Dagblaðið Vísir - DV - 01.03.1990, Síða 14

FJMMTUDAGUR 1. .MARS 1990.
14,
Útgáfufélag: FRJÁLS FJOLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELiAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91)27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1000 kr.
Verð í lausasölu virka daga 95 kr. - Helgarblað 115 kr.
Krónugengi sjávarplássa
Oft er talað um, að íslenzk sjávarpláss njóti ekki af-
raksturs af framlagi íbúanna til þjóðarbúsins. Sumir
segja, að gengi krónunnar sé of hátt skráð og þannig
sé hagnaði af útflutningi sjávarafurða dreift til annarra
sviða þjóðlífsins, einkum suður til Reykjavíkur.
Engin leið er að komast að hinu sanna í máli þessu
nema með því að sannprófa það. Fólk getur endalaust
deilt um mál af þessu tagi, svo sem hversu margar tenn-
ur séu í hestinum. Einhvern tíma kemur að því, að
heppilegast er að gá upp í hestinn og telja tennurnar.
Svo vel vill til, að fordæmi eru fyrir því hjá ríkustu
þjóðum jarðarkringlunnar, að gengi gjaldmiðils þeirra
er rétt skráð. Það gerist samt ekki með því, að kölluð
sé saman nefnd færustu sérfræðinga og embættismanna
til að ákveða gengi jens og dollars frá degi til dags.
Það er einfaldlega frjáls markaður, sem ákveður dag-
legt gengi jens og dollars og margra fleiri gjaldmiðla.
Myntir þessar eru keyptar og seldar í kauphöllum um
heim allan. Útlendir seðlabankar taka þátt í þessari
ákvörðun með því að verzla í öfuga átt við sveiflurnar.
Úr óbeinu samspili tugþúsunda sjálfstæðra aðila
verður til daglegt markaðsgengi á jeni og dollar. Við
getum haft á svipaðan hátt hér á landi, þótt í smærri
stíl hljóti að verða. Við getum einfaldlega farið að kaupa
og selja krónuna og erlenda gjaldmiðla í kauphöll.
Seðlabankinn fengi að taka þátt í þessum leik sem
einn aðili að mörgum. Hann fengi það hlutverk að reyna
að hamla á móti sveiflum, en missti hlutverk sjálfrar
gengisskráningarinnar. Á þennan hátt einan getum við
komizt að raun um verðgildi gjaldeyrisöflunarinnar.
Ef svo færi, sem telja má líklegt, að gengi krónunnar
mundi skrá sig lægra á þen'nan sjálfvirka markaðshátt
en Seðlabankinn gerir í dag, má jafnframt gera ráð fyr-
ir, að fjármagn mundi sogast til sjávarplássa landsins í
stað þess að sogast frá þeim til annarra staða.
Frjálst markaðsgengi gjaldmiðla er meira hagsmuna-
mál fólks í sjávarplássum en bandalag þess við fólk í
strjálbýh um að sníkja lán og styrki frá ríki og opin-
berum sjóðum til að ná til baka einhverju af fénu, sem
umbjóðendur sjávarsíðunnar telja hafa runnið á brott.
í bandalagi sjávarsíðu og strjálbýlis gegn Reykjavík-
ursvæði hefur sjávarsíðan alltaf fengið ruðurnar og mun
alltaf fá. Mestur hluti herfangsins, sem byggðastefnan
aflar, rennur til landbúnaðar, þar sem þjóðfélagið
brennir um fimmtán milljörðum króna á hverju ári.
Það er nefnilega ekki Reykjavíkursvæðið, sem gengur
harðast fram í að eyða aflafé sjávarútvegs. Byggðastefn-
an er dýrasta lóðið á vogarskálinni gegn sjávarplássum.
Hún dreifir til landbúnaðar fé, sem hefur fengizt með
því að núllkeyra sjávarútveg á röngu krónugengi.
Sjávarsíðan ætti að segja skilið við hagsmunabanda-
lag núverandi byggðastefnu, sem færir henni ruður ein-
ar af herfangi landbúnaðar og sökkvir fólki og fyrirtækj-
um sjávarplássa í fen skuldbindinga við opinbera sjóði.
