Dagur - 14.07.1920, Blaðsíða 1

DAGUR
ktmur út á hverjum ’ miðvikud.
Kosfar kr. 4.50 til áramóta.
Gjalddagi fyrir 1. ágúst.
AFGREIÐSLAN
er hjá J ó n i P. Pó r.
Norðurgötu 3. Talsimi 112.
Innheimtuna annast ritstjórinn.
III. ár.
Akureyri, 14. Júlí 1920.
12. blað.
Það birtir. —
Það birtir! — það birtir! Úr blámóðu náttfangsins rísa
blikandi straumar, sem fjöllin og dalina lýsa.
Dagurinn glófextum fáki um himininn hleypir,
og hjálmi og brynju úr gulli hann yfir sig steypir.
Það birtir ! — það birtir! Og sólroðinn sveitina skreytir.
Hver söngfugl af gleði við rósirnar ástamál þreytir.
Og bárurnar gulltyptar stíga sinn dans, sem í draumi
og drekkja sér glaðar í fangið á líðandi straumi.
Það birtir! — það birtir! í hugkimum sveinsins og svannans,
og samúðinn vex þar til heimsins — til lífsins — til grannans.
Hver þrá verður viti að bjartari, blóingari ströndum,
sem bylgjusog tímans mun gera að framtíðarlöndum.
Það birtir! — það birtir! — Um blóðstrauma heimsins og harma
og helmyrkur dauðans, slær friðarins vaknandi bjarma. —
Að blótfórnum valdsins — frá ekkju- og ungbarnsins tárum.
sú alda mun rísa, er sigrar á komandi árum.
Það birtir! — það birtir! Um hugina vonirnar hækka
og hugsjónir skýrast — Og sálirnar þroskast og stækka:
— A leið inn í Ijósið — að helga sér bjartasta blettinn
sé boðorð hvers manns, er hann heggur, sem rúnir í klettinn.
fón Sigurðsson
frá Dagverðareyri.
Húsakynni
Um fátt er jafn mikið ritað og rætt
í heiminum nú á timum eins og hús-
ekluna og húsakynnin. Styrjöldin mikla
stöðvaði framkvæmdir á byggingarsvið-
inu sem á öðrum sviðum, og samfara
vflxandi kröfum til híbýlanna fækkaði
nýbygðum húsum með ári hverju.
Jafnframt þessari tilfinnanlegu þurð á
íbúðum, opnuðust augu manna fyrir því.
hve afarill og óheilnæm húsin oft og
einatt eru. Svo þegar þjóðirnar nú síð-
ustu árin fóru að fjölga húsunum, hafa
þær ekki sparað hugvit sitt og þekkingu
til að byggja þau beztu, heilnæmustu
og þægilegustu hús, sem hægt hefir
verið að fá. Vegna dýrtíðar og fjárskorts
hefir þó alt efni — það sem kostaði
beina peninga — orðið að spara, svo
almúganum yrði kleyft að búa í hinum
nýju húsum.
héssi endurbóla og spamaðarhug-
mynd hefir leitt af sér ýmsar nýjar
tilraunir á byggingarsviðinu. Nýja bæja-
skipun, betri innrétting húsa, nýjar
veggjagerðir, og jafnvel ný byggingar-
efni.
Til þess svo að fá sem mest af þessu
nýmeti í eina heild, og til þess enn
betur að vekja athygli manna á bygg-
ingamálefnum stofnaði norska landsfé-
laðið (»Norsk Forening for Boligrefor-
mer«) til stórrar og víðtækrar sýningar
í Kristíaníu síðastl. vor. Eftir ritum og
frásögnum, sem mér hafa borist frá sýn-
ingu þessari, hefir hún verið nijög víð-
tæk og fjölskrúðug og margt nýtt þar
að sjá og skoða. Síðasta Alþingi styrkti
byggingarráðanaut, Jóhann Kristjánsson,
til þess að vera á sýningunni og mun
hann geta sagt oss sern heima sátum
margt og mikið þaðan, þó einum manni
sé það ofraun að skoða svo víðtæka
sýningu, eins vel og æskilegt væri.
Reynsla Noregs og Svíþjóðar í þess-
iiui efnum ætti að véra okkur íslend-
inguin lærdómsrík, og þeirra aðferðir
oss til eftirbreytni. Noregur er talinn
hafa harða veðráttu og kalda, og bygg-
ingarnar sniðnar eftir því. Vér, sem
eigum við enn harðari og kaldari veðr-
áttu að búa, ættum að geta mjög mik-
ið stuðst við reynslu Noregs, en verð-
um eftir efnum og ástæðum að gera
hús vor enn öflugri gegn kuldanum,
regninu og storminum, en Norðmenn
gera sín hús.
Á síðustu árum hefir allsterk hreyf-
ing í þessa átt gert vart við sig hér hjá
okkur. Pað hefir verið rætt og ritað um
nýjar veggjagerði|, ný þök o. fl., jafn-
vei nýtt íslenzkt byggingarefni, og ekki
að gleyma íslenzkum byggingarstíl. Menn
hafa réynt margt og velt málinu fyrir
sér á ýmsar hliðar. En eins og oft vill
verða hjá okkur íslendingum hefir flest
af þessu fallið í gleymsku eða dá, fram
kvæmdirnar hafa vantað til þess að
brjóta þessar tilraunir til mergjar. Menn
hafa fátt um hvor annars tilraunir vitað,
og þær tilraunir oft verið harla ófull-
komnar vegna fjárskorts og áhaldaleysis.
