Dagur - 03.11.1920, Qupperneq 1

DAGUR
kcmur út á hverjum miðvikud.
Kosiar kr. 4.50 til áramöta.
Gjalddagi fyrir 1. ágúst.
AFGREIÐSLAN
er hjá Jótii P. Pó r.
Norðurgötu 3. Talsimi 112.
fnnheimtuna annast ritstjórinn.
III. ár.
Akureyri, 3. nóvember 1920.
28. blað.
23. júní 1915.*
Fegurra og blíðara kvöldi ei kynnist
kvistur á heiði né gára á sjó.
Nálægð við fjarlægð í faðmlögum minnist,
Fjallræðan ómar að sérhverri tó.
Eins er þó varnað. Iivað var það, sem dó?
Dalurinn minni í dögginni sýpur,
draumblæja liggur um hæðir og mó,
auðmýkt gegnt hásæti himinsins krýpur,
háfjöllin lækka í blámóðu-sjó.
Alt er svo fagurt. En eitthvað mér dó.
Fjalldrapinn teygir úr táginni sinni,
treystir hann svörðinn með barkandi kló.
Snjall-hreina náttkul, í nærveru þinni
nú skil eg huluna’ er yfir mér bjó:
Gjallanda hreimur í hlíðunum dó.
Jón Porsíeinsson.
*) Þami dag dó Porgils gjallandi.
Viðskiftakreppan.
Álit og ummæli helztu fjármála-
tnanna landsins.
Framh.
G. Ó. (Georg Ólafsson).
Hann dvelur eingöngu við gjaldeyris-
málið, og andmælir skoðun Vísis og
þeirra annara, sem hafa haldið því fram,
að um gengismismun geti ekki verið að
ræða á íslenzkum og dönskum gjald-
eyri. Honum farast svo orð:
»Visir byggir skoðun sína á því, að
ísland og Danmörk hafi sameiginlega
mynt. Blaðið heldur þvi fram, að ís-
lenzkir' seðlar séu óinnleysanlegir, vegna
þess að útflutningsbann sé á gulli frá
Danmörku. Væri útflutningur á gulli
frjáls, mundu seðlaruir innleysanlegir og
þá mundi hverfa gengismunur á islenzk-
um og dönskum krónum. Blaðið segir:
»það er aldönsk stjórnarráðstöfun, sem
er þvi til hindrunar, að íslenzku seði-
arnir verði innleystir með gulli.« Og
gefur beinlínis í skyn, að hér sé um að
ræða brot á sambandslögunum. Við vær-
um ekki illa staddir, ef þessi skoðun
Visis væri réít. Ef vér gætum gert seðla
vora innleysanlega með gulli og gull-
útflutning frjálsan (að öðrum kosti stoð-
ar innleysanleikinn ekkert gagnvart út-
löndum) þá mundi íslenzka krónan á
svipstundu *) komast í jafngildi við þann
erlendan gjaldeyri, sem beztur er, þ. e.
dollarinn. — Nei, því miður byggist
röksemdafærsla Vísis á misskiiningi eiix-
nm Pótt vér fengjum frá Danmðrku
nóg gull, til þess að allir seðlar, sem í
umferð eru, væru gulltrygðir, — trygðir
svo ramlega, að gull væri fyrir allri
seðlafúlgunni — þá mundu seðlarnir
samt vera ó‘nnleysanlegir. Væru þeir
ekki gerðir óinnleysanlegir, mundu seðl-
arnir horfnir í einni svipan og alt gull-
ið komið út úr landinu. Meðan pund-
ið stendur í 24—25 kr. og dollarinn í