Alþýðublaðið - 14.06.1967, Qupperneq 9

neskra bókmennta út afskræmd-
ur.
Hins vegar séu dómar ritskoðar
anna („hugmyndafræðilega skað-
vænn“ o.s.frv.) skammær og breyt
ist gjarnan fyrir augum manna.
Sú var tíðin, að Dostoyevsky,
stolt heimsbókmenntanna, fékkst
ekki útgefinn, og jafnvel enn
þann dag í dag eru ekki til heild
arútgáfur af verkum hans. Hann
var máður út af lesefnis-skrám
skóla, verk hans tekin úr umferð
og fordæmd. í mörg ár var Yesen
in talinn ,,gagn-byltingarsinni“
(fangelsi lá við að eiga bækur
hans.) Áratugum saman voru hin
ódauðlegu ljós Akhmatovu talin
„and-sovézk“. Og ekki voru Bun
in, Bulgakov og Platanov gefnir
út fyrr en eftir 20 til 30 ára töf.
Og hann bendir ennfremur á
að sk tími komi vafalaust, að röð
in komi að höfundum eins og
Mandelshtam, Yoloshin og Gumi
iyov og Zamyatin og Remizov
hljóti viðurkenningu. Það komi
alltaf að því, þegar hinn ,,seki“
höfundur sé dauður, þá sé hann
fyrr eða síðar gefinn út ásamt ,,út
skýringum á villu‘“ hans. Ekki
alls fyrir löngu hafi nafn Paster
naks verið bannorð. En svo hafi
hann dáið — og nú séu bækur
hans gefnar út og jafnvel vitnað
í Ijóð hans við hátíðleg tækifæri.
Þetta sé raunveruleg staðfest-
ing á orðum Pushkins: „Þeir
kunna aðeins að elska 'hina
dauðu.‘“
Var Mayakovsky ekki „pólitísk
stjórnleysingjaskepna"? Síðbúin
útgáfa bóka og ,,losun“ nafna
bæta ekki hið þjóðfélagslega og
bókmenntalega tap, sem þjóðin
verður fyrir af þessum óeðlilegu
töfum, eða þá kúgun, sem skap-
andj samvizka verður fyrir.
Bókmenntir geta ekki þróazt í
Alexander Solzhenitsin.
andrúmslofti, þar sem taka þarf
tillit til, hvort „þeir muni leyfa
eða ekki leyfa“, eða ,, þú mátt
skrifa um þetta en ekki hitt.“
Bókmenntir, sem ekki eru tjáning
nútíma-þjóðfélags og þora ekki
að flytja þjóðfélaginu sársauka
sinn og ótta og gefa tímabæra að
vörun um yfirvofandi siðferði-
lega eða þjóðfélagslega hættu,
eiga ekki skilið að heita bókmennt
ir, heldur aðeins andlitsförðun.
Slíkar bókmenntir svipta sjálfar
sig virðingu fólksins. Þær bækur
eru ekki til lestrar heldur til að
kasta á haug.
„Bókmenntir okkar hafa tap-
að þeirri leiðtoga-stöðu, sem þær
nutu í heiminum í lok síðustu
aldar og við upphaf þessarar, og
þeim tilrauna-ljóma, sem ein-
kenndi þær lá árunum fyrir 1930.
Fyrir öllum heimi virðist bók-
menntalíf þjóðar okkar nú fátæk-
legra, og flatara og lægra, en það
raunverulega er eða mundi virð-
ast, ef það væri ekki takmarkað
og hamið. Fyrir þetta líður nú
land okkar í augum almennings i
heiminum. Heimsbókmenntirnar
líða líka.“
í bréfi sínu heldur Solzhenitsin
áfram og hvetur rithöfundaþing-
ið til að heimta afnám allrar opin
berrar og leyndrar ritskoðunar og
að rilhöfundar væru leystir und-
an þeirri kvöð að þurfa að leita
samþykkis fyrir hverri einustu
prentaðri bók.
Þá ræðir hann skyldur Rithöf-
undasambandsins við meðlimi
sína og telur reglur þess til vernd
ar höfundarrétti og öðrum rétt-
indum ekki nægilega ljósar. Hann
segir m.a.
„Á s.l. 30 árum hefur sú dapur
lega staðreynd Ikomið í Ijós, að
sambandið hefur ekkert gert til
að verja höfundarrétt eða annan
rétt ofsóttra rithöfunda.
„í blöðum og töluðu máli urðu
margir rithöfundar á meðan þeir
lifðu fyrir svívirðingum og hnjóði,
en var bókstaflega neitað um
tækifæri til að svara fyrir sig. Þar
að auki neitaði Rithöfundasam-
bandið ekki einasta að ljá þeim
rúm í ritum sínum til að verja
sig, heldur kom þeim ekki til
varnar.
„Leiðtogar sambandsins voru
undantekningarlaust meðal helztu
ofsækjendanna. Nöfn, sem eru
okkar skrautblóm í ljóðlist tuttug
ustu aldar, voru á listum þeirra,
sem reknir voru úr sambandinu
eða neitað um inngöngu. Það var
engin furða, að leiðtogar sam-
bandsins létu sumir eftir örlög-
um sínum þá menn, sem vegna
ofsóknanna voru hraktir í útlegð,
fangabúðir eða til dauða.‘“
Síðan telur ihann upp mörg
nöfn og bendir á, að setja hafi
þurft ,,og fleiri“ á eftir þeim,
því að eftir 20. flokksþingið hafi
komið í ljós, „að það hafi verið
yfir 600 algjörlega saklausir rit-
höfundar, sem sambandið hafi af
þægð sinni sent í fangelsi og
fangabúðir. Raunverulega er list
inn enn lengri.‘“
í lok bréfsins lýsir Solzhenitsin
óréttlæti, sem hann hafi orðið
fyrir persónulega. Fyrir tæpum
tveim árum tók öryggislögreglan
í sínar vörzlur handritið af skáld
sögu hans ,,í fyrsta hringnum“ og
'hindraði hann í að leggja það
fram til útgáfu. Hins vegar hafi
Framhald á bls. 10.
ENSK GÓLFTEPPI
TEPPADREGLAR
GANGADRE GLAR
TEPPAFÍLT
GÓLFMOTTUR
m|ög fallegt úrval.
Geysir h/f
Teppadeildin.
Sumarblússur, sumarhattar
m i k i ð ú r v a 1 . . • . ú
HATTABÚÐ REYKJAVÍKUR, ■
Laugavegi 10.
HÓTEL BÚÐIR
SNÆFELLSNESI
opna föstudaginn 16. jú’ní.
HÓTEL BÚÐIR. — Sími um Staðastað.
Iðja, Félag verksmiðjufólks, Reykjavík. 4
Jónsmessuferð
í Þórsmörk
Farið verður í Þórsmörk laugardaginn 24.
júní 1967. Lagt verður af stað kl. 9 f. h. frá
skrifstofu félagsins Skipholti 19. |
Komið heim aftur á sunnudagskvöld.
Áskriftarlistar liggja frammi í skrifstofu fé-
lagsins til 16. júní. ]
FERÐANEFNDIN. ’ “ 1
FYRIR 17. JUNI
Nýkomið fjölbreytt úrval af munstruðum sokkabuxum á
börn og unglinga, verð frá kr. 79.oo.
Verzlunin KATARÍNA
Suðurveri við Kringlumýrarbraut, sími 81920.
r*
14. júní 1967 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ §