Dagur - 02.06.1920, Qupperneq 1

DAGUR
ki mur úi á hverjum miðvikud.
Kosiar kr. 4.50 til áramóta.
Gjalddagi fyrir 1. ágúsi.
AFGREIÐSLAN
er hjá fóní P. P ó r.
Norðurgöíu 3. Talsimi 112.
Innheimtuna annast ritstjórinn.
III. ár.
Um viðskifti innan lands.
i.
Af peningakreppunni og höftum þeim,
sem stjórnarvöld íslands hafa verið til
neydd, að leggja á viðskifti landsmanna
við önnur lönd, mætti mönnum verða
það Ijóst, að þörf geti orðið marghátt-
aðrar bjargráðaviðleitni. Menn eru nú
orðnir því vanir frá stríðsárunum, að
mæna til þings og stjórnar um alt slíkt,
en bíða rólegir eftir því, að þeim sé
færð úrræðin heim í hlað.
F’að er mjög hætt við, að stjórnin
eigi nú sem áður fult í fangi með þá
hlið bjargráðanna, sem snýr út á við.
Enda hafa tilraunir þings og stjórnar
um bjargráð innanlands fengið mjög
misjafna dóma á undanförnum árum.
Mjög er og hætt við því, að 'seint komi
fram ráðstafanir, sem sé hvorttveggja í
senn svo róttækar og alhliða og um
leið svo viturlegar, að vandfýsni manna
verði rekin á stampinn. Pað getur líka
reynst hreint og beint hættulegt, að rétta
fullfrískum mönnum hjálpina fyr en henn-
ar er full þörf, eins og sýndi sig með
dýrtíðarlánalögin sælu. Sjálfsbjargarvið-
leitnin verður altaf hollust, til þess að
varðveita sjálfstæði og ábyrgðarkend
einstaklinganna. Bjargráðin eiga að
miða til þess, að glæða sjálfsbjargar-
viðleitnina, og rétta henni hjálparhönd.
Innanlands bjargráðin eru þjóðinni
sjálfri í lófa lagin. Þau felast í þroska
einstaklinganna og samvinnuhæfni. Laga-
fyrirskipanir um það, hversu þjóðin
skuli haga atvinnu sinni og framleiðslu,
verða tæpast vinsælar eða farsælar.
En viturlegar og framsýnar ráðstafan-
ir þings og stjórnar geta borið stór
blök af atvinnuvegunum og dregið úr
misvægi þeirra.
Þjóðinni þarf að skiljast, að mestur
hluti bjargráðanna innan lands Iiggur í
verkahring og breytni hvers einstaklings.
Hún þarf að finna glögt til þunga þegn-
skyldunnar á herðum sínum.
Mörg stór verkefni liggja f framtíð
inni, sem þarf að leysa. Ef til vil
kemur það á daginn, að kjötverkunar
aðferð okkar er óHæf, og breyta verði
um betra horf, ef landbúnaðurinn á að
eiga bjarta framtíð fyrir höndum. Má
ráða af líkum, að til þess muni þurfa
yiturleg úrræði, mikla þolinmæði og
Akureyri, 2. júní 1920.
6. blað.
stórfé. Við þurfum að koma verkbrögð-
um okkar á sviði landbúnaðarins í nýtt
og betra horf, svo vinnukrafturinn verði
bæði nógur og hæfilega dýr, og gera
óræktað land aðgengilegra þeim, sem
rækta vilja og byggja á eigin |ábyrgð.
Við þurfum að koma atvinnumálum
okkar í það horf, að allir hafi eitthvað
að gera alla tíma árs. F*að getur ekki
verið þjóðþrifasælt að fjöldi manna
slæpist iðjulitlir eða iðjulausir mikinn
hluta ársins, og þurfi svo þessvegna
að taka upp á stuttum bjargræðistíma
lífsviðurværi fyrir alt árið. Og það engu
síður þó þeir séu iðjulausir þann tím-
ann líka, og eyði honum í sukki og
svalli á Siglufirði eða annarsstaðar,
þangað til síldinni þóknast að koma á
miðin.
011 þessi viðfangsefni og miklu fleiri
liggja fyrir til úrlausnar. Skal ekki farið
hér lengra út í þá sálma.
Erindi Dags áttti að verða í þetta
skifti einkum það, að benda á þá bjarg-
ráðaviðleitni, sem næst liggur og okkur
einna helst í sjálfsvald sett. Pað er létt
að geta sér þess til, að viðskiftakrepp
an geti leitt af sér tilfinnanlegan skort
á erlendum varningi. F*á er það ráð
fýrir hendi, að bæta okkur það upp
með innlendri framleiðslu. Er það mjög
athugunarverð hlið á þjóðarbúskap okk
ar, hvort við flytjum ekki alt of mikið
burt úr landi af vörum okkar í skiftum
fyrir erlendar vörur. Sveitarbændur eru
að hætta að framleiða feitmeti jafnvel
til eigin þarfa. Kosta öllu til dilka-
kjötsframleiðslu, sem þeir senda því nær
alla á erlendan markað. Aðalfæða margra
þeirra um sláttinn verður svo þurt
rúgbrauð.
F*ó hér kunni að þurfa breytinga við,
eru þær ekki áhlaupaverk og þurfa að
gerast með varúð og framsýni.
En þó ekki verði breytt til um bún-
aðarhætti, munum við geta nofað inn-
lenda framteiðslu mun meir, en nú er,
til eigin neyzlu.
Pað er kunnugt, að fyr á öldum
fæddi þjóðin sig að mestu leyti sjálf.
í »Gamla sáttmála* var það til skilið,
að ekki færri en 6 skip hlaðin nauð-
synjavörum gengi til landsins á ári
hverju. F*að má geta sér þess til, að
þeir 6 farnrar hafi jafngilt 1—2 meðal-
förmum, sem flytjast til landsins nú á
dögum. Geta má því nærri, að það
mundi hrökkva skamt í svanginn á okk-
ur núna.
F*ar sem latidsmenn neyttu að mestu
eigin framleiðslu, hljótá innanlands við-
skifti að hafa verið mjög á annan veg
og meiri en nú er. Pá fóru bændur
skreiðarferðir með stórar lestir langan
veg, jafnvel í aðra landsfjórðunga. F*eir
drógu í bú sín harðfisk og annað sjó-
meti úr verstöðvunum, sem þeir guldu
með Iandbúnaðarafurðum, heimilisiðn-
aðarframfærslu og reiðum peningum.
Einn aðalþáttur landbúnaðarframleiðsl-
unnar var smjör og annað feitmeti. Út-
lendir ferðamenn, sem ferðuðust um
landið á 15. og 16. öld, höfðu ógur-
lcgar sögur að segja af smjörinu, sem
þá var til í landinu. Á biskupssetrun-
um og öðrum merkisstööum, voru svo
mildar birgðir saman komnar, að naum-
ast getur nokkur nútíðar íslendingur gert
sér hugmynd um svo mikið smör sam-
an komið á einu heimili. Jafnvel sögðu
ferðatnennirnir, að þegar íslendinga
þryti geymslurúm, væri smjörinu drep-
ið í veggjarholur, og hvar sem hægt
væri að tylla því. F’ó þetta síðast-
nefnda sé að líkindum öfgar, mun ó-
hætt að trúa því, að smjörbirgðirnar
hafi verið afskaplegar miklar.
Nú er orðin svo mikil breyting á
framleiðsluháttum nianna og viðskiftum
innan Iands, að ekki er saman berandi.
Megin áherzlan lögð á það, að fram-
leiða vörur á erlendan markað og vanda
sem bezt, og er það mjög mikilsvert
að vanda vörurnar. Hitt er síður lofs
vert, sem er þó algengt, að úrhrakið
úr okkar eigin vörum þykir gott við
okkar hæfi. Ef til vill er eitthvað af
þeirri ómenningu okkar, að kunna ekki
átið á síld, því að kenna, að sveita-
menn hafa ekki getað fengið ætilega
síld. Framleiðendur hennar hafi ein-
göngu horft út á erlendan markaðj sem
gefst þó misjafnlega.
Er það ekki hugsanlegt, að þetta
mikla kapp, sem þjóðin leggur á það
að koma því nær aliri framleiðsl^vöru
sinni á erlendan markað og neyta í
hennar stað mestmegnis erlendrar fæðu
mikin hluta ársins, sé að einhverju leyti
bygt á misskildri hagsmunavon? Er það
ekki eðlilegast, að hvert land fæði þjóð
sína sjálft, að svo miklu leyti, sem
henni er það holt og þroskavænlegt?
Er það búhnykkur að flytja vöru á milli
landa fram yfir það, sem hægt er að
komast af með?
Eg beini þessum spurningum til les-
endanna, ekki sem neinum fullyrðingum
eða ályktunum, heldur til athugunar.
Eins og vikið er að hér að framan,
getur sem sé rekið að því, að skortur
á erlendri vöru og óhagstæður mark-
aður fyrir innlenda framleiðslu, heimti
meiri og minni breytingar á framleiðslu-
háttum okkar og verziun. Er þá ein-
sætt að hagkvæmt er og skynsamlegl
að skiftast á vörum innan lands meira
en nú er gert.
En til þess að viðskifti innan lands
geti orðið greið og hagkvæm, þurfa
þau að fara fram með breyttum hætti.
Kaupmenskuandinn í þjóðinni, sem hef-
ir magnast mjög á síðari árum, hefir
orsakað megna hnignun í viðskiftun-
um og gert menn óhæfa, til þess að
skifta bróðurlega hvcrja við aðra. F*eg-
ar dýrtíðin hélt innreið sína í landið,
kom hún í fyrstu misjafnlega niður á
hinar ýmsu tegundir og setti gömul
og gildandi verðhlutföll úr skorðum.
Síðan hafa verðhlutföllin verið mönn-
um endaiaust nvisklíðarefni, og alið a
tortrygni og úlfúð milli stéttanna.
Bændur og sjómenn þykjast hverjir
um sig ekki geta átt skifti við hina
sökum ósanngirni þeirra og okurs. Ekki
mun vera auðgert upp á milli þeirra
eða annara, sem í heimsku sinni togast
á um járnfestar.
En rígur sá, sem nú á sér stað milli
stéttanna, er líklegur til þess að verða
okkur til meira tjóns, en innflutnings-
höftin og peningakreppan.
Bókafregnir.
25 ár
heitir bók nýútkomin. F>að er minn-
ingarrit 25 ára starfsemi Hjálpræðishers-
ins hér á landi. Bótón er prýdd mörg-
um myndum og hin prýðilegasta að
öllum frágangi. Hún fasst hjá yfirmanni
Hersins hér í bæ og kostar 3 krónur.
Timarit 1 slenzkr a
samvinnufélaga XIII. ár. IV. hefti ný-
útkomið. í ritinu eru meðal annars
tvær merkilegar greinar eftir ritstjórann:
»Launakjör í kaupfélögum* og »Sam-
göngumál*.