úr búðinni á horninu yfir
í stórmarkaðina og jafnvel stórmarkaðirnir eiga í vök að
verjast hver fyrir öðrum.
Sannleikurinn er sá að þjóðin er langt frá því að vera
vaxin upp úr þeim hugsunarhætti að verslunin megi vera
fijáls svo framarlega sem frelsið bitnar ekki á þeim sem
vól njóta þess. Viðbrögð starfsmannafélags Flugleiða
gagnvart viðleitni Verslunarmannafélags Reykjavíkur til
að leita hagstæðra tilboða í utanferðir félagsmanna sinna
er gott dæmi þar um. Þarna er á ferðinni stétt manna sem
hefur haft atvinnu í skjóh þess frelsis sem ríkt hefur í
flugþjónustunni. En þessi sami hópur bregst hins vegar
ókvæða við þegar félagar þeirra í Verslunarmannafélag-
inu vilja notfæra frelsið sér til hagsbóta. Starfsmannafé-
lagið hótar úrsögn úr VR ef Flugleiðir sitja ekki einar
að viðskiptunum. Auðvitað viljum við veg Flugleiða sem
mestan. En það fyrirtæki og starfsmenn þess verða að
skilja að Flugleiðir hefðu aldrei orðið til nema vegna
verslunarfrelsisins og samkeppninnar og aðstandendur
Flugleiða verða að sætta sig við kosti og galla þess frels-
is. Það hefur enginn einkarétt á frelsinu.
Við þurfum kannske önnur tvö hundruð ár til að skilja
þetta.
Ellert B. Schram
„Jóhann er glæsilegur fulltrúi íslenskra skákmanna," segir i greininni. Jóhann í hópi góðra félaga - á leið
gegn Kortsnoj.
Til hamingju,
Jóhann Hjartarson
Fyrirfram held ég að fáir hafi þorað
að vona að Jóhann ynni gamla jaxl-
inn Kortsnoj. Þjóðin fylgdist öll
með einvíginu af mikilli athygli.
Þjóðarhjartað sló með Jóhamii.
Gleðin var mikil þegar sigurinn
vannst. Sáma hvar var, í heita pott-
inum, í verslunum, á kaffihúsum
og á vinnustöðum var umræðuefn-
ið hið samá. Stórkostlegur sigur
Jóhanns Hjartarsonar.
Jóhann er glæsilegur fulltrúi ís-
lenskra skákmanna. Hann er mjög
alhliða skákmaður. Flestir skák-
menn eiga sér veilur í einhverjum
hinna íjölmörgu þátta skákiistar-
innar. Sumir tefla sókn betur en
vöm og öfugt. Sumir tefla stöðu-
baráttu betur en fléttur og fóma-
skákir. Sumir tefla byrjanir vel en
endatöfl illa. Sumir em slakir í
hrókendatöflum en tefla vel enda-
töfl með biskupum og riddurum
o.s.frv., o.s.frv.
Mér virðist Jóhann mjög alhliða,
þó líklega kunni hann best viö sig
í mjög flóknum stöðum.
Skapgerð Jóhanns er aðlaðandi.
Hann er rólyndur og hógvær, kurt-
eis, en fastur og ákveðinn, ef því
er að skipta og baráttumaður. Að-
eins tuttugu og fjögurra ára aö aldri
vinnur hann sína stærstu sigra viö
skákborðið og framtíðin blasir við.
ÖU þjóðin mun fylgjast með fram-
haldinu. Getum er að því leitt á
þessari stundu að næsti keppinaut-
ur hans verði Anatoli Karpov,
fyrrum heimsmeistari.
Ég hef á tilfinningunni að meðal
þessara átta feikisterku skák-
manna, sem tefla um réttinn til að
skora á Kasparov, sé Karpov hin-
um feti framar. Róðurinn gæti því
orðið þungur en ómetanlegt fyrir
Jóhann að fá tækifæri til þess að
tefla einvígi við Karpov, bæði þegar
litið er til reynslu og lærdóms.
Ekki má vanmeta þátt þeirra
Margeirs og Friðriks. Margeir er
feikisterkur skákmaður og hefur
„stúderað“ og unnið með Jóhanni
við undirbúninginn og þegar er
komið fram hversu reynsla Frið-.
riks nýttist.
Taugastríð Kortsnojs
Fram hefur komið að Kortsnoj
hafi truflað Jóhann, jafnvel vísvit-
andi, sérstaklega í 5. og 6. skákinni.
Það munaði reyndar aðeins hárs-
breidd að Jóhann ynni Kortsnoj
4-1, sem hefðu verið ævintýralegir
yfirburðir. Menn mega ekki
gleyma því að Kortsnoj er einn
allra sterkustu skákmanna verald-
arinnar og vann núna síðast eitt
miUisvæðamótið.
