Dagur - 18.08.1920, Síða 2

62
DAQUR.
virði ketsins væri komið í ljós. Petta
yrði verðlagning eftir á og hreinn sam-
vinnufélagsskapur. Pað er vel hugsan-
legt, að sumir bændur, sem eiga erfiða
aðsókn að sláturhúsum ynnu það til,
að selja fé gegn þessum skilmálum.
En færi nú svo að þessi Ieið yrði
ekki fær. Færi enn fremur svo, að
bæjarbúum reyndist ókleyft, að tryggja
sér ábyrgð bæjarfélagsins eða einstakra
félagsmanna fyrir greiðslu á andvirði
ketsins til kaupfélagsins, ef það seldi
ketið með óákveðnu verði, eða of lágu,
hvað vilja þá þeir, sem ala á óánægj-
unni, taka til bragðs. Þeir munu aldr-
ei fá því framgengt, að félagið stofni
sér í hættu þeirra vegna, eða gefi bæj-
arbúum einhvern hluta af ketverðinu,
sem bændum ber með réttu. Peir
munu aldri með ósanngirni innan brjósts
og ósannindi á vörum geta kastað
skugga á félagið í þ'essu máli í augum
sanngjarnra manna. Og þeir munu enn-
fremur aldrei geta hamiað því, að fé-
lagið hafi þetta mál algerlega í hendi
sinni.
En félagið mun enn sem fyr beita
þessari aðferð. Pað gerir ráð fyrir þvi,
að sanngirnisviðleitni þess verði meira
metin af öllum þorra bæjarbúa, heldur
en ósannindafleipur og illvilji einstakra
manna í garð þess.
„Gleym mér ei.“
Blessaða sjón! Því úr blágresi
brosir mér enn bani dauðans!
og »gleym méreigi« guðs eilífa ást og speki
huggar mitt hjarta með himneskri sýn.
Alt hið helgasta, alt hið sannasta
birtist oss börnum á blómstursmáli;
það las Jesús á Jórdansbökkum
og guðvitringur við Gangesfljót.
Drottins dýrð er ei dulspeki,
ekki mannvit, ekki vísindi,
hún er »gleym mér ei« þeirra guðsbarna,
er bana dauðans blindandi sjá.
Áhrær mín augu, eilífa Ijós,
svo sjáandi sjái blindur,
hvernig guðs augu geta stafað
yfir alt myrkur eilífa dýrð!
28/fi ’20.
Matth. Jochumsson.
(Endurprentað úr íslendingi með leyfi höf.)
Dánardægur.
Nýlega lézt á sjúkrahúsinu hcr trið-
finna Sörensdóttir eiginkona Kristjáns
Júl. Jóhannessonar fyrrum stöðvarstjóra
og bónda I Syðri-Tungu, Tjörnesi. Hún
lætur eftir sig eiginmann sinn og 3 korn-
ung börn. Hin látna átti við langvinn-
an og þjáningamikinn sjúkdóm að stríða
og bar þjáningar sínar með geðprýði
og stillingu að allra dómi er til þektu.
Kona þessi var góð og gáfuð. Harmur
hefir lostið hér einu af sínum þyngri
höggum.
Guð huggi alla, sem eiga bágt.
Fyrir tæpum tveimur vikum síðan
andaðist að heimili sínu Gilsbakka í
Eyjafirði Áslaug dóttir Jóhannesar bónda
þar og konu hans Lilju Olgeirsdóttur.
Áslaug var rúmra 17 ára að aldri. Botn-
langabólga var henni að bana. Áður
hafa þessi öldruðu og sorgmæddu hjón
orðið fyrir dótturmissi.
Nábúakritur,
i.
Skólamál.
Ritstjórnargrein um skólamál hefirný-
lega birst í íslendingi. Par er haldið
fast fram kröfu um lærðan skóla á Norð-
urlandi. Krafan er bygð á tveimur aðal-
ástæðum. Fyrst og fremst sögulegum
rétti okkar Norðlendinga til slíkrar stofn-
unar, og í öðru lagi á erfiðleikum þeim,
sém eru því samfara fyrir menn úr fjar-
Iægum héruðum landsins, að sækja einn
slíkan skólá til Reykjavíkur. Fleiri ástæður
er og drepið á í nefndri grein, svo sem
það, að Reykjavík muni ekki vera holl-
ur uppeldisst ður fyrir mentamenn okk-
ar, að með tillögum mentamálanefndar-
innar, sem nú situr að starfi, um að
slíta sambandi gagnfræðadeildanna og
mentaskólans, sé verið að varpa okkur
Norðlendingum flötum, til þess að hækka
um Sunnlendinginn. Ennfremur að tveir
lærðir skólar mundu skapa holla og
hressandi samkepni á þessu sviði.
