Dagblaðið Vísir - DV - 05.05.1989, Síða 14

14
FÖSTUDAGUR 5. MAÍ 1989.
Frjálst, óháð dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EVJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JðNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÚNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, FAX: (1)27079, SlMI (1)27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð í lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Ógeðfelldur fundur
Þaö var óvanaleg sjón sem blasti viö sjónvarpsáhorf-
endum í kvöldfréttum vikunnar. Ólafur Ragnar Gríms-
son, ijármálaráðherra og formaður Alþýöubandalags-
ins, mætti háðsglósum og frammíköllum háskólamanna
í verkfalli og átti undir högg að sækja gagnvart reiðum
og óstýrilátum fundarmönnum. Hann var skotspónn
biturra orða og aðkasts og mátti una því að fundarmenn
gengju út undir ræðu hans. Ólafur var allt í einu orðinn
persónugervingur handsamlegrar ríkisstjórnar sem
hafnar launakröfum og kjarabótum til handa fjöl-
mennri stétt.
Óhætt er að segja að shk staða korni spánskt fyrir
sjónir. Venjulegast eru foringjar Alþýðubandalagsins í
öðru hlutverki. Venjulegast eru þeir í hópnum sem ger-
ir hróp og köll að stjórnvöldum, tekur undir kröfurnar
og segist vera málsvari launamanna og kjarabaráttu.
Almennt er viðurkennt að kennarar og raunar margt
háskólamenntað fólk séu meðal dyggustu stuðnings-
manna Alþýðubandalagsins. Þess heldur hlýtur það að
vera mikil þraut fyrir formanninn að gegna nú því hlut-
verki að vera sökudólgurinn í augum sinna eigin banda-
manna.
Vel má vera að andstæðingar Alþýðubandalagsins
gráti krókódflstárum þegar Ólafur er púaður niður á
kennarafundi. Það kann að hlakka í mörgum sem hing-
að tfl hafa setið undir árásum frá Alþýðubandalaginu
og áróðrinum um fjandskap íhaldsins og auðvaldsins
gagnvart launakröfum allra tíma og allra stétta. Þar kom
vel á vpndan.
En Ólafi er vorkunn og í þetta skipti verður Al-
þýðubandalagið ekki sakað um ábyrgðarleysi. Vandi
ríkisvaldins, sem viðsemjanda háskólamanna, er sá að
erfitt, ef ekki útflokað, er fyrir ríkið að semja um hærri
og meiri launahækkanir til þessa hóps, en önnur stéttar-
félög hafa samið um. Kröfur kennara og annarra há-
skólamenntaðra ríkisstarfsmanna kunna að vera rétt-
mætar í sjálfu sér en pólitísk og efnahagsleg skflyrði
eru einfaldlega ekki fyrir hendi til að taka þær tfl greina
að svo stöddu. Það er ekki ákvörðun Ólafs Ragnars eins.
Það er ekki við hann einan að sakast.
Sennflega hefur það verið óskynsamlegt og ótíma-
bært hjá Ólafi Ragnari að mæta tfl fundar fyrir framan
sjónvarpsvélarnar og æsta verkfallsmenn. Sá fundur
gat aldrei orðið til annars en að spilla fyrir. Ólafur gerði
það eitt að ögra verkfallsliðinu og bjóða hættunni heim.
Það breytir hins vegar ekki því að framkoma fundar-
manna, eins og hún kom sjónvarpsáhorfendum fyrir
sjónir, var tfl skammar og þeim ekki sæmandi. Háðs-
glósur, hæðnishlátur og heimskuleg frammíköll eru fyr-
ir neðan virðingu menntaðs fólks sem vfll láta taka sig
alvarlega. Hitinn í fundinum verður ekki afsakaður með
örvæntingunni og taugaveikluninni, sem greinilega rík-
ir í herbúðum verkfallshópsins.
Á hinn bóginn er ljóst að þessa deflu verður að setja
niður. Hún er komin á háskalegt stig. Fundur Qármála-
ráðherra og kennaranna segir betur en öll orð, að hér
ráða ekki lengur rök heldur tilfmningar, hér eru menn
ekki í deflu heldur stríði. í hópi deiluaðila, beggja meg-
in borðsins, eru vonandi áhrifamenn sem verða að taka
fram fyrir hendur öfganna og orðhákanna. Illska má
ekki ráða ferðinni. Til þess er of mikið í húfi. Ekki að-
eins starfslaun einnar stéttar, heldur samskipti siðaðra
manna.