Mér finnst svona eftir á aö líklega
hafi þessi úrsUt i'AS'A verið þau
heppflegustu fyrir Jóhann. Eld-
raunin í lokin þroskar hann og
herðir og hann verður hæfari tíl
að takast á við vandann í næstu
einvígjum.
En vikjum aö framkomu
KjaUarinii
Guðmundur G.
Þórarinsson
þingmaður fyrir
Framsóknarflokkinn
Kortsnojs. Bæði Jóhann og Friðrik
hafa lýst framkomu Kortsnojs
þannig að hann hafi vísvitandi
truflað andstæðing sinn. Fyrir
slíkri framkomu er vitaskifld engin
afsökun. Hana ber aö fordæma. Það
er auðvitað eins óíþróttalegt og
hugsast getur aö reyna að koma
andstæðingi sínum úr jafnvægi
með brögðum og lúalegri fram-
komu.
Framkoma Kortsnojs í einvíginu
við Karpov kemur óneitanlega í
hugann. Manni fannst þá að hann
væri ef tíl vUl meira að mótmæla
rússneska kerfinu sem landflótta
maður með ættingja sína í yfir-
gefna landinu. Þetta fannst manni
á vissan hátt fyrirgefanlegt þó
órökrétt væri að láta það bitna á
Karpov. Framkoman gagnvart Jó-
hanni er aUt annars eðlis og setur
aUt máhö í nýtt ljós.
Hins vegar geta menn reynt að
selja sig í spor Kortsnojs. Hann er
landflótta, á vissan hátt einstæð-
ingur í erlendum löndum. Ættingj-
ar hans eru aUir í mikiUi fjarlægð.
Þá er erfitt að nálgast eða hafa sam-
band við. Ættjörðina getur hann
ekki heimsótt en römm er sú
taug...
Lýjandi einmanakennd og efi
hljóta að sækja að honum. En hann
á skákina. Þar er hann á toppnum.
Eftir fjórðu skákina er þó ljóst að
það er að vatna undan honum þar.
Taugamar eru að bresta. Aldurinn
er að færast yfir og skákin að tap-
ast. Hvað um framtíðina?
Kortsnoj er greinUega mjög háð-
ur reykingum, reykir mikið og
hefur gert það í fjölmörg ár. Blöðin
segja frá því að þegar hann gengur
tíl Petru eftir eitt tapið grætur hún.
Tilfinningamar era miklar, allt er
undir. Aö hluta tU er hegðun hans
þvi e.t.v. ósjálfráð.
Framkoman eftir einvígið verður
að skoðast í ljósi höggsins. AUt er
tapað. Það er erfiðara að stjórna
skapi sínu en heUum her manna,
var einu sinni sagt.
En hvað um það. Þetta era vanga-
veltur og erfitt að dæma um að hve
miklu leyti þær eigi rétt á sér.
Áhrifin á f: amtíðina
Sigrar Jóhanns nú hafa ekki hvað
minnst mótandi áhrif á ungu kyn-
slóðina. Þegar Friðrik vann sína
sigra fyrir nær tveim áratugum
hrifust aUir með. Skákmenn okkar
núna standa á herðum hans.
Nú erum við með nýja kynslóð
skákmanna, 10-18 ára, sem tefla
ótrúlega vel. Heimsmeistara innan
16 ára, heimsmeistara innan 12 ára,
Evrópumeistara innan 16 ára,
Norðurlandameistara í mörgum
skólamótum o.s.frv., o.s.frv.
En ekki bara það. í kringum
þessa ungu menn er hópur annarra
sem er viðlíka sterkur, en hefur
ekki fengiö sömu tækifærin.
Breiddin er mjög mikU.
Frammistaða Jóhanns kveikir
elda í hugum ungra manna. Allir
eru að „stúdera“ skákir hans núna.
Velta fyrir sér næsta einvígi.
„Stúdera“ þær skákir. Grannurinn
er að styrkjast. Afreksmennirnir
byggja upp í kringum sig.
íslensk- skákmenning stendur
með miklum blóma. Erlendar þjóð-
ir undrast mjög - list þessarar
fámennu þjóðar úti í Atlantshafi,
Ust hinna sextíu og fjögurra reita.
Með nokkurri vinnu er unnt að
ná ótrúlega langt. Efniviðurinn er
til staðar. Ríkisvaldið og þjóðin öU
veröur að styðja Skáksamband ís-
lands og taflfélögin víða um land
tíl þess að gera sem mest úr þessu
ævintýri. Sérstaklega ber að þakka
Stöö 2 fyrir beinar sjónvarpsút-
sendingar og fyrirtækjum eins og
Sanitas sem þessa framkvæmd
styriýa.
Áfram, Jóhann Híartarson.
Framundan er mikU vinna en
framtíðin hlýtur að vera björt.
Guðmundur G. Þórarinsson
„Sigrar Jóhanns nú hafa ekki hvað
minnst mótandi áhrif á ungu kynslóð-
ina. Þegar Friðrik vann sína sigra fyrir
nær tveim áratugum hrifust allir með.“