Dagblaðið Vísir - DV - 18.10.1989, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUUAGUR 18. OKTOBER 1989.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK.SlMI (1)27022 - FAX: (1 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð I lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Misnotkun valds
Pálmi Jónsson hitti beint í mark þegar hann hóf utan-
dagskrárumræðu á Alþingi um fjárveitingar án laga-
heimilda. Framkvæmdavaldið hefur hvað eftir annað
misnotað aðstöðu sína til útgjalda, ráðninga og íjárfest-
inga án þess að hafa til þess stoð í fjárlögum og án sam-
ráðs við hárveitingarvaldið. Samkvæmt stjórnarskrá
íslands fer Alþingi með það vald og ríkisstjórnir hverju
sinni verða að starfa innan þess ramma sem fjárlög
setja. Langt sumarfrí Alþingis gerir það að vísu nauð-
synlegt á stundum að ríkisvaldið fari út fyrir þann
ramma þegar ákvarðanir þola ekki bið en þá er það
auðvitað lágmarkskrafa að höfð séu samráð við fjárveit-
inganefnd eða aflað lagaheimilda strax og þing er sett
að loknu sumarleyfi.
Ríkisstjórnir hafa um langan tíma farið frjálslega
með Qárveitingar. Núverandi ríkisstjórn er ekki barn-
anna best í þeim efnum og hið sérkennileg mál varð-
andi aðstoðarmann Stefáns Valgeirssonar fyllti mælinn.
Stefán fær mann sér til aðstoðar eins og Stefán sé heill
þingflokkur eða ígildi ráðherra. Þessi starfsmaður er á
launaskrá hjá forsætisráðuneytinu og allt er þetta hið
einkennilegasta mál.
Hvorki Stefán sjálfur né heldur ráðherrarnir þurfa
að vera hissa á því þótt Pálmi Jónsson geri þessa uppá-
komu að umræðuefni. Hún hefur kastað rýrð á þá sem
hlut eiga að máh og í augum almennings eru svona
vinnubrögð táknræn fyrir þau heimskupör sem ríkis-
stjórninni verða á. í utandagskrárumræðunum kom
enda fram að fyrir ráðningu aðstoðarmanns Stefáns
Valgeirssonar er ekki heimild og forsætisráðherra
kvaðst mundu beita sér fyrir breytingu á þingskaparlög-
um til að kippa því í lag. í þeirri yfirlýsingu felst viður-
kenning á því að ríkisstjórnin hafi nú, sem svo oft áð-
ur, haft endaskipti á lögunum.
Reyndar benti Pálmi Jónsson á mýmörg önnur dæmi
þar sem ríkisstjórnin hefur gert ráðstafanir ogfjárskuld-
bindingar án lagaheimilda. Taldi hann samtals rúmlega
þrjú hundruð ríkisstarfsmenn hafa verið ráðna án laga-
heimilda og krafðist þess að þeim yrði sagt upp. Eru
þá ótaldar þær skuldbindingar í útgjöldum og fjárfest-
ingum sem skipta tugum og hundruðum milljóna. Þenn-
an ósið á leggja niður og framkvæmdavaldið á ekki að
sýna Alþingi og fj árveitingarvaldinu þá óvirðingu að
ausa út peningum á báðar hendur langt út fyrir og
umfram fjárlagaheimildir. Hvernig á almenningur að
bera virðingu fyrir Alþingi og fjárlögum þegar sjálf rík-
isstjórnin virðist ekki gera það?
Hér er vakin athygli á máli sem er löngu tímabært
að taka fóstum tökum. Ein mesta meinsemd ríkisfjár-
mála er hallarekstur ríkissjóðs og sú ósvinna hefur við-
gengist alltof lengi að ráðherrar hafi fjárlögin að engu.
Vera má að ríkisstjórnir líti svo á að meirihluti þeirra
á þingi leggi blessun sína yfir hvaðeina þegar fjárauka-
lög eru afgreidd. Það verði ekki aftur tekið sem gert er.
En Alþingi er Alþingi og til þess eru menn að liggja
yfir úárlagafrumvarpi og bisa við að ná endum saman
við afgreiðslu þess að eftir frumvarpinu verði farið. Það
er lítilsvirðing gagnvart þingmönnum og stjórnarand-
stöðu hverju sinni þegar ákvarðanir þess eru hafðar að
engu, starfsmenn ráðnir og fasteignir keyptar án nokk-
urrar heimildar frá þeim sem fara með fjárveitingar-
valdið samkvæmt stjómarskrá. Ræða Pálma Jónssonar
vom orð í tíma töluð.
Ellert B. Schram
★ ★★
★ ★
SriÍB-2
9.00 Meö Ala. Afi syngur fyrir ykkur
og segir skemmtilegar sögur.
Teiknimyndirnar sem við
sjáum I dag eru Amma,
Grimms-ævintýri, Blöffarnir,
Snorkarnir, Óskaskógur og
nýja teiknimyndin Skollasög-
ur. Eins og þið vitið eru allar
myndirnar með islensku tali.
★. *
***
10.30 Kementína.
Teiknimynd.
10.55 Jói hemnaður.
Teiknimynd.
11.20
Clementine.
G.l. Joe.
____
5.0n ^—-
6-00 r??pÞáttur
1° °0 Tr»nl^an- Bam i.
, f®ns Wn.,J nabættir
béZ' w°ria
Frank
Veröld
Sport- lbrál
n.oo - B°m
neSO/l'j
'fta-
, 1 Þaðerleikur
15>» "
"zsm
'venSut^greint M innlend,
,7oo...
sS-i«ssr
'ng) 9ða9Hn,a
9.00 Box. Heimsmeistarakeppni
i Moskvu.
10.00 Golf. Askorendakeppni.
11.00 Lyftingar. Heimsmeistara-
keppnin i Grikklandi.
12.00 Snóker. Regal Masters.
13.00 Hafnaboiti. Keppni atvinnu-
manna I Bandarikjunum.
15.00 Kappakstur. Svipmyndir frá
sögu Grand Prix keppninnar.
16.00 Trans World Sport. Frétta-
tengdur iþróttaþáttur.
17.00 Blak. Unglingakeppni.
18.00 Conquer the Arctic. Suður-
skautið sigrað.
19.00 Tennis. Meistarakeppni.
22.00 Hjólreiðar. Tour of Lomb-
ardy.
73 00 Kannaltshir. Kennm
S U P E R
í Áctral-
^v/k-
CHANNEL
Ferða-
Vestra-
S^"bátt'um: ÞÝðandi £ Misch,ef
'björg Sve^fEddf Í^CrZt^l
raddir
dóttir
Sigrun
00.45 The w °' Pass'on
-■0300
5 00 Telknlmyndir.
10.00 Tónllst og tíska.
11.00 Tourlst Magazine.
þáttur.
12.30 Tónllst og tiska.
13.00 Charlie Chaplln.
13.30 Poppþóttur
14.30 The Blg Valley.
myndaflokkur.
15.30 Dlck Powell Theatre.
16.30 Evrópulistlnn.' Poppþáttur.
17.30 íþróttlr.
19.30 Snóker.
20.30 Alleghany Uprising. Kvik-
mynd.
23.40 Klllings on Outpost Zeta.
Kvikmynd.
Höfundur spyr: Hvað upplýsa upplýsingarnar?
Að fylgjast með
Viö lifum á öld upplýsinganna.
Þetta rórill heyrum viö daglega, oft
á dag. Stjómmálamenn fræða okk-
ur um aö risin sé upplýsingaöld.
Blöð og útvarp tilkynna að þau séu
þjónar upplýsinganna. Tölvusal-
amir boöa hin góöa tíöindi: allir
þér sem þurfið á upplýsingum að
halda, komiö til vor, vér eigum
tölvu við yðar hæfi.
Ungir og gamlir hrífast með upp-
lýsingaflóðinu. Sjónvarpsstöð bæt-
ist við sjónvarpsstöð, útvarpsstöð
við útvarpsstöð (fari ein á hausinn
rís hún upp næsta dag, skuldlaus,
og boðar frelsi til að hlusta, velja,
hafna) og blöð og tímarit margfald-
ast og uppfylla heimilin með upp-
lýsingum um hvernig fagra fólkið
lifir, elskar, þráir, saknar og heldur
upp á afmælin sín. Við emm að
drukkna í upplýsingum.
Þetta eru mennirnir...
Eg fyllist alltaf minnimáttar-
kennd þegar eg sé alvarlega menn
ganga um bæinn með bunka af
blöðum og tímaritum undir hend-
inni. Þama er Herald Tribune, The
Economist, Die Zeit, Time og News-
week, sunnudagsútgáfan af New
York Times, og stöðutáknið mesta,
yfirlýsingin um að virkilega sé
fylgst með þvi sem fram fer í ver-
öldinni á degi hverjum: Financial
Times í bleiku náttfotunum sínum.
Eg sé þá fyrir mér hverfa að rit-
stjóraborðunum sínum, inn á skrif-
stofurnar sínar, eða setjast í hús-
bóndastólinn í húsbóndaherberg-
inu og fræöast, fræðast.