Ellert B. Schram

Heim frá Afganistan. - Herdeild úr sovéska hernum kemur til Kushka, við landamæri Afganistan og Rússlands.
Ógöngur í Af ganistan
Nú þegar sovéski herinn er far-
inn frá Afganistan hefur áhugi
umheimsins á því landi aö miklu
leyti gufað upp. Stríðið í Afganistan
leit út á þann veg að þar væru Sov-
étmenn að undiroka nágrannaríki
sitt með hervaldi og afskipti þeirra
voru sögð ástæðan fyrir stríðinu. Á
því byggðist áhuginn. Raunveru-
leikinn er miklu flóknari, eins og
nú blasir við, eftir að sovéski her-
inn er farinn en stríðið geisar
áfram.
Stríðið í Afganistan var í raun-
inni hafið löngu áður en Sovét-
menn komu þangaö og allt útlit er
fyrir að það haldi áfram enn um
sinn, en nú eru það aðrir utanað-
komandi aðilar sem eiga hagsmuna
að gæta. - Nú eru það Pakistanar
sem ráða mestu um gang stríðsins,
og það er pakistanska herráðið í
samvinnu við bandarísku leyni-
þjónustuna CIA sem leggur á ráðin
um hemað skæruiiða gegn stjóm-
inni í Kabul.
Þegar sovéski herinn fór í febrúar
var því víða spáð að stjómin í Kab-
ul félh innan nokkurra daga eða
vikna en annað hefur komið á dag-
inn. Skæruliðar hafa sáralítið unn-
ið á í hemaði sínum síðan í febrú-
ar, þvert á móti hefur þeim tvisvar
mistekist að ná á sitt vald stórum
borgum í Afganistan til að gera að
höfuðstaö nýrrar sfjómar sinnar.
Á sama tíma eykst sundrung
þeirra á milh og þaö kemur æ skýr-
ar í ljós að skæruliðahreyfingamar
era svo sundraðar og sundurleitar
að vel er hugsanlegt að stjómin í
Kabul haldi velli þrátt fyrir allt.
Forsaga
Innrás Sovétmanna hófst um jól-
in 1979 en byltingin, sem leiddi til
hennar, hófst sex áram fyrr þegar
Noor Mohammed Taraki steypti
Daud forseta úr stóh 1973 og inn-
leiddi marxíska stjómarstefnu. Sú
stefna mætti stöðugt vaxandi mót-
spymu, einkum vegna þess að sjálf
grandvaUaratriði marxismans
ganga þvert á lögmál og hugsunar-
hátt múslíma. Einn Uður í þeirri
stefnu Takakis að koma á marx-
ísku stjómarfari var aö reyna að
draga sem mest úr áhrifum íslams
og íslamskra múUa í þjóðfélaginu
og þetta framar öUu hleypti upp-
reisninni af stað.
Þeir múllar, sem mest beittu sér
gegn stjórninni, vora sums staðar
handteknir og -6tundum líflátnir.
Þegar sú skoðun varð almenn með-
al Afgana að stjómarstefnan væri
óguðleg risu upp skæruliðáhópar
um aUt land í heilögu stríði, Jihad,
til að berjast fyrir málstað Guðs.
Á þessum nótum fór borgara-
stríðið í Afganistan af stað. Takaki
sagði af sér 1979 eftir að hann hafði
gert samning um hemaðaraðstoð
við Sovétmenn, af heUsufarsástæð-
um, en við tók Hafisulla Amin.
Aniin sá ékkíTram úr erfiðleikum
Kjallarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
sínum í baráttunni við heittrúaða
múslíma og leitaði eftir aöstoð Sov-
étmanna.
Sovétmenn treystu ekki Amin
heldur fengu hörðustu stuðnings-
menn sína til að ræna völdum og
koma honum frá. í stað Amins kom
Babrak Karmal og þá fyrst sendu
Sovétmenn her til Áfganistan. Að
formi tU kom sovéski herinn sam-
kvæmt beiðni.
Þetta breytti að sjálfsögðu engu,
nema því að Sovétmenn héldu því
alltaf fram að þeir væra friðar-
sveitir í Afganistan en ekki innrás-
arlið. Þeir hófu þegar miklu stór-
feUdari hemaðaraðgeröir en áður
höfðu sést í Afganistan og tókst á
skömmum tíma að sameina flest-
alla íbúana í fjandskap viö sig og
hrekja rúmar þrjár mUljónir
manna í útlegð tU Pakistan.
Þegar þeir fóru var Afganistan
að öllu leyti verr sett en þegar þeir
komu og núverandi forseti, Naji-
bulla, engu nær en Takaki í því að
koma á þeim marxisma sem stríðið
snerist upphaflega um og andstætt
því að áhrif íslams hafi minnkað
hafa þau aukist ef eitthvað er.
Samtímis hafa andstæður
skerpst á milli greina íslams, shía
múslímar vUja ekki lúta forystu
súnníta, sem era meginþorri
skænUiðaherjanna, og hin ýmsu
þjóðarbrot, einkum Pathanar og
Balúchar, vUja fara sínar eigin leiö-
ir. Afganistan hefur aldrei verið
samstætt ríki og miðstjómin í Kab-
ul hefur aldrei verið sterk.
Pakistan og heittrúarmenn
AUt síðán 1979 héfur herstjóbnin
í Pakistan mótað stefnu skæruliða-
sveitanna og dreift vopnum til
þeirra í samráði við CIA. Nú eru
þaö Pakistanar sem ráða því með
hemaðaraðstoð sinni hver af
skæruliðaforingjunum verður ofan
á í þeirri valdabaráttu sem þegar
er hafin.
AðalfyUdngar skæruhða eru sjö
og af þeim hefur ein, undir forystu
Gulbuddin Hekmatjars, fengið allt
aö fjórðung aUra hergagna frá
Bandaríkjunum fyrir miUigöngu
Pakistana. Annar leiðtogi, Bur-
hanuddin Rabbani, hefur fengið
álíka. Pakistanar ráða mestu um
hvaða skæraUðar fá hergögn og
'með því að styðja Hekmatjar styðja
þeir stækasta heittrúarmanninn
meðal þeirra.
MikUl urgur er meðal annarra
skæruUðahópa vegna þessa og
stuðningurinn við einn leiðtoga
stendur í vegi fyrir samstöðu um
nýja stjórn þegar og ef samstaöa
næst um hana. SkæruUðar era
taldir ráða yfir meginhluta lands-
ins en stjómin í Kabul ræður öUum
helstu borgunum.
TUgangurinn með umsátrinu um
Jallalabad er talinn sá að gera hana
að höfuðborg stjómar skæruUða.
Ef tækist að koma á shkri stjórn í
þeirri borg er talið að Bandaríkja-
menn mundu viðurkenna hana og
það mundi styrkja mjög stöðu
skæruhða gagnvart NajibuUa og
her hans.
Bandaríkin og Najibulla
Bandaríkjamenn geta með her-
gagnaaðstoð sinni haft úrslitaáhrif
á niðurstöðuna. Pakistanar eiga
mikUla hagsmuna að gæta, ekki
síst vegna þess að þeir vilja losna
við þær milljónir afganskra flótta-
manna sem bíða þess aö geta snúið
heim. Nýtt borgarastríð skæruUða
innbyrðis mundi seinka því. En
eina von Najibulla liggur einmitt í
nýju borgarastríði.
Ef svo færi, sem er vel hugsan-
legt, eru taldar líkur á að hann
gæti klofið skæruliða enn frekar
og komist að samkomulagi við
sumar fylkingar þeirra uin sérfrið.
Ef svo fer era aUar horfur á að
stríðið í Afganistan standi í mörg
ár enn. Það voru ekki Sovétmenn
sem áttu upptökin að því og ástæð-
ur stríðsins hurfu ekki úr landi
með þeim.
Gunnar Eyþórsson
„Pakistanar eiga mikilla hagsmuna að
gæta, ekki síst vegna þess að þeir vilja
losna við þær milljónir afganskra
flóttamanna sem bíða þess að geta snú-
ið heim.“