Dagblaðið Vísir - DV - 22.04.1991, Qupperneq 15

MÁNUDAGUR 22. APRÍL 1991.
15
Rýnt í ný grunnskólalög
Ný lög um grunnskóla hafa verið
samþykkt. Það má þakka fylgni
menntamálaráðherra, Svavars
Gestssonar.
Hér mun ég stikla á stóru og eink-
um fjalla um áhrif laganna á innra
starf grunnskólans.
í þessum lögum er margt að fmna
sem, ef vel er á haldið, getur eflt
skólastarf. Mun ég fyrst drepa á
þá þætti laganna en víkja í lokin
að því sem mér finnst veikt í þess-
um nýju lögum.
Spor í rétta átt
Meðal ákvæða, sem tvímælalaust
verða að teljast spor í rétta átt, eru:
1. Fækkun nemenda í 1.-3. bekk
þar sem nemendur skulu flestir
verða 18 í 6 ára bekkjum og 22 í 7
og 8 ára bekkjum. Þetta á að gerast
á næstu þrem árum.
Að vísu hefði ég kosið að sjá að
minnsta kosti 9 ára börnin búa við
sömu reglu en hiröi ekki að gagn-
rýna það sérstaklega.
2. I 4.-10. hekk skulu innan
sama árafjölda nemendur verða
flestir 28 í hekk. Þetta er ögn í rétta
átt en flestum finnst sem hér hafi
verið fullskammt gengið, einkum
hvað varðar yngri bekki þessa ald-
urshóps.
Ákvæði um námsráðgjafa í
grunnskólum eiga að koma til
framkvæmda innan fimm ára eftir
nánari ákvörðun fjárveitinga-
valdsins. Þessi þjónusta innan
skólanna er orðin mjög hrýn og
þeir sem þegar hafa reynt þessa
starfsemi vilja ekki án hennar
vera. Þessi grein er þó að mínu
mati allt of veik og gefur ríkisstjóm
möguleika á að hunsa þetta enn um
stund. Þvi er brýnt að þessu verði
fylgt vel eftir.
Fyrir stærstu skólana eru ákvæði
um heimild til að ráða fleiri en einn
aðstoðarskólastjóra brýn. Þessir
skólar búa við mjög skarðan hlut
hvað varðar kvóta til stjórnunar-
starfa og vinnuálag stjórnenda
þessara stofnana er óhóflegt.
Um þetta þarf að setja vandaða
KjaUarinn
Viktor A. Guðlaugsson
skólastjóri Árbæjarskóla
i Reykjavik
reglugerð hið fyrsta og bæta veru-
lega stöðu þessara skóla og um leið
tryggja hagsmuni þeirra nemenda
sem þar lifa og starfa.
Ákvæði um að koma á skólamál-
tíðum er hið þarfasta mál og þarf
að vinna að nánari útfærslu þess
sem fyrst en aðlögunartími sam-
kvæmt lögunum er þrjú ár.
Ákvæði 50. gr. um valgreinar í
8.-10. bekk og heimild til að meta
þátttöku nemenda í atvinnulífi sem
nám fmnst mér mikilvægt.
Ég get þó í þessu sambandi ekki
látið hjá líða að minna á að eins
og nú horfir þarf að skerða val-
greinar í 10. bekk á hausti komanda
þar sem Námsgagnastofnun telur
sig ekki fá það fjármagn frá ríkis-
sjóði sem til þarf svo unnt sé að
kaupa þann bókakost sem nauð-
synlegur er til kennslu í þessum
greinum. Um val í öðrum bekkjum
er því vart að ræða að sinni.
Veikleiki laganna
Ég hirði ekki um að fjalla um
þversagnir í þessum lögum sem ég
hef aflað mér heimilda um að verði
leiðréttar á næsta Alþingi, þó svo
þær rýri vissulega gildi laganna
eins og þau standa nú. Ég mun því
í umfjölluninni ganga út frá því
sem ég veit besta meiningu löggjaf-
ans.
Það á að taka þrjú ár að ná inn í
skólana því tímamagni sem lögin
frá 1974 mörkuðu þótt til bóta megi
teljast að skerpa ákvæðin um lág-
marksviðmiðanir sem öðruvísi
voru oröuð í eldri lögum þótt mein-
ingin væri trúlega hin sama.
Eina lenging skóladagsins er í
1.-3. bekk þar sem skólavikan á að
lengjast um 2 vikustundir. Enn um
stund mega skólarnir því búa við
skert tímamagn sem stjórnmála-
menn liðinna ára hafa sogið út úr
grunnskólanum í „sparnaðar-
skyni“.
Éinsetinn skóli er í raun merk-
ingarlaus ef ekki fylgir heils dags
skólavist nemenda. Hvað þennan
þátt varðar, svo og um þær tilætl-
anir að þessu markmiði verði náð
á næstu 10 árum, er fátt að segja.
Reynsla liðinna áratuga hefur sýnt
að slík stefnumörkun er lítils virði.
Þaö sýnir framkvæmd grunnskóla-
laganna síðastliðin 18 ár þar sem
viö höfum mátt þola skerðingu á
skerðingu ofan þrátt fyrir yfirlýsta
stefnu allra flokka um lengingu
skóladags, samfelldan og jafnvel
einsetinn skóla og annan inni-
haldslítinn fagurgala.
Hér hefðu margir viljað sjá metn-
aöarfyllri ákvæði en til að slík
stefnumörkun geti orðið raunhæf
þarf víðtæka samvinnu þeirra aðila
sem standa þurfa straum af þeim
kostnaði sem svo róttækum breyt-
ingum fylgja; þar á ég einkum við
sveitarfélögin í landinu. Raunar
hygg ég þó að það verði ríkissjóði
þyngra í skauti að standa straum
af rekstrarkostnaði einsetins skóla
en það verður sveitarfélögunum að
reisa þær byggingar sem til þess
þarf.
Þá vil ég drepa á ákvæði laganna
um skólaráð sem mér finnast harla
veik en ráðið er skipað einum nem-
anda, einu foreldri og einum starfs-
manni skólans. Þetta er í raun
sömu aðilar og eiga rétt til setu á
kennarafundum með málfrelsi og
tillögurétt. Þetta ákvæði finnst mér
missa marks.
Ákvæði laganna um árganga og
fagstjóm finnast mér burðarlítil og
lítt skilgreind.
57. gr. laganna um aga er aö mínu
mati loðin. Setja þarf skýrari
ákvæði um meðferð slíkra mála í
reglugerð. Þar þarf meðal annars
að taka tillit til réttar kennara
gagnvart einstakhngum sem valda
því að þeir geta ekki rækt störf sín
sem skyldi. Einnig þarf að tryggja
rétt nemenda sem verða þolendur
þar sem um agavandamál er að
ræða. Löggjafinn virðist hins vegar
hafa verið býsna upptekinn af að
tryggja sem best hag þeirra aðila
sem eru gerendur í slíkum málum.
Býsna rúm lög
Hér hefur verið stiklað á stóru
og eins og ætíð helgast umræðan
af skoðunum þess sem á pennanum
heldur. Almennt verður að telja að
þessi lög séu býsna rúm og hafi til
að bera nauðsynlegan sveigjan-
leika.
Á komandi árum verður það
framkvæmd þeirra sem skiptir
sköpum um hvort við náum að
sækja fram til betra skólahalds á
íslandi.
Þar mun reyna á samstarfsvilja
og metnað þeirra sem ráða munu
ferðinni í þessum málaflokki á
komandi tíð.
Viktor A. Guðlaugsson
„Raunar hygg ég þó að það verði ríkis-
sjóði þyngra í skauti að standa straum
af rekstrarkostnaði einsetins skóla en
það verður sveitarfélögunum að reisa
þær byggingar sem til þess þarf.“
Frelsi gegn ofbeldi
Fáum finnst gaman að dansa við Kára og oft er mikið kapphlaup um
fáa en rándýra leigubila, segir m.a. í greininni.
Fyrir skömmu birtist sérstaklega
athyglisvert lesendabréf eftir Þórð
Pálsson heimspekinema í einu dag-
blaðanna. Þar var farið nokkrum
orðum um ástæður þess að ofbeldi
hefur færst í vöxt í miðborg
Reykjavíkur og hvernig mætti
draga úr því.
Höfundur bréfsins hafnaði því
alveg að það væri skyndibitastöð-
um og pulsuvögnum að kenna að
mönnum væri misþyrmt og undir
þá skoðun er sjálfsagt að taka.
Samlokun skemmtistaða
í bréfinu var réttilega bent á það
öngþveiti sem skapast í miðborg
Reykjavíkur klukkan þrjú eftir
miðnætti um helgar. Þá er öllum
skemmtistöðum lokað í einu og
mörg þúsund skemmtistaðagestir
standa skjálfandi á götum borgar-
innar með flaksandi hálsbindi og
regnþynnta augnskugga.
Margir hefðu viljað skemmta sér
lengur og eigendur skemmtistaða
hefðu án efa ekkert á móti því að
auka viðskiptin. En samkvæmt
reglum frá því opinbera er ekkert
gaman eftir að klukkan slær þrjú
og menn eiga að hypja sig heim í
háttinn.
Að finna leigubíl
Þar sem tilskipanir hins opinbera
um hvenær skemmtistaðir eru
opnir eru nær undantekningalaust
virtar þurfa allir að fá leigubíl á
sama tíma. Fáum finnst gaman að
standa mjög lengi á sparifótunum
og dansa við Kára. Hefst því mikið
KjaHarinn
Glúmur Jón Björnsson
efnafræðinemi í HÍ
kapphlaup um fáa en rándýra
leigubíla. Þeir eru fáir af því að rík-
ið skammtar leyfi til akstursins og
dýrir af sömu ástæðu. Til allrar
hamingju er svarti markaðurinn
hins vegar ekki langt úndan og
mörgum er bjargað heim í hús af
hans mönnum.
Ríkið fær hins vegar ekki krónu
af afrakstri þeirra sem þannig aka
og getur þakkað það heimsku
þeirra sem reglugerðirnar settu.
Því miður getur sá svarti ekki
bjargað öllum frá dansinum við
Kára og leita þeir sem eftir eru nú
skjóls og eru orðnir svangir.
Því miður þarf hið opinbera einn-
ig að skipta sér af því hvenær fólk
fær sér að borða. Takmarkanir á
þeim tíma sem veitinga- og skyndi-
bitastaðir eru opnir gera það að
verkum að vinir okkar standa
áfram kaldir og hungraðir á stræt-
um borgarinnar. í stað þess að
gæða sér á góðum mat í skjóli fyrir
veðrum og vindum eru vinir okkar
orðnir tilvalin bráð fyrir þá menn
sem gera sér leik að því að lúberja
og ræna fólk í skjóli nætur.
Til hvers?
Það er ótrúlegt hversu langt hið
opinbera gengur til að gera hf ein-
staklinganna ömurlegra en það
annars væri. Það lætur sér ekki
nægja að láta greipar sópa um
launaumslög þeirra heldur setur
það óteljandi lög og reglugerðir
sem virðast hafa þann eina tilgang
að gera htið úr venjulegu fólki. Til
hvers eru reglur um það hvenær
skemmtistaðir eru opnir?
Er fólk yfirleitt ófært um að
ákveða hversu lengi það getur
skemmt sér? Er til einhver opinber
staðall í skrifborðsskúffu einhvers
ráðuneytis um að klukkan þrjú eft-
ir miðnætti sé venjulegu fólki ekki
treystandi til að halda áfram að
skemmta sér á eigin ábyrgð? Er
virkilega betra að senda fólkið út í
fang glæpamanna? Hverju breytti
það þó að gestir veitingahúsa og
skemmtistaða væru að tínast út
fram undir morgun eða þar til eig-
endur lokuðu stöðum sínum? Það
breytti engu nema að blessað fólkið
fengi leigubíl og kæmist heim til
sín í stað þess að ráfa um göturnar
eins og kótilettur með buffhamar á
eftir sér.
Frelsi gefur lausnir
Forsjárhyggjusinnar boða lausn-
ir. Þær byggjast á afskiptasemi
hins opinbera. Frjálslyndir menn
boða frelsi einstakhnganna til að
finna sínar eigin lausnir. Þeir átta
sig einnig á að íhlutun og afskipta-
semi hins opinbera er ljón í vegi
einstaklinganna að lausn eigin
mála.
Án afskiptasemi af því hvenær
þjónustustaðir eru opnir og af
leigubílaakstri tæki við samkomu-
lag einstaklinganna þar sem hver
hefði hag af að þjóna öðrum. Þá
yrðu þjónustustaðir opnir þegar
fólk þyrfti á þeim að halda og eftir-
spurn eftir leigubílum fuhnægt.
Misindismenn fengju hins vegar
færri tækifæri til að svala ofbeldis-
hneigð sinni og gráti það hvaða
reglugerðaþræll sem vill.
Glúmur Jón Björnsson
„An afskiptasemi af því hvenær þjón-
ustustaðir eru opnir og af leigubíla-
akstri tæki við samkomulag einstakl-
inganna þar sem hver hefði hag af að
þjóna öðrum.“