Þetta eru mennimir sem vita af
hverju hlutabréfin hækkuðu í
kauphöllinni í Hong Kong og hvað
mikiö næturfrostin í Brasilíu
hækkuðu kaffiverðið í Lundúnum
og hve mörg herbergi em í höll
soldánsins í Bmnei (þeir vita meira
að segja hvar Bmnei er).
Áreiðanlega takmörk
Eg þekki þetta allt af því að eg
var einu sinni blaðamaður og út-
varpsmaður og las kynstrin öll af
blööum og tímaritum á viku hverri.
Það var atvinna mín að grúska í
upplýsingaflóðinu. En eiginlega
vissi eg ekkert meira en það sem
unnt var að fræðast um í kvöld-
fréttum útvarpsins. Þaö var aldrei
hægt að komast yfir nema örlítið
brot af þessu gífurlega magni upp-
lýsinga sem yfir mann steyptist á
degi hveijum.
Það em áreiðanlega takmörk fyr-
KjaUarinn
Haraldur Ólafsson
dósent
ir því sem unnt er að festa í minni
sér daglega, ekki síst þegar um svo
margvíslegar og óskyldar upplýs-
ingar er að ræða og þær sem dag-
lega hvolfast yfir mann.
- Krafan um „aö fylgjast með“ var
ófrávíkjanleg í blaðamennskunni
en var ekki stundum of mikið hugs-
að um allar þessar upplýsingar
upplýsinganna einna vegna? Vor-
um við raunverulega nokkm nær
um nokkurn skapaöan hlut?
Aukið frelsi?
Sem gamall starfsmaður á fiöl-
miðlum fer eg ákaflega varlega í
að gagnrýna blöð og útvarp en get
þó ekki látið hjá líða að segja skoö-
anir mínar á ýmsu sem þar fer
fram. Mér er til dæmis ómögulegt
að telja það aukningu á frelsi að
geta valið um fióra eldhúsreyfara
í hreyfanlegum myndum á fiórum
sjónvarpsrásum. Mér er til efs að
það sem af stórkostlegri óná-
kvæmni er kölluð samkeppni veiti
meiri, betri, áreiöanlegri eða gagn-
legri upplýsingar um það sem er
að gerast í samfélagi okkar eða í
veröldinni. Að fylgjast með þýðir
ekki annað nú tii dags en að tala
um það sem talað er um í Qölmiðl-
um. Slíkt er vald þeirra, svo áhri-
faríkir eru þeir orðnir, svo var-
hugaverðir eru þeir.
Þegar eg rifia upp að eg og marg-
ir aðrir töldu sáluhjálpina fólgna í
því að lesa nógu mikið af blöðum
og tímaritum og hve grátlega lítið
það var sem maður vissi eða skildi
eftir allan þenna lestur kemur mér
í hug það sem sagt var um Vilhelm
Ekelund, rithöfund og fornfræðing,
sem skrifaði og hugsaði margt
spaklegt.
Hann barst ekki mikið á en var
næmur á samtíð sína og hugarheim
þeirrar veru sem af nokkru yfir-
læti kallar sig hinn vitiborna
mann. Ekelund keypti alltaf tvö
blöð. Hann fékk vikulega Times
Literary Supplement í pósti og
keypti svo héraðsblaðið Skánes
Allehanda. Þetta nægði Vilhelm
Ekelund til að „fylgjast með“.
Hvað upplýsa
upplýsingarnar?
Einnig kemur mér í hug Somer-
set Maugham. Hann hitti eitt sinn
diplómat frá Mið-Evrópu. Þeir tóku
tal saman og Evrópumaðurinn
spurði Maugham hvað hann kynni
mörg tungumál. Maugham kvaðst
auk móðurmálsins geta bjargað sér
örlítið á frönsku. „Hvað er að
heyra,“ sagði stjórnarerindrek-
inn.“ Eg tala átta tungumál." „Ja-
há“, sagði Maugham. „Og hvað
hafiö þér svo að segja á öllum þess-
um tungumálum?"
Kannski förum við, tryggir hlust-
endur sjöfréttanna í Ríkisútvarp-
inu, aö spyrja þessarar spurningar:
„Hvað er verið að segja okkur í
þessum blöðum, tímaritum, út-
varpsrásum og sjónvarpsstöövum?
Erum viö einhvers nær um heim
okkar, annað fólk, okkur sjálf?“
Þetta má draga saman í spurning-
una: Hvað upplýsa upplýsingam-
ar?
En áfram mun haldiö að auka
upplýsingaflæðið með öllum ráð-
um og gera okkur öll háð því að
vita minna og minna um fleira og
fleira.
Haraldur Ólafsson
„Að fylgjast með þýðir ekki annað nú
til dags en að tala um það sem talað
er um 1 fjölmiðlum.“