Dagblaðið Vísir - DV - 27.01.1992, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 27. JANÚAR 1992.
15
Alvarlegt atvinnuleysi kvenna
Undarlega lítið hefur verið fjall-
að um þá staðreynd að á einum
stað á landinu er nú komið upp
verulegt atvinnuleysi kvenna,
meira en oftast áður hefur þekkst.
Hér á ég við að samkvæmt nýjustu
tölum eru nú um 8% kvenna á
Suðumesjum skráð atvinnulaus.
Þessa tölu ber að taka alvarlega því
hún hefur verið svipuð síðan hún
þaut upp í 8,4% í október sl.
Hugmyndir um að glæða at-
vinnulíf á þessum slóðum bera þess
ekki vott að menn hafl ýkja miítinn
áhuga á.þessu sérstaka vandamáli.
Helst er gælt við aukna vegagerð
eða fríverslunarsvæði sem lítið er
enn vitað hve raunhæft er.
Gamlar lummur eru einnig
velgdar upp á stundum. Enn má
heyra veikar raddir: Álverið kem-
ur - seinna. En þær hugga ekki
marga, síst eftir hótanir um lokun
Straumsvíkurversins. Einnig heyr-
ist sagt: Við skulum reyna að halda
hernaðarumsvifum á Keflavíkur-
flugvelli eins miklum og við getum.
í þessu er engin huggun - aðeins
ítrekun á því að rangt hefur verið
stefnt.
Hvað er sérstakt við Suður-
nes?
Suðumesin em hefðbundið út-
gerðarsvæði og ættu að fá að vera
það áfram. Þaö hefur þó ekki tekist
með þeirri leið sem farin hefur ver-
ið í kvótamálum. Kvótinn er auð-
lind okkar allra og ætti að skiptast
milli sjávarplássanna á réttiátan
hátt, ekki safnast á fárra hendur á
örfáum stöðum á landinu. En fleiri
stjómvaldsaðgerðir gera atvinnu-
lífinu erfitt fyrir.
Kjallariim
Anna Ólafsdóttir
Björnsson
þingkona Kvennalistans
Útgerð og fiskvinnsla eru nú rek-
in við erfið skilyrði. Vextir em að
sliga atvinnulífið vegna þess að
stjórnvöld halda þeim uppi með því
að keppa við bankana um sparifé
landsmanna. Fiskveiðistefnan leyf-
ir tilflutning á kvóta án tillits til
byggðaröskunar. Það fé sem stjórn-
völd hafa kosið að verja til atvinnu-
uppbyggingar hefur nær allt farið
í eitt tálverkefni: álverið sem ekki
er risið. Það er dýrkeypt að taka
rangan kúrs og vilja ekki viður-
kenna þaö.
Nýsköpun þarf góðar að-
stæður
Þessi ranga atvinnustefna hefur
fram til þessa spillt fyrir grósku í
atvinnumálum Suðurnesja. Ekki
hefur þó skort á hugmyndir. At-
vinnulíf á að byggja upp með þeim
hætti að vinna út frá hugmyndum
sem spretta á hverjum stað fyrir
sig.
Á Suðurnesjum hafa meðal ann-
ars komið fram einna best þróuðu
hugmyndir um sérhæfða ferða-
þjónustu sem kynntar hafa verið
hér á landi, heilsumiðstöð við Bláa
lónið. Og erlendum ferðalöngum
finnst forvitnilegt að sjá náttúru-
undur eins og jarðhita og hraun
sem finnast í öllum myndum á
Suðurnesjum. Ferðaþjónusta veitir
mörgum konum vinnu og góðar
gjaldeyristekjur þegar vel gengur.
Orka án mengunar
Jarðvarminn er jafnframt mikil-
væg orkulind Suöurnesja. Mögu-
leikar á nýtingu eru margvíslegir,
tilraunir með saltvinnslu eru farn-
ar að skila einhverjum árangri og
hugmyndir um ylrækt hafa oft
skotið upp kollinum. Að vísu töldu
margir að með inngöngu í EES
visnaði sú atvinnugrein en margt
bendir til að á það muni ekki reyna.
Reynist framleiðsla vetnis arðbær
í framtíðinni þykist ég vita að Suð-
urnesin vilji eiga þar hlut að máh
og tel þaö eðlilegt.
Þjónusta í kring um alþjóðaflug-
völl hlýtur að vera fýsilegur kostur
í framtíðinni ef hægt verður að ná
gjöldum niður á flugvellinum. Og
fleira mætti nefna. Á Humber-
svæðinu í Englandi, við Hull og
Grimsby hafa sveitarfélög lagt til
húsnæði og aðstöðu undir alls kon-
ar atvinnustarfsemi, smáiðnað
þjónustu og fleira en fólkið sjálft
komið með hugmyndirnar og reynt
þær í þessari aðstöðu, í einn dag,
viku eða mánuö, án þess að þurfa
að leggja í stórfelldan kostnað af
fjárfestingu í húsnæði og búnaði.
Átaks er þörf
Fyrir Alþingi liggur nú tillaga um
að átak verði gert í atvinnuupp-
byggingu á Suðurnesjum. Þar er
gert ráð fyrir að taka einkum mið
af atvinnuleysi kvenna á svæðinu.
Undirrituð er flutningsmaður þess-
arar tillögu ásamt öðrum þing-
mönnum stjórnarandstöðunnar í
kjördæminu. Fleiri hafa tekið und-
ir efni hennar. Forvitnilegt er að
sjá hvort umræða um þessa tillögu
veröur til að hreyfa við almenn-
ingi. Ekki dugar minna en þjóðar-
sátt um aðgerðir - og það strax!
Anna Ólafsdóttir Björnsson
„Gamlar lummur eru einnig velgdar
upp á stundum. Enn má heyra veikar
raddir: Alverið kemur - seinna. En þær
hugga ekki marga, síst eftir hótanir um
lokun Straumsvíkurversins.“
Um áþreifanlega þörf fyrir frelsi
Útilokar nýja markaðssókn, eðlilega nýtingu á Ketlavikurflugvelli, tekjur
af lendingargjöldum minnka og skuldastaða flugstöðvarinnar hækkar,
segir hér m.a. um samning ríkisins við Flugleiðir.
Þröstur Ólafsson, aðstoðarmað-
ur utanríkisráðherra, skrifaði
grein 17. janúar sl. í DV um nýgerð-
an samning utanríkisráðuneytis-
ins við Flugleiðir til næstu fjögurra
ára sem framlengir einkarétt Flug-
leiða til afgreiðslu á vöruflugi á
Keflavíkurflugvelli. Greinin er
fyrst og fremst skrifuð til að mót-
mæla leiðaraskrifum Jónasar
Kristjánssonar um einokun í jóla-
gjöf og mun ég ekki blanda mér í
þá umræðu.
Það sem knýr mig hins vegar til
að skrifa er frásögn aðstoðarmanns
utanríkisráðherra um málefni sem
haim á að gjörþekkja, manns sem
er kominn inn í öruggt skjól, frá
hinum harða viðskiptaheimi, þar
sem lægsta vöruverðið gilti.
Skotheldur
einokunarsamningur
í sínu örugga skjóli leyfir Þröstur
Ólafsson sér fyrst að segja að ein-
okunarsamningurinn sé enginn
einokunarsamningur því að utan-
ríkisráðuneytið geti sagt samn-
ingnum einhliða upp „telji ráðu-
neytiö þörf á því“. Vörn utanríkis-
ráðherra fyrir þessum einokunar-
samningi heyrðist á Alþingi íslend-
inga 1990 og grein aðstoðarmanns
hans í DV ber með sér hversu skot-
heldur fyrir Flugleiðir þessi einok-
unarsamningur verður næstu 4 ár.
Hér skrifar aðstoðarmaður utan-
ríkisráðherra, sem hefur fylgst ná-
ið með skoðanaskiptum Flugleiða
og Flugfax hf. um helmingi of há
afgreiðslugjöld, setið í þriggja
manna nefnd þriggja ráðuneyta
sem skilaði af sér skýrslu til síð-
ustu ríkisstjómar um lendingar-
og afgreiðslugjöld á Keflavíkur-
flugvelii, sem var nánast ljósrit af
rökstuðningi Flugleiða fyrir töku
afgreiðslugjaldanna, nema hvað
niðurstaða nefndarinnar var að
það væri rétt að gefa flugafgreiðsl-
una frjálsa þegar samningurinn
rynni út.
Vítavert er að aðstoðarmaður
ráðherra leyfi sér að höfða til hags-
KjaHarinn
Halldór Gunnarsson
form. markaðsnefndar Félags
hrossabænda og fyrrum stjórn-
armaður Flugfax hf.
muna þeirra manna sem eru í
vinnu við afgreiðslustörf þegar all-
ir sem nærri hafa komið vita að
það er þessi aðstaða Flugleiða sem
skiptir sköpum um hvort hægt er
að veita samkeppni í vöruflutn-
ingaflugi eða ekki.
Spurningin um fijálsa flugaf-
greiðslu snýst um verðlagningu á
flugfrakt frá Evrópu til íslands og
einnig um skipafrakt á sömu leið,
því Eimskipafélag íslands virðist
verðleggja sína frakt í ákveðnu
hlutfalli af flugfrakt Flugleiða.
Vissi ég áður um náið samband
Eimskipafélags ísiands og Flug-
leiða en að það samband næði til
utanríkisráðuneytisins með svo
opinberum hætti sem dæmin
sanna vissi ég ekki fyrr en nú.
Jólagjöf til Flugleiða
Nýlega birtist samanburður um
lendingargjöld í DV 18. janúar sl.,
á ýmsum flugvöllum eftir skýrslu
IATA þar sem fram kom að lend-
ingargjöld voru mörgum sinnum
hærri hér en hjá helstu samkeppn-
isflugvöllum okkar. Ráðamönnum
sýnist líklega sjálfsagt að halda
lendingargjöldum svona háum til
að fyrirbyggja hugsanlega ævin-
týramennsku um samkeppni við
Flugleiðir sem fá síðan áþreifan-
lega jólagjöf frá ríkisstjórninni í
formi einokunarsamnings um af-
greiðslu allra flugvéla sem reyna
að lenda á Keflavíkurflugvelli og
eftirgjöf á tollum og sköttum á nýj-
ustu stórframkvæmd Flugleiða,
verðandi flugskýli, svo nemur lík-
lega 200 til 300 milljónum króna.
Samanburður á afgreiðslugjöld-
um hefur ekki enn verið birtur af
óvilhöllum aðilum en ég leyfi mér
að fuilyrða að sé tekið tillit til „pro
rata“ hlutfallagreiðslna eftir um-
fangi vöru í hverju flugi er saman-
burður við samkeppnisflugvelli
ennþá óhagstæðari en lendingar-
gjöldin á Keflavíkurflugvelli, enda
von á því þar sem Flugleiðir tryggja
með því að samkeppnisflug um
flugfrakt á sér enga möguleika.
Einhliða hækkanir
Aðstoðarmaður utanríkisráð-
herra hefur skrifað rökstuðning
sinn fyrir því að engin áþreifanleg
þörf sé fyrir breytingum á af-
greiðslu flugvéla á Keflavíkurflug-
velli. Það er gott að hafa fengið að
sjá þann rökstuðning á prenti því
aö í 3 ár reyndu forsvarsmenn
Flugfax hf. árangurslaust að fá
fram breytingar á þessu fyrir-
komulagi varðandi afgreiðslu á
Keflavíkurflugvelli.
Félagið og flugfélög á vegum þess
greiddu í afgreiðslugjöld rúmlega
50 milljónir til Flugleiða en miðað
við aðra vöruflutningaflugvelli var
sú upphæð 50% til 70% hærri en
raunhæf samanburðardæmi eru til
um. Lendingargjöld sömu aðila til
ríkisins námu rúmlega 40 milljón-
um á sama tíma, sem eru 7 sinnum
hærri en á Gander og Montreal og
helmingi hærri en í Luxemburg og
New York. í Shannon eru aöeins
hærri lendingargjöld en þar hefur
verið komið upp eftirsóknarverð-
um flugvelli með fríhafnarsvæði
og fijálsri afgreiðslu.
Það var þessi verð- og aöstöðu-
munur sem nákvæmlega skipti
sköpum um að Flying Tigers/Fed-
eral Express hættu millilendingum
hér. Á örstuttum tíma hafði flug
þeiira gefið möguleika á útflutn-
ingi á 500 tonnum af sjávarafurðum
á betra verði en þekktist á Evrópu-
markaði og skapaði grundvöll fyrir
útflutningi á fersku hrossakjöti.
Ýmsum samkeppnishindrunum
frá Flugleiðum, eins og t.d. varð-
andi útgáfu frímiða til útflytjenda
eöa innflytjenda, hefði verið hægt
að bjóða birginn en einhliða hækk-
anir á afgreiðslugjöldum, t.d. um
mörg hundruð prósent á B-747, sem
var afsökuð með lyftarakaupum,
var ekki möguleiki að mæta, með
tilliti til markaðar.
Það er gott að geta starfað í ör-
uggu skjóli ríkisins, launalega. og
ekki síður rekstrarlega. Þetta
þekkir' aðstoðarmaður utanríkis-
ráðherra nákvæmlega og er því ef
til vill vorkunn. Alvarlegra er að
ríkisstjórn, sem kennir sig við
fijálsræði og boðar breytta starfs-
hætti, skuli í lok árs 1991 undirrita
einokunarsamning við Flugleiðir
til fjögurra ára, sem útilokar að
mínu mati alla möguleika á lækk-
un flugfraktar og skipafraktar
næstu fiögur ár, sem útilokar einn-
ig nýja markaðssókn til Austur-
landa fiær, sem þó er vissulega
mikil þörf fyrir, sem útilokar aö
auki eðlilega nýtingu á Keflavíkur-
flugvelli: Tekjur af lendingargjöld-
um til ríkisins minnka, skuida-
staða flugstöðvarinnar hækkar,
einangrun okkar eykst og á þjóðfé-
lagskreppunni finnst engin lausn
vegna þrenginga sem óábyrgir
stjómmálamenn í ráðherrastólum
virðast vera hnepptir í.
Halldór Gunnarsson
„Alvarlegra er að ríkisstjórn sem kenn-
ir sig við frjálsræði og boðar breytta
starfshætti skuli í lok árs 1991 undir-
rita einokunarsamning við Flugleiðir
til fjögurra ára...“