Dagblaðið Vísir - DV - 20.10.1989, Qupperneq 15

FÖSTUDAGUR 20. OKTÓBER 1989.
15
Samkeppnishæf at-
vinnugrein í hættu
Við sem enn störfum hér á landi
við viðhald og nýsmíði tækja og
búnaðar fyrir fiskiskipaflota okkar
höfum verulegar áhyggjur af því
að útlendingum takist endanlega
að flæma okkur út í atvinnuleysi.
Ef þeim tekst það geta margir sam-
landar okkar fagnað sigri því þeir
eru ekki svo fáir sem stuðla að því
beint og óbeint að færa erlendum
aðilum verkefni á silfurfati og
þiggja fyrir það nokkra Júdasar-
peninga.
Það er þó huggun harmi gegn að
okkur sem framleiðum t.d. tog-
vindur í skip hefur þrátt fyrir allt
tekist undanfarin ár að halda niðri
verði fyrir íslensk útgerðarfyrir-
tæki vegna þess að erlendir sam-
keppnisaðilar hafa í ótal tilvikum
neyðst til þess að lækka sig veru-
lega til þess að komast niður á það
verð sem við bjóðum. Um gæði inn-
lendrar framleiðslu á þessu sviði
þarf ekki að deila. En auðvitað
skiptir ekkert af þessu máh fyrir
okkur né þær fjölmörgu útgerðir
sem notið hafa góðs af framleiðslu
okkar, bæði beint og óbeint, þegar
útlendingum, með dyggri aðstoð
skósveina sinna hér á landi, hefur
tekist að drepa niður með óeðlileg-
um viðskiptaháttum þá framleiðslu
og þjónustu sem enn þrífst hér
þrátt fyrir aht!
Óeðlilegir
viðskiptahættir
Ég kaha það óeðlilega viðskipta-
hætti þegar umboðsmenn erlendra
fyrirtækja leika þann leik hvað eft-
ir annað að lækka tilboð sín - eftir
að þau hafa verið opnuð - um allt
að 30% og veiða síðan í því grugg-
uga vatiti sem slík vinnubrögð leiða
til. Á þennan hátt hafa fjölmörg
vindukerfi (sph) verið tekin frá ís-
lenskum höndum og smíðuð er-
Kjallarinn
Guðni K. Sörensen
vélvirki, starfsmaður
Vélaverkstæðis
Sigurðar Sveinbjörnssonar hf.
lendis. Að vísu hefur innlenda til-
boðið, sem var lægst, sparað við-
komandi útgerð mikla íjármuni.
Eftir stöndum við, starfsmenn og
fyrirtæki, klórum okkur í hausn-
um og spyrjum hvort við séum
þátttakendur í bófahasar sem lýtur
aðeins lögmálum skræhngja eða
hitt hvort við séum sjálfir svo bláir
og saklausir að við eigum ekk-
ert þetra skihð en atvinnuleys-
ið.
Ég neita að viðurkenna að við
þurfum að láta fara svona með
okkur. Engin stjómvöld, sem er
annt um atvinnuvegi sína, láta út-
lendinga vaða með þessum hætti
inn á atvinnusvið sem viðkomandi
þegnar geta leyst eins vel eða betur
af hendi en erlendir. Þvert á móti
hafa þau reynt að tryggja að sem
mest sé framleitt í viðkomandi
landi og gengið út frá því að fram-
leiðsla sé þjóðarbúinu mikhvægari
en umboðslaun innflytjenda. Þegar
þar við bætist að hér á landi bygg-
ist sjósókn og þjónusta við útgerðir
á því að nýta sameiginlegar auð-
hndir íslensku þjóðarinnar - sjáv-
araflann - þá er óskiljanlegt hvem-
ig útlendingar geta troðið á okkur
án þess að stjómvöld geri nokkuð
í máhnu.
Til þess að kóróna vitleysuna
stöndum við hjá Vélaverkstæði Sig.
Sveinbjörnssonar hf. þessa dagana
frammi fyrir því að ákveðið verk
fer hklega til útlanda eingongu
vegna þess að með því að færa það
þangað fær viökomandi útgerð allt
að því sjálfkrafa bankaábyrgð hjá
íslenska bankakerfinu. Það eitt get-
ur ráðið úrshtum, einkum þegar
haft er í huga að ekkert þýðir fyrir
íslensk fyrirtæki að biðja um shkar
ábyrgðir. Þannig virðist sem
bankakerfið vinni frekar með inn-
flytjendum og maður getur ekki
varist þeirri filigsun að umboðs-
menn hafi þar ítök sem þeir nota
sér til að mata krókinn.
„Ég kalla það óeðlilega viðskiptahætti
þegar umboðsmenn erlendra fyrir-
tækja leika þann leik hvað eftir annað
að lækka tilboð sín - eftir að þau hafa
verið opnuð..
Innlend tilboð hafa sparað útgerðum mikla fjármuni - segir m.a. i grein-
inni.
Tíðar bilanir innfluttrar
framleiðslu
En jafnvel þótt útgerðir séu að fá
tæki til sín eftir slík hrossakaup
er björninn ekki unninn. Benda
má á allmörg skip sem hafa verið
meira og minna frá veiðum vegna
bhana í vindum sem komu frá er-
lendum fyrirtækjum. Á hinn bóg-
inn fullyrði ég að slíkt er svo th
óþekkt hvað varðar innlendu fram-
leiðsluna.
Það eru því miður ótal dæmi þess
að íslenskar smiðjur og starfsmenn
þeirra leggja nótt við dag th þess
að koma erlendum tækjum og bún-
aði í nothæft ástand sem búið er
að koma fyrir í íslenskum fiski-
skipum. Á meðan bíða skipin og
áhafnir þeirra jafnvel dögum sam-
an og allir vita hvað það kostar.
Þessu til sönnunar má nefna Andey
SU frá Breiðdalsvík sem er fárra
mánaða gamalt skip en hefur samt
sem áður verið frá veiðum á fjórðu
viku vegna þess að flestar innfluttu
vindurnar voru bhaðar.
Fróðlegt væri að vita hvað um-
boðsmenn erlendra tækja fá í um-
boðslaun og enn fróðlegra að vita
hvort þeir og framleiðslufyrirtækið
í þessu thviki greiða ahan þann
skaða sem útgerðin varð fyrir
vegna ónothæfs búnaðar. Ég er
ansi hræddur um að innflutningur-
inn í því dæmi hafi ekki verið öllum
th ávinnings.
Ég er líka viss um að ef sá búnað-
ur - og fleiri sem eins hefur reynst
- hefði verið frá okkur hér innan-
lands hefði ekki verið jafnhljótt um
málið. Nei, „umbamir" sjá um, að
sem minnst fréttist af þeirra dóti.
Þess eru jafnvel dæmi að aðhar,
sem vhja kalla sig óháða ráðgjafa
útgerða, hafa orðið sér úti um um-
boð erlendra framleiðenda vindu-
kerfa.
Mér er kunnugt um að mörgum
í stétt útgerðarmanna, þ.á m. for-
ystumönnum þeirra, er alveg farið
að blöskra vinnubrögð af slíku tagi
og vonandi fara þeir að vinna að
því að hér á landi gjldi það sem ég
vil kalla eðlhegt viðskiptasiðferði.
Það kemur umbjóðendum þeirra til
góða þegar frá líður.
Kallað eftir raunhæfum
úrbótum
Nú vhl svo vel th að sami maður-
inn gegnir ráðherraembættum iðn-
aðar og viðskipta. Sá heitir Jón Sig-
urðsson. Það ættu því að vera hæg
heimatökin að sjá th þess að inn-
lendri framleiðslu sé ekki í krafti
óeðhlegra viðskiptahátta látið
blæða út. Engu að síður er eins og
ekkert raunhæft sé gert th þess að
rétta hlut hennar.