Hún ætti að heimta hreint afnám þessarar byggðastefnu.
í staðinn ætti fólk í sjávarplássum landsins að segja
umbjóðendum sínum, að skynsamlegt sé að vinna að
afnámi opinberrar skráningar á gengi krónunnar, líkt
og gert hefur verið í mörgum auðugum löndum, án þess
að heimsendir eða öngþveiti hafi hlotizt af.
Markaðsgengi á gjaldeyri leysir eitt ekki allan vanda,
en er samt með beztu aðferðum til að komast að raun
um, hvað borgar sig að hafa fyrir stafni hér á landi.
Jónas Kristjánsson
Endalok sósíal-
isma í Nicaragua
Ósigur sósíalista í kosningunum
í Nicaragua síðastliðinn sunnudag
markar vonandi upphaf framvindu
í átt til lýðræðis, frelsis og hagsæld-
ar í landinu. Hrjáð alþýða Nic-
aragua á sannaríega skilið betri
tíma.
Þær breytingar, sem gera þarf á
efnahagskerfi landsins og stjórnar-
fari, verða þó tæplega auðveldar
þar sem stjóm fráfarandi forseta,
marxistans Daniels Ortega, hefur á
tíu ára valdaferli sínum nánast lagt
efnahag og atvinnulíf landsins í
rúst með víðtækri þjóðnýtingu og
austur-evrópskri ríkisforsjá.
Byltingin étur börnin sín
Því var fagnað um heimsbyggð-
ina alla þegar lýðræðisöfl í Nic-
aragua steyptu einræðisherranum
Somoza og hyski hans af stóli fyrir
áratug. Margir trúðu því að dagar
fátæktar, eymdar og kúgunar i
landinu væru senn á enda. Fljót-
lega kom hins vegar í ljós aö sterk
öfl innan byltingarhreyfingarinnar
höfðu ekki hugsað sér að frjálst
þjóðfélag risi á rústum hins gamla
stjórnarfars. Þessi öfl, sem lutu for-
ystu marxista, vildu fara að for-
dæmi Kúbverja og koma á sósíal-
isma í Nicaragua.
Áður en varði höfðu sósialistar
hrifsað til sín öll völd, afnumið
nýfengin lýðréttindi og hafist
handa um uppbyggingu austur-
evrópsks þjóðfélags í Nicaragua.
Þetta leiddi til þess að borgarastyrj-
öld skall á í landinu og svonefndir
kontra-skæruliðar hófu að herja á
stjómvöld.
Tilraunin til að koma á sósíal-
isma og „alþýöuvöldum" í Nic-
aragua mæltist vel fyrir hjá vinstri
mönnum á Vesturlöndum, þar á
meðal hér á landi. Nicaragua varð
skyndilega einhver vinsælasti án-
ingarstaður póhtískra pílagríma.
Auðtrúa ungmenni, háskólakenn-
arar, fjölmiðlungar, verkalýðsrek-
endur og aðrir dæmigerðir vinstri
hugsjónamenn og hugmyndafræð-
ingar úr lýðræðisríkjunum lögðu
leið sína þangað til að fylgjast með
„uppbyggingunni“ eins og það var
orðað.
Ferðasögur frá „fyrirmynd-
arríkinu“
Þær voru ófáar greinamar sem
þetta fólk skrifaði í Þjóðviljann og
sambærileg blöð erlendis þar sem
lof var borið á Ortega og byssu-
menn hans, alþýðudómstólana,
þjóðnýtinguna og afsakanir hafðar
í frammi fyrir afnámi lýðréttinda
og ofsóknir gegn minnihlutahópum
(s.s. indíánum). Væri við hæfi að
einhver dræi þessi skrif fram í
dagsljósið nú þegar við blasir al-
gjört skipbrot hinnar sósíalísku
efnahags- og þjóðfélagsstefnu.
Hitt er svo umhugsunarefni
hvemig sagan virðist endurtaka
sig í sífellu. Skrifin um Nicaragua
á síðasta áratug minna óneitanlega
á ferðasögur sósíalista frá Sovét-
ríkjunum á þriðja og fjórða ára-
tugnum. Hæfileiki manna til að
horfa framhjá óþægilegum stað-
reyndum og viljinn til að láta sann-
færast er næsta ótrúlegur.
Voru að einangrast
Örlög sósíahsmans í Nicaragua
vom ráðin í lýðræðislegum kosn-
ingum, hinum fyrstu sinnar teg-
undar í landinu frá byltingunni
1979. (Kosningarnar í landinu 1984
eru almennt taldar hafa verið sjón-
leikur enda tóku helstu flokkar
stjómarandstæðinga ekki þátt í
þeim). Ákvörðun sósíahsta að
heimila kosningar og yfirlýsing
Ortega um að hann virðí niðurstöð-
umar er fagnaðarefni. Vonandi er
að byssumennimir við hlið hans
séu sama sinnis og reyni ekki að
ræna völdum eins og ýmsir óttast.
KjáUaiinn
Guðmundur Magnússon
sagnfræðingur
Augljóst er hins vegar að stjórn
Ortega átti ekki annars úrkosti en
að fallast á frjálsar kosningar. Ella
hætti hún á að tapa völdum í hend-
ur skæruliöa eða horfa upp á al-
gjört hmn efnahagskerfisins og
einangrun á alþjóðavettvangi
vegna atburðanna í Sovétríkjunum
og Austur-Evrópu. Sósíahstar
töldu sig eiga sigur vísan eftir að
hafa beitt ríkisvaldinu ótæpilega í
kosningabaráttunni og ófrægt
keppinauta sína skipulega. Þar
misreiknuðu þeir sig herfllega.
Athyglisvert er einnig að skoð-
anakannanir bentu til þess að þeir
myndu sigra. Má áreiðanlega hafa
það til marks um almennan ótta-
fólks við valdhafana hvernig það
svaraði spyrlunum þvert um hug
sinn.
Kúba fellur næst
Ástæða er til að ætla að þess verði
ekki langt að bíða að sósíalisminn
hði einnig undir lok á Kúbu. Þar
hefur marxistinn Fídel Castró
stjómað með harðri hendi í þrjá
áratugi með þeim afleiðingum að
óvíða í Rómönsku Ameríku er
meiri eymd og almennari skortur
á lýðréttindum.
Efnahagskerfið á Kúbu dugir
ekki til að brauðfæða landsmenn
og án umfangsmikillar aðstoðar
Sovétríkjanna væri þar að líkind-
um almenn hungursneyð. Nú eru
Sovétmenn að draga úr efnahags-
aðstoðinni. Castró hefur lýst því
yfir af því tilefni að almenningur
komist af með helmingi minni mat-
arskammt en hann notar nú. Það
verður sannarlega ekki af dýrð sós-
íahsmans skafið!
Castró getur huggað sig við það
að þótt hann eigi ekki lengur stuðn-
ing Gorbatsjovs yísan á hann enn
hauka í horni á íslandi. Tímaritið
Réttur sem Einar Olgeirsson, Svav-
r Gestsson ráðherra og félagar gefa
út til að boða sósíahsma og þjóð-
frelsi, helgaði 30 ára afmæli bylt-
ingarinnar á Kúbu heilt hefti fyrir
tæpum tveimur árum (4/1988).
Þar er að finna margs konar rétt-
lætingu fyrir eymdinni á Kúbu og
skortinum á lýðræði. Allir sem
kynnast vilja hugarheimi íslenskra
sósíalista og „þjóðfélagshugsjón"
þeirra ættu að verða sér úti um
þetta rit og lesa það spjaldanna á
mihi.
Guðmundur Magnússon
Sigurvegari kosninganna í Nicaragua, Violeta Chamorro, sést hér tala
á síðasta degi kosningabaráttunnar.
„Skrifin um Nicaragua á síðasta áratug
minna óneitanlega á ferðasögur sósíal-
ista frá Sovétríkjunum á þriðja og
fjórða áratugnum.“