En þungamiðja greinarinnar er norð-
lenzkur metnaður í sambandi við þetta
mál.
Dagur er að sumu leyti sammála áð-
ur nefndri grein, þó virðist honum á-
stæða, til þess að gera við hana lítils-
háttar athugasemdir.
Pegar íslendingur hóf göngu sína
undir stjórn herra Brynleifs Tobíasson-
ar, lofaði hann því að reyna að efla heil-
brigðarf) metnað meðal Norðlinga.
Jafnframt lofaði hann því, að eyða ríg
á milli manna og verða nokkurskonar
sáttasemjari.
Pað er víst meiri vandi en margur
hyggur, að taka sér tvö svo að segja
gagnstæð verkefni fyrir hendur, og leysa
bæði vel af hendi. Pað verða víst lengi
skiftar skoðanir um það, hvað erheil-
brigður metnaður. Jafnvel gæli það orð-
ið vafasamt í augum sumra manna, hvort
metnaður bygður á samanburði getur
nokkurntíma verið heilbrigður. Hvort
metnaður millisveitaeða sýslna eða lands-
fjórðunga sé ekki í raun og veru dramb.
í áðurnefndri skólamálagrein og fleiri
greinum í íslendingi hefir borið talsvert
á því, sem blaðið mun að sjálfsögðu
telja heilbrigðan metnað, en sem Degi
virðist vera öllu frekar norðlenzkt dramb,
illa fallið til þess að eyða ríg og efla
samúð.
Pegar um svo stórkostlegt mál er að
ræða, sem skólamálið og yfir höfuð
mentamál þjóðarinnar, má alls ekki koma
þar fyrst og fremst til greina sögulegur
*) Leturbreytingin mín.
Rit$tj.
réttur, jafniétliskröfur, Iandsfjórðunga-
kepni eða annarskonar sveitardráttur,
heldur þarf að leggj^ þá spurningu
fram, hvers þjóðin þarfnist í þessu efni,
og hvað henni sé hollast. Pað er alls
ekki víst, að þjóðinni sé bráðnauðsyn-
legt að fá lærðan skóla á Norðurlandi,
þó fyrir því sé sögulegur réttur, Og að
gera'slíkt að kappsmunamáli gagnvart
Sunnlendingum mun ekki vera farsæl
leið í skólamálum.
Það mnnu verða skiftar skoðanir um
það, hversu lærður skóli á Norðurlandi
er mikið nauðsynjamál. Einn lærður
skóli í landiitu ætti að geta nægt, til
þess að aia upp lærða menn sem svar-
aði þörfum þjóðarinnar, og hún væri
að öðru leyti vel sæmd af. Um hitt
gætu sjálfsagt margir orðið sammála,
að slíkur skóli og fleiri skólar væri bet-
ur komnir einhversstaðar í sveit heldur
en í Reykjavík.
Síðan á dögum Hólastóls hefir aldar-
hátturinn breyzt, stefnur í mentamálum
breyzt og þarfir þjóðarinnar í því efni
breyzt. Pjóðin er orðin talsvert ólík frá
því sem þá var. Atvinnuhættir hennar
hafa breyzt og færst út. Augu hennar
hafa síðan opnast fyrir þörfinni á yfir-
gripsmikilli lýðmentun og sérmentun í
ýmsum greinum. Aðalviðfangsefnið í
skólamálum verður það, að koma lýð-
mentuninni í það horf, að öllum sé
gefinn kostur á traustri þekkingar undir-
stöðu, sem hver eiustaklingur getur bygt
ofan á hverskonar sérmentun, sem er
við hans hæfi og þjóðinni gagnleg.
Ef til vill verður nánar víkið að þessu
máii síðar. Athugasemdir þessar eiga að
vera til þess, að benda mönnum á, að
þegar við leggjum út í stórmál þurfum
við að reiða í þverpokanum eitthvað
annað og meira en norðlenzkar réttar-
kröfur og norðlenzkan metnað.
Slátrun og skotfæri.
Eins og kunnugt er, hefir verið skip-
að fyrir með lögum, um dýraverndun,
að skjóta skuli allar skepnur á
opinberum slátrunarhúsum, og er því
óleyfilegt að deyða þar skepnu á ann-
an hátt. Par sem þessum lagafyrirmæl-
um var enn ékki hlýtt á ýmsum slátr-
unarhúsum síðastliðið haust, má gera
ráð fyrir, að ekki sé til að dreifa sjálf-
ráðri óhlýðni við gildandi Iög, heldur
því, að menn hafi ekki enn verið við
því búnir að skjóta.
Svæfingin er nú alstaðar niður
lögð, þar sem menn hafa öðl ist þekk-
ingu á því, að hún er einhver hin kvala-
fylsti dauðdagi, þar sem skepnan verð-
ur aðeins magnþrota, en missir hvorki
meðvitund né tilfinningu. Henni er því
með svæfingunni skapaðar allar þær
kvalir sem unt er: dauða-angist og sárs-
auki. Hvern mann, sem þetta veit, má
því hrylla við þessari aflífunaraðferð.
Stunga og hálsskurður er
lítið betri eða mannúðlegri, þó að líða
kunni yfir skepnuna í svip. Sársaukinn
hlýtur altaf að vera svo mikill, þó að
vel sé að öllu farið, og oft aískaplegur
ef illa er að farið.
R o t er hið eina, sem gerir algert
meðvitundarleysi, hvort heldur það er
gert með h_ö g g i (hamarshöggi, hel-
grímu) eða með s k o t i. Hvorttveggja
Fjármark
undirritaðs er: sneitt aftan biti framan
hægra, biti aftan vinstra. Brennimarkí
Jónas P. Fé með þessu marki eru
menn beðnir að stefna til Jóns Þorsteins-
sonar, bónda að Arnarvatni í Pingeyjar-
sýslu.
fónas Þorbergsson.
skaddar stóra heilann, og með þeirri
sköddun fylgir meðvitundarleysi og því
algert tilfinningarleysi. En sá er munur-
inn á höggi og skoti, að höggið getur
mistekist en skolið varla, þó að hvort-
tveggja svifti meðvitundinni svo að segja
í sömu svipan. Pess vegna er lögboðið
að skjóta á opinberum slátrunarhúsum.
Eftir reynslu, sem þegar er fengin,
hefði verið alveg óhætt að Iögbjóða
skot á öllum skepnum sem til slátrunar
eru leiddar, og hefði varla þurft að ótt-
ast, að bændur hefðu hliðrað sér hjá
að hlýða því; svo margir bændur hafa
ótilkvaddir spurst fyrir um skotvopn og
ýmsir þegar keypt þau. Petta ber gleðilegt
vitni um það, að eldri slátrunaraðferðir
eigi nú skamt ólifað. Eftir því sem mann-
úðin vex, og tilfinningin vaknar fyrir
því, að deyðingin hafi sem minstan
sársauka og angist í för með sér, —
að um ekkert dauðastríð verði að ræða
- eftir því taka fleiri og fleiri upp þá
aðferðað skjóta, eins þar sem það er
þó ekki Iögboðið.
Þeir, sem hafa lesið »Dýraverndarann«
undanfarið, vita það, að oss hefir verið
mikið áhugamál að útvega ódýr og
handhæg áhöld til að skjóta fénað með.
Höfum við leitað fyrir oss bæði á Norð- v
urlöndum og hjá mönnum er hafa skifti
við Ameríku. Hafa skotvopn frá Norður-
löndum reynst góð, þar á meðal »For-
mator* frá Svíþjóð,- sem áður hefir ver-
ið getið um í blaðinu; en sá er gall-
inn á því verkfæri, að á opinberum
sláturhúsum, þar sem slátrað er c. 800
fjár á dag á haustin, þykir of seinlegt
að nota það. Reynt var að fá því breytt,
svo að fljótlegra væri að skjóta með
því (hlaða), en það hefir ekki tekist.
Enda skotin sjálf (patrónurnar) alstaðar
á Norðurlöndum dýrari en í Ameríku.
Pað hefir því farið svo, að skamm-
byssur frá Ameríku og skot þeim til-
heyrandi, mundu verða hentugasta skot-
vopnið, að minsta kosti fyrir sláturhús-
in. Höfum vér því samið við herra Jó-
hann Ólafsson & Co. í Reykjavík, sem
hefir góð sambönd fyrir þessa vöru við
Ameríku, um að panta skotfæri þaðan
og hafa þau hér á takteinum handa
hverjum sem hafa vill, með því að vér
treystum oss eigi til að útvega þau ó-
dýrari á annan hátt.
Á öðrum stað í blaðinu eru skotvopn
þessi auglýst, og viljum vér benda bæði
sláturhúsastjórnendum og öðrum á það,
að nauðsynlegt er, að þeir panti vopn-
in í tíma, hclzt sem allra fyrst, svo að
víst sé, að nægar birgðir verði fyrir
hendi, þegar til á að taka.
í haust ætti þá enginn að geta afsak-
að sig með því, að skotvopnin séu ekki
fáanleg. Pau verða' áreiðanlega fáanleg,
ef þau eru pöntuð í tíma, bæði handa
sláturhúsunum, og einstökum mönnum,
sem vilja deyða skepnur sínar kvalalaust.
(»Dýraverndarinn«)