Það þýðir ekkert að reyna að telja
mér og starfsfélögum mínum, sem
eigum á hættu að missa atvinnu
okkar vegna innflutnings, trú um
að ekki sé hægt að laga ástandið
og tryggja íslensku framleiðslunni
jafna stöðu við þá erlendu.
Auðvitað geta ráðherrar og sér-
fræðingar flækt málið með mála-
lengingum og ýmiss konar hugtök-
um sem enginn skhur og reynt að
telja sér^íðan trú um að ekkert sé
hægt að gera. En eftir stendur sú
nöturlega staðreynd að engin
stjórnvöld í öðrum löndum létu
vaða yfir framleiðslu samlanda
sinna með þeim hætti sem hér er
gert.
Þess vegna er það krafa min og
minna samstarfsmanna að stjóm-
völd geri eitthvað raunhæft th þess
að sannanlega samkeppnishæf
vara fái a.m.k. sömu möguleika og
innflutningur á eigin heimamark-
aði.
Guðni K. Sörensen
Húsnæðismál geðsjúkra:
Eftir hverju er beðið?
Cleymum
ekki
geðsjúkum
21. okt
Við þurfum öh á húsaskjóli að
halda. Það eitt dugir þó skammt ef
það er ekki griðastaður þar sem við
getum verið út af fyrir okkur og
átt möguleika á að deila gleði og
sorg með öðrum. Við viljum öll eiga
heimhi - griðastað utan stofnana -
ef nokkur kostur er. Sú staða getur
þó komið upp að hjá því verði ekki
komist að sjúkrahús verði heimili
okkar um tíma, t.d. þegar við erum
oröin ölduð eða sjúk.
En sjúkrahús er þó ekki heimili
okkar í venjulegum skilningi þótt
þangað leiti fólk og sé þar oft lang-
dvölum vegna þess að fyrir utan
er enginn staður þar sem nægilegt
öryggi og skjól er að fá fyrir fólk
sem gæti og ætti að búa á heimili
utan stofnunar.
Það skortir kjölfestuna
Á undanförnum áratugum hefur
stefnan í meðferð og umönnun geð-
sjúklinga breyst í þá veru að
sjúkrahúsvistin hefur styst en
meðferðin færst æ meira út fyrir
sjúkarahúsin. Mikill meirihluti
þeirra sem leita stuðnings á geð-
sjúkrahús flytur á ný th sinna fyrri
heimkynna en tengslum er haldið
og aðstoð veitt þegar þörf er á. En
sá hópur er stór sem í raun á ekk-
ert heimili að halla sér að þótt hann
hafi kannski húsaskjól - fólk sem
missir húsnæði hvað eftir annað
eða ræður ekki við að búa eitt. Það
skortir kjölfestuna - ofan á sjúk-
dóminn bætist rótleysi. Hlutskipti
þess verður svo að koma aftur og
aftur til dvalar á sjúkrahúsi.
Hluti þess fólks, sem útskrifast,
KjáUarinn
Sigurrós Sigurðardóttir
félagsráðgjafi
fer í bráðaþirgðahúsnæði, t.d. á
gistiheimili, þar sem hugmyndin
er að dvölin sé aðeins nokkrir dag-
ar en það getur dregist vikum sam-
an að varanlegt húsnæði fáist og
þá tekur sjúkrahús oft við á ný. Þá
má ekki gleyma þeim sem leita th
lögreglu á mihi þess sem leitað er
th sjúkrahússins. Það er ótrúlegt
að th skuh vera sjúkhngar sem búa
við þessar aðstæður en sú er þó
raunin.
Til þess að mæta þeim breyting-
um, sem orðið hafa á geðheilbrigð-
isþjónustunni og til þess að koma
í veg fyrir að æ fleiri leiti að húsa-
skjóh á geðsjúkrahúsum, svo að
ekki sé talað um lögregluna, þarf
samræmt átak í eftirmeðferð. Þar
eru úrræði í húsnæðismálum ofar-
lega á blaði.
Sambýli er ein lausn
Sambýli er ein þeirra lausna sem
reynst hefur vel fólki sem erfitt á
með að búa eitt. Þar búa nokkrir
einstaklingar saman, oftast 3-4.
Hver hefur sitt herbergi en stofa
og eldhús eru sameiginleg. Stuðn-
ingur við íbúa er mismikhl; fer allt
eftir því hver þörfin er.
Nú eru 7 sambýU fyrir geðsjúkl-
inga í Reykjavík. Fimm þeirra eru
í húsnæði sem leigt er af Félags-
málastofnun Reykjavíkur, eitt hús-
næði er leigt af Öryrkjabandalag-
inu og eitt á Geðvemdarfélag ís-
lands. í öllum tilvikum borga íbú-
amir sjálfir húsaleigu og uppihald.
Viðkomandi sveitarfélag greiðir
heimilishjálp en faglegur stuðning-
ur er frá geðdeildinni.
Þegar teknar eru ákvarðanir um
ný úrræði er venjihega fyrst horft
á peningahliðina. Ef litið er á þá
hlið hér sést að þessi lausn er mun
ódýrari en að fólk sé inni á geð-
deildum langtímum saman. Benda
má og á að kostnaður við dvöl á
gistiheimhi getur oft orðið býsna
hár fyrir viðkomandi sveitarfélag.
í þeim sambýlum, sem fyrir era,
er fólk á öllum aldri. Þessi sambýh
hafa leyst margvíslegan vanda. Þau
hafa í mörgum tilvikum létt mikl-
um áhyggjum af aðstandendum
þeirra sem þar búa, auk þess sem
þar býr fólk sem átt hefur heimhi
sitt inni á stofnun áratugum sam-
an. Sambýlin fullnægja ekki aðeins
þörfinni á húsaskjóU heldur veita
þau einnig öryggi og ijúfa þá ein-
angran sem oft er afleiðing af sjúk-
dómnum. Ef vel er að staðið geta
sambýUn orðið sá griðastaður sem
margir geðsjúkUngar leita nú að
inni á geðsjúkrahúsi. Mjög hefur
dregið úr endurinnlögnum þessa
fólks eftir að það komst í öruggt
húsnæði.
Einangrun er sá þáttur sem fólk
óttast hvað mest. Við þekkjum það
öll að ef við höfum engan til þess
að ræða við förum við að festast í
eigin hugrenningum. Eitt af vanda-
málum geðsjúkUnga er einmitt að
þeir eiga erfitt með að losa sig úr
eigin hugmyndaheimi. Þeir geta
yfirleitt ekki átt frumkvæðið að því
að mynda tengsl og þurfá því á
sérstakri ummönnun og stuðningi
að. halda.
Nú er mjög rætt um að spara
þurfi í hehbrigðisþjónustunni.
Kostnaður við geðdehdirnar
minnkar ekki ef þangað er stefnt
th langdvalar fólki sem að meira
eða minna leyti getur spjarað sig
sjálft utan sjúkrahúss ef því er veitt
nauðsynleg aðstaða. Saman fer að
ódýrasta lausnin á vanda þess er
jafnframt sú mannúðlegasta og get-
ur gefið lífi þess nýtt gildi. Því er
spumingin:
Eftir hverju er verið að bíða?
Sigurrós Sigurðardóttir
„Þegar teknar eru ákvarðanir um ný
úrræði er venjulega fyrst horft ápen-
ingahliðina. Ef litið er á þá hlið sest að
þessi lausn er mun ódýrari en að fólk
sé inni á geðdeildum langtímum sam-
an.“