Dagblaðið Vísir - DV - 01.04.1992, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 1. APRÍL 1992.
15
Landbúnaður á
krossgötum
Gremarhöfundur segir að ganga megi að þvi sem visu að framtiðin beri
i skauti sér rýmkun á heimsviðskiptum með búvörur.
íslenskur landbúnaður stendur
nú á krossgötum á margan hátt.
Það kemur til af breyttum aðstæð-
um hér innanlands svo og vegna
hræringa á alþjóðlegum vettvangi.
Búvörusamningur sá sem gerður
var fyrir rúmlega ári milli Stéttar-
sambands bænda og ríkisvaldsins
markar stærri tímamót í landbún-
aðarstefnu hérlendis en menn hafa
almennt áttað sig á.
Fráhvarf frá þeirri miklu ríkis-
forsjá, sem hefur einkennt málefni
landbúnaðarins á hðnum áratug-
um, yfir í að bændur beri aukna
ábyrgð á sínum eigin markaðsmál-
um með auknum tengslum við
markaðinn er slík stefnubreyting
að hún mun valda miklum breyt-
ingum innan landbúnaðarins á
komandi árum, bæði rekstrarlega
og félagslega. - Með þessum samn-
ingi var höggvið á þann hnút sem
málefni hefðbundins landbúnaðar
voru á ýmsan hátt komin í.
Samið var um að fella niður út-
ílutningsbætur á kindakjöt en nota
viðlíka upphæð til að gera þeim
framleiðendum sem þess óskuðu
fjárhagslega mögulegt að hætta
framleiðslu í þeim tilgangi að af-
stýra flötum niðurskurði fram-
leiðsluréttar eftir því sem mögulegt
var. Þegar verð kindakjöts á er-
lendum mörkuðum var orðið svo
lágt að það skilaði htlu sem engu
til framleiðenda, en framleiðslu-
réttur umfram innanlandsþarfir
verulegur, var aðgerða þörf.
KjaUaiinn
Gunniaugur Júlíusson
hagfræðingur
Stéttarsambands bænda
Gatt-samningarnir
í fyrsta sinn í rúmlega fjörutíu
ára sögu GATT eru málefni land-
búnaðarins tekin formlega inn við
endurskoðun samninganna. Þetta
gefur kannske betur en annað til
kynna hve málefni landbúnaðarins
eru viðkvæm og erfitt að fella milli-
ríkjaverslun með matvæli undir
viðlíka reglur og aðrar vörur.
Á þessu stigi er erfitt um að segja
hver verður niðurstaða yfirstand-
andi viðræðna, hvort tihaga Dunk-
els komi til með að ná fram að
ganga eða stórveldin komi sér niö-
ur á aðra niðurstöðu.
Enda þótt óvissan sé mikil um
niðurstöðuna þá má ganga að því
sem vísu að framtíðin beri í skauti
sér rýmkun á heimsviðskiptum
með búvörur. Þannig bendir margt
fil þess að íslenskir bændur verði
að búa sig undir vaxandi sam-
keppni erlendis frá vegna aukins
innflutnings búvara.
Framleiðendafélög
og neytendafélög
Þegar sala búvara á innanlands-
markaði verður sá grundvöhur
sem bændur hafa til að standa á í
framtíðinni þýðir það að þeir verða
færðir úr vernduðu umhverfi í
harðara umhverfi samkeppninnar.
Þetta hefur í fór með sér aö bændur
hljóta að gera auknar kröfur um
árangur th þeirra fyrirtækja sem
annast sölu afurðanna því það get-
ur haft afgerandi áhrif um framtíð-
arþróun landbúnaðarins.
Þannig koma afurðasölufyrir-
tæki til með að verða nátengdari
hagsmunabaráttu landbúnaðarins
eins og þau voru reyndar fyrr á
öldinni. Áfurðasölufélögin eru víða
rekin sem hluti af blönduðum sam-
vinnufélögum, og það er verulegt
umhugsunarefni hvort bændur
komi ekki til með að knýja á um
meiri áhrif innan þeirra þegar þau
munu hafa eins afgerandi áhrif á
þróun landbúnaðarins og fyrir
liggur.
Víða í nágrannalöndunum er
samvinnuhreyfingunni skipt upp í
framleiðendafélög og neytendafé-
lög. Framleiðendafélög annast úr-
vinnslu og hehdsölu afurðanna, en
neytendafélög annast smásölu-
verslun. Framleiðendafélögin eru
hluti af félagskerfi landbúnaðarins
og taka fullan þátt í hagsmunabar-
áttu bænda.
Margt mun breytast
Rekstrarlegt umhverfi framleið-
enda mun einnig taka breytingum
vegna breyttra ytri aðstæöna.
Verði um að ræða innflutning á
unnum mjólkur- og kjötvörum,
meö stiglækkandi tohaígildum,
eins og lagt er upp með í GATT
drögum Dunkels, þá mun hann
verða verðleiðandi fyrir íslenska
framleiðslu. Þannig yrði ekki þörf
á opinberri verðlagningu á helstu
búvörum lengur heldur einungis
skráð viðmiðunarverð.
Ljóst er að miklar breytingar eru
framundan í ytra umhverfi land-
búnaðarframleiðslunnar þrátt fyr-
ir að enn er mikil óvissa um fram-
gang veigamikilla þátta eins og
GATT-samninganna. Því liggur
fyrir að bændur verða að búa sig
undir breytta framtíð þar sem
gerðar eru aðrar og harðari kröfur
til hinna rekstrarlegu þátta bú-
rekstursins en verið hefur hingað
th.
Gunnlaugur Júlíusson
„ ... bændur hljóta að gera auknar
kröfur um árangur til þeirra fyrirtækja
sem annast sölu afurðanna því það
getur haft afgerandi áhrif um framtíð-
arþróun landbúnaðarins.“
Umdéildar skipulagstillögur á Seltjamamesi:
Verndum úti-
vistarsvæðið
Að undanförnu hefur verið unn-
ið að breyttu skipulagi vestast á
nesinu þar sem í dag er ósnortið
útivistarsvæði. Sú vinna hefur
valdið reiði og ólgu meðal bæj-
arbúa. Forysta Sjálfstæðisflokks-
ins á Seltjarnarnesi, sem fer með
meirihlutavald innan bæjarstjórn-
ar, hefur hug á því að reisa tals-
verða byggð á þessu svæði og leggja
síðan veg utan með henni sem
myndi tengja Suður- og Norður-
strönd. Þannig yrði mynduð hring-
akstursleiö meðfram jaðri byggðar
á Seltjarnarnesi í framtíðinni.
Minnihluti bæjarstjómar hefur
barist gegn þessum áformum.
Nesbúar hafa fylgst með thlögu-
gerðinni og sjá að nú þarf samstöðu
og hörku, sama hvar í flokki menn
standa, til að beina forystu sjálf-
stæðismanna inn á aðrar brautir.
Seltirningar era ekkert öðravísi en
annað fólk. Þeir eru vel upplýstir
nútímamenn og vilja ekki fórna
hveijum einasta náttúrulega reit á
nesinu undir malbik og stein-
steypu.
Tillögu hafnað
Slík viðhorf th verndar umhverf-
inu hafa sótt á hin síðari ár. Bæjar-
málaforysta Sjálfstæðismanna hef-
ur því miður ekki gert sér grein
fyrir því. Minnihluti bæjarstjórnar
á Seltjarnarnesi lagði til að haldinn
yrði opinn borgarafundur um
skipulagsmál vestast á nesinu.
KjaUaiinn
Siv Friðieifsdóttir
bæjarfulltrúi og sjúkraþjálfari
Svæðið er það mikilvægt að nauð-
synlegt hefði verið að heyra sjón-
armið íbúanna og taka thlit th
þeirra áður en skipulagsvinnan
hæfist af fullum krafti.
Thlögunni um opinn borgara-
fund var hafnað af meirihluta bæj-
arstjórnar. Seltirningar hafa samt
haldið vöku sinni í málinu og hefur
nú stór hluti sjálfstæðismanna hót-
að að segja sig úr flokknum ef ekki
verði snúið frá mannvirkjagerð á
útivistarsvæðinu. Á nesinu er að
myndast breið samstaða fólks
þvert á öh flokksbönd sem vhl
varðveita hina einstöku náttúru-
perlu vestast á Seltjarnarnesi.
Við sem höfum barist gegn
áformum meirihluta bæjarstjórnar
Seltjamamess í þessu máh fögnum
því að flokkspólitík víkur fyrir
sameiginlegum hagsmunum og
væntum þess nú að forystan í bæj-
arstjóm verði snúin niður í máUnu
og útivistarsvæðið fái að halda sér
okkur og seinni kynslóðum til af-
nota. Annað væri skipulagsslys en
nesbúar hafa fengið nóg af þeim á
umUðnum árum.
Einangraðir aðilar
Þrátt fyrir að skipulagsmáUn
vestast á nesinu hafi valdið ólgu í
„Á nesinu er að myndast breið sam-
staða fólks þvert á öll flokksbönd sem
vill varðveita hina einstöku náttúru-
perlu vestast á Seltjarnarnesi.“
Viðhorf til verndar umhverfinu hafa sótt á hin síðari ár. Ur fjöru við
vestanvert Seltjarnarnes.
bæjarfélaginu hefur forystu Sjálf-
stæðisflokksins tekist að ögra bæj-
arbúum enn frekar með því að
skella niður hólma í Bakkatjörn,
en hún er á umræddu svæði. Hólm-
inn var settur í tjörnina án sam-
þykkis bæjarstjórnar. Hólmann
sem slíkan og gildi hans ætla ég
ekki að gera að umtalsefni.
Það era hins vegar vinnubrögð
ráðamanna bæjarins varðandi
hólmann sem éra gagnrýnisverð
svo að ekki sé meira sagt. Hólminn
kom lauslega til umræðu innan
bæjarstjómar eftir að á hann er
minnst í stuttri greinargerö frá
arkitektastofu sem vinnur að th-
lögugerð um skipulag vestast á
nesinu. Málið var lauslega reifað
og engin afstaða tekin til hólmans,
hvað þá að samþykkt væri að reisa
hann. Það er í hæsta máta óeðlhegt
að rjúka í gerð slíks hólma einmitt
þegar verið er að vinna að endur-
skipulagningu þessa svæðis. Hér
sjá ahir að rangt er staðið að mál-
um. Nú stendur hólminn í Bakkat-
jörn sem minnisvarði um fljót-
fæmis- og einræðislegar ákvarðan-
ir bæjarmálaforystunnar. Við Selt-
irningar afneitum slíku einræði.
Hér voru allar lýðræðislegar
reglur brotnar, bæjarstjórn hunds-
uð og henni haldið fyrir utan mál-
ið. Hólminn er einkaframtak for-
ystu Sjálfstæðisflokksins á Sel-
tjarnarnesi. Hér er þessum vinnu-
brögðum harðlega mótmælt. Bæj-
armálaforystan veit að þær skipu-
lagstillögur, sem unnið er aö þessa
dagana, eru mjög umdehdar meðal
Seltirninga. Svo umdeildar að
klofningur er yfirvofandi innan
Sjálfstæðisflokksins á nesinu. Bæj-
armálaforystan á á brattann að
sækja í því efni, með fulltrúa
minnihluta bæjarstjórnar á móti
sér og stóran hluta sjálfstæðis-
manna hka. Þrátt fyrir það rís hinn
ósamþykkti hólmi.
Aht þetta mál ber vott um að
aðilar innan meirihluta bæjar-
stjórnar eru einangraðir og skynja
ekki vhja bæjarbúa. Það er lág-
markskrafa að rétt sé staðið að
framkvæmdamálum á Seltjarnar-
nesi sem annars staðar. Fyrst á að
samþykkja thlögur af bæjaryfir-
völdum, síðan á að framkvæma.
Er það von mín að forysta Sjálf-
stæðismanna skhji þetta nú í eitt
skipti fyrir öll. Nú á hún að hlusta
á vilja bæjarbúa í skipulagsmálum
og snúa frá hugmyndum um byggö
og veg á útivistarsvæðinu vestast á
Seltjarnarnesi. Hér er ekki bara um
hagsmunamál Seltiminga að ræða
heldur ahra höfuðborgarbúa sem
vilja hafa aðgang að náttúruperl-
unni vestast á höfuðborgarsvæð-
inu.
Siv Friðleifsdóttir