Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.1992, Qupperneq 14

14
MÁNUDAGUR 2. MARS 1992.
Gtgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÖNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskríft,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuöi 1200 kr.
Verö i lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Barna verndarmál
Mikil umræða hefur að undanfómu farið fram um
bamavemdarmál og nokkrir fjölmiðlar hafa verið harð-
lega gagnrýndir fyrir umQöllun um þau. Þar á meðal
DV. Raunar hafa tilteknir fréttamenn á DV, Bylgjunni
og Stöð tvö verið kærðir til siöanefndar Blaðamannafé-
lagsins fyrir umfjöllun sína, að því er sagt er.
Af þessu tiléfhi hefur Bamavemdaráð sent frá sér
greinargerð, svo og framkvæmdastjóri Bamavemdar-
ráðs íslands og ikorgunblaðið hefur séð ástæðu til að
skrifa leiðara þar Sem þeirri stefiiu blaðsins er lýst að
um bamavemdarmál sé ekki skrifað í Morgunblaðið.
Flestum er fullkomlega ljóst að bamavemdarmál em
viðkvæm og vandmeðfarin og engan veginn sjálfsagt
að um þau sé fjallað opinberlega. Þar fléttast inn í tilfinn-
ingar, hagsmunir, einkaharmleikir og að sjálfsögðu vel-
ferð bamanna sem jafhan em leiksoppar þeirra átaka
sem bamavemdarmál snúast um. Gallinn við slíka
umræðu er og sá að bamavemdaryfirvöld em bundin
þagnarskyldu og ef og þegar rætt er um þau mál kemur
sjaldnast nema önnur hlið ágreiningsins fram í sviðs-
ljósið.
En hversu mikla aðgát sem nauðsynlegt er að hafa í
huga þegar deilt er um forræði bama eða meðferð þeirra
má hitt þó ekki gleymast að hér eigast oftast við foreldr-
ar eða foreldri annars vegar og yfirvöld hins vegar; ein-
staklingamir em að kljást við opinbera aðila í þeim
skilningi að bamavemdamefiidir em kosnar eða skip-
aðar af sveitarstjómum og ráðherrum. í slíkum deilum
eiga einstaklingamir rétt á því að bera hönd fyrir höfuð
sér og því miður virðist sagan segja okkur að valds-
mennimir í þessu sem öðm hafi gjaman betur. Það em
þeir sem eiga síðasta orðið. Hvers vegna mega þeir sem
telja rétt á sér brotinn ekki leita til úölmiðla og út á
vettvang tjáningarfrelsisins? Hvers vegna ættu slík mál
skilyrðislaust að vera þöguö í hel og tabú í umfjöllun
fjölmiðla?
DV hefur nýlega birt frásagnir foreldra sem hafa
verið sviptir forræði bama sinna. í öðm tilvikinu þurfti
að beita handjámum og lögreglu til að skilja-móður frá
bami. í báðum tilvikum vom viðtöl við foreldra birt,
þar sem fólkið, sem í hlut átti, hafði frumkvæði að því
að segja sögu sína. Hér skal áréttað að blaðið lagði eng-
an dóm á réttmæti forræðissviptingar en gerði það eitt
að segja frá staðreyndum og þeirri hlið málsins eins og
hún leit út frá sjónarhóh foreldranna. Blaðið leitaði og
umsagnar bamavemdaryfirvalda en fékk ekki.
Það er enginn öfúndsverður af því að eiga sæti í
bamavemdamefndum eða bamavemdarráði. Ekki
verður dregið í efa að allt það fólk, sem gegnir þeim
trúnaðarstörfum, sinnir þeim af heiðarleika og bestu
samvisku. En ákvarðanir þeirra em ekki einhlítar frek-
ar en annarra manna ráð og raunar hefur það komið
fram í doktorsritgerð Guðrúnar Kristinsdóttur og í
umsögnum geðlækna, sem starfa á þessu sviði, að með-
ferð bamavemdarmála orkar tvímælis. Svo vill til að
nú er verið að leggja fram frumvarp til laga um breyting-
ar á meðferð bamavemdarmála sem undirstrikar þá
staðreynd að úrbóta er þörf.
Bamavemdarmál geta aldrei verið hafin yfir um-
ræðu. Þau em ekki heilög frekar en annað. En það er
rétt og skal viðurkennt að bamavemdarmál em við-
kvæmari en flest önnur mál og þá ekki síst vegna þess
að þar eiga oftast í hlut böm eða unglingar sem gjalda
deilna sem þau eiga enga sök á.
Ellert B. Schram
.Minnið var ósigrandi þangað til land tyrirheitanna breytti gyðingum og minni þeirra
Gyðingar og minnið
Fáar eða engar þjóðir hafa lagt
jafiimikla rækt við minniö og gyð-
ingar. Ekki er fráleitt að halda jþví
fram að það hafi verið þeirra eina
raunverulega fóðurland. En þeir
hafa líka átt sína einu móðurmold
í morðum og ofsóknum gegn þeim.
Það er því ekki að undra að þeir
bíti sig í þær beisku minningar sem
hin kristna trú og afleiöingar henn-
ar hafa grafið í huga þeirra. Sam-
eiginlegt minni, en ekki tunga, hélt
ísrael saman í útlegðinni.
Ofurminni
Fram á okkar daga voru gyðingar
þjóð án lands, ættstofn með harm-
sögulegt minni ffernur en minn-
ingu um heimaland þvi þeir urðu
að flýja það fyrir svo mörgum öld-
um að jafnvel fólk á biblíulega
háum aldri, ef svo mætti segja,
mundi ekki eftir hæðum og hólum
sveitar sinnar: hún hafði breyst
fyrir löngu í hið fyrirheitna hugar-
óraland.
Gyðingar lifðu af hveija hörm-
img og ofsókn með því ráði að
hverfa með reynslu og tilfinningar
sínar niöur á svið þeirrar furðu
sem minnið er. Gegn því hafa
kristnir menn beitt öllum brögðum
(svo sem þeim að svipta þá hverri
þjóðtungu með stöðugum hrakn-
ingum, enda þarf tungumál á
samastaö að halda) en árangurs-
laust.
Minnið var ósigrandi þangaö til
land fyrirheitanna breytti gyðing-
mn og minni þeirra þannig að það
varð að miklu leyti aðeins bimdið
ofsóknum í síöustu heimsstyijöld.
Heim komnir fóru þeir að gleyma
þeim erlendu lánstungum sem þeir
töluðu í útlegðinni og höfðu auðgað
þá að menningu og alþjóðahyggju;
þær urðu að víkja fyrir hebresk-
unni, vissum heimalningshætti og
vísi að ofsóknarbijáluöu minni.
Það var ný ógæfa gyðinga að þeg-
ar ríki þeirra var stofnað rak þráin
eftir ættjörð og fundur hennar
Palestínumenn í svipaöa útlegð og
þeir höfðu orðiö sjáifir að þola öld-
um saman. Jafnskjótt fengu Palest-
ínumenn haröskeytt minni sem nú
ofúrminnugir gyðingar hafa ekki
getað útrýmt Vegna þess aö þótt
líkami Palestínumanns faili og deyi
vex horfið minni hans ekki aðeins
í þúsund hugum samlanda hans í
útlegö heldur líka í samvisku hins
svonefiida almenningsáhts í heim-
inum.
Heildarminni gyðinga er aö visu
ólíkt minni Palestínumanna. Ofúr-
minniö er byggt á trúarlegri vissu
um heilagt land en hversdagslegt
minni hinna er engu ómerkara eða
veikara þótt það tengist óbrotnum
hlutum sem þeir urðu að yfirgefa
til aö rýma fyrir „heilögu land-
námi“.
Óbrigðult minni og
óskhyggja
Við höfúm oröið áhorfendur að
átökum tveggja tegunda af minni,
tvenns konar viöhorfi til sameigin-
legs lands. Aðrir horfa á þaö með
Kjallaiiim
Guðbergur Bergsson
rithöfundur
óbrigðult minni um að straujám
ættu að vera eins og eldgömlu jám-
in, með hólf fyrir glóandi kolamola,
hefði enginn fúndiö eða þorað að
finna upp rafmagnsstraujám af
ótta við að „þeir sem eiga minnið
og þekkinguna“ komi í veg fyrir
breytingar, vopnaðir glóandi og
gömlu og eflaust heilögu strau-
jámi.
Það var gæfa straujámsins að
minnið var svo heppið að geta
breytt lögmáli þess án þess að
steingleyma þvi eða til harðra
átaka kæmi. Eftir það varð hvert
straujám með sínu sniði að jafn-
réttháum sýningargrip á þjóð-
minjasafni straujámasögunnar í
tímans rás. Þeir sem skoða þau slá
sér alltaf á lær, stoltir af sínu, og
segja:
„Heildarminni gyöinga er aö vísu ólíkt
minni Palestínumanna. Ofurminniö er
byggt á trúarlegri vissu um heilagt land
en hversdagslegt minni hinna er engu
ómerkara eða veikara... “
augum útvalinnar trúar og heilags
réttar, hinir með augum venjulegs
snauös manns með líkamlegar
þarfir og náttúrurétt.
Enginn veit hvemig átökum
minnisins muni lykta. Eitt er vist:
Sigur næst aldrei með þeim hætti
að annar aðilinn afsali sér öllum
rétti til að hafa minni; heldur vilja
báðir týna lífinu.
Þaö að skilja málefni eða þjóðir
er ekki að sjá eða þykjast sjá hver
hafi á réttu að standa hveiju sinni,
enda fer hiö rétta á víxl eftir við-
horfúm, heldur hitt að koma auga
á kjama málsins: Það að vita um
og skilja hið „ósýniiega" handan
við hlutína. Við það breytast
„brennandi" málefiii, sem menn
vilja deyja fyrir, í mestu unaðs-
semd lífsins: að viija láta mannvitið
leysa það sem er óleysanlegt með
vopnum.
Menn og þjóðir með óbugandi
minni verða að vara sig á ýmsu, til
dæmis að láta það hvorki hlaupa
með sig í gönur né vekja oftrú.
Vegna þess að „óbrigöult" minni
er í fyrsta lagi aðeins til sem ósk-
hyggja, í öðm lagi er það ekki eins
æskilegt og hitt að geta breytt því
venjulega, virkjaö þaö, leikið sér
að ólíkum þáttum þess og gert það
svolítiö spaugilegt. „Obrigðuit"
minni leiðir fyrr eða síðar til harm-
leiks og glötunar. Það er með
minnið eins og lögin: hvoragt er
bara til að beita því gegn ranglátum
heldur er hvort tveggja jafii ágætt
til að breyta sjálfú sér ef þess ger-
ist þörf því hvorki er hægt að
breyta lögum með ólögum né minni
með gleymsku.
Gæfa straujárnsins
Það er með þetta eins og strau-
jámið: ef menn hefðu alitaf haft
Hvemig gátu menn straujað með
svona afkáralegum hlut, hví fúndu
þeir ekki strax upp nútímastrau-
jámið?
Þessari skynsamlegu spumingu
verður víst seint svarað nema með
skætingi: Ef vandamál lætur aldrei
á sér kræla finnst engin lausn á því.
Kannski er léttúð að líkja Palest-
ínuvandanum við kröfú tveggja
rauðglóandi straujáma sem muna
upp á hár hver réttur þeirra er til
að pressa gæðin úr þurra landi sem
er bara í buxnastærö en myndin
gæti veriö frá Múhameð eða úr
Biblíunni komin ef slík jám hefðu
þá verið til og spámenn gengiö í
stífum buxum eins og ráðherrar
núna.
Einstaklingsframtak hins óbrigð-
ula minnis rétti ungum íslenskum
ráðherra glóandi jám í opinberri
heimsókn í ísrael um daginn. Hann
bar það án þess að höndin brynni,
því lófi hans er siggvarinn gegn
eldi af erfiði við fijálst framtak nið-
urskurðar. Hann er alsaklaus. En
sá sem heima sat ragiaði kröfu
stofnunar einstaklings um jám-
burð saman við ríkið, sem helst í
hendur við skoðun margra, að
hann og flokkur hans rugli oröið
þessu tvennu saman í óróttæku
ringli sínu. Hann sló sig til öfúgs
riddara og sagði:
Ef þetta jám hefði veriö aö mér
rétt hefði ég ekki látíö bjóða mér
slíkt heldur hlaupiö sem byssu-
brenndur út á völl og upp í næstu
flugvél.
Sem sagt, hann var ekki á þeim
buxunum að láta straujám heims-
málanna eða réttlætisins koma ná-
lægt sínum skálmum, eflaust van-
ur hálfvolga straujáminu hennar
mömmu.
Guðbergur Bergsson