Almennur áhugi þarf að fara að vakna
fyrir því, að oss sé full þörf að nota
sem bezt þau fáu innlendu byggingar-
efni sem nothæf eru. Og þetta ár virð-
ist ætla að benda okkur með allharðri
hendi á þetta, því aldrei hefír útlent
byggingarefni verið svo dýrt sem það
er nú.
Pað er margra manna álit og einnig
mitt, að vér getum bygt upp húsin okk-
ar og sveitabæina, án þess að meir en
Vs byggingakostnaðarins renni út úr
Iandinu. En til þess þarf margt að
breytast. Fyrst og fremst kröfur íbúans
til hússins og engu sfður aðferðir og efni
það, sem byggingameistarinn notar við
. bygginguna. Eg á þó ekki við, að íbúinn
skuli sætta sig við minni eða lakari íbúð en
hann nú gerir, heldur að hann hætti, að
krefjast hússins úr sem mestu útlendu
efni. Og byggingameistarinn þarf líka
að athuga, að það er betra að húsið
kosti 30 þús. kr. og allur kostnaðurinn
gangi inn í landið, heldur en það kosti
20 þús. kr. og renni allur út úr land-
inn. Við byggingarstarfsemina verðum
vér að nota sera mest eigið efni og
eigin hendur. Með því að gera það,
væri víða hægt að byggja upp og end-
urbæta án þess það kostaði nokkuð
annað en tíma og forsjálni. Hve marg-
ir ungir menn til sveita og í kauptún-
um ganga ekki iðjulausir á vetrum, og
hve mikið eigum vér ekki af óunnu grjóti
í melunum og á sjávarströndinni?
Púsundir og aftur þúsundir króna
virði gætu sparast tneð betri hagnýtingu
tímans og grjótsins. Vér getum enn-
fremur með betri undirbúningi bygg-
inganna að vetrinum iil, bygt meira
haust og vor, og á þaim liáít losað
vinnukraft að sumrinu, til íramleiðslu
lands- og sjávarafurða. Vér getum með
öðrum orðum lækkað byggingarkostn-
aðinn að miklum mun og bygt mikið
meir en gert er.
Eg veit að mönnum dylst ekki hvern-
ig þetta helzt má verða.
Reynsla annara þjóða bendir á, að
hér eru samtök og félagsskapur nauð-
synlegur, ef nokkuð verulegt á að verða
ágengt. Vér þekkjum líka samvinnuna
af eigin reynd og getum verið viss um
að hún muni ekki reynast ver á þessu
sviði en t. d. kaupsýslusviðinu. Vér
þurfum að stofna landsfélag (í sniði við
norska félagið), sem gengst fyrirathug-
un byggingaástandsins, safnar reynslu
og tilraunum manna saman, notar það
bezta og kastar því versta, jafnframt því,
sem það gengst fyrir að nýjar tilraunir
væru gerður. Eg hefi áður minst á því-
líka félagsstofnun í 4. tbl. Norðurl. þ. á.
En það mál er margbrotið og þarf ýf-
arlegs undirbúnings áður en það er
rætt opinberlega. Eg læt því staðar
numið í bráð. En vil að endingu benda
á, að það er einmitt upp til sveitanna,
sem byrja þarf, þar eru húsakynni verst,
og þar er útlent byggingarefni tiltölu-
lega dýrast.
Bændastéttin er Iíka sterkasta sloð
þjóðfélagsins og það er frá henni, sem
flestar endurbótahreyfingar þessafar þjóð-
ar hafa komið.
1 12. Júlí 1920.
Sveinbjörn Jónsson.
Minni Islands.
Flutt á Akureyri 17. júní 1920.
Háttvirta samkoma!
Þegar eg var beðinn þess fyrir nokkr-
um dögum, að mæla fyrir minni íslands
við þetta tækifæri, þá fanst mér í fyrstu,
að réttast mundi að þvertaka fyrir það
með öllu. En mér flugu þá í hug þessi
ritningarorð: »F*ótt þessir þegðu, þá
mundu steinarnir hrópa.« — Eg veit
hvar sem þið hafið litið kringum ykkur
undanfarna daga, hvort sem Jþið háfið
litið til hægri eða vinstri, ttil norðurs
eða suðurs, þá hefir blasað við augum
íslands minni, ritað vorrúnum á iðgræna
gróðurjörðina, á fjöllin og tindana;
skráð sólstöfum á blikandi fjörðinn og
heiðan himininn. íslenzka náttúran sjálf
flytur ykkur fegursta íslar.ds minnið, sem
hægt er að bjóða við nokkura hátíða-
athöfn. Fossinn í dalnum, lækurinn í
í hlíðinni og báran, sem brotnar við
fjörusandinn, alt hrópar þetta hróður
íslands út í himingeiminn, flytur lof-
söngva að eyrutn landsins barna. Og
hver endist til að telja það alt upp, sem
»við andann hjalar m;ð ómum dýpra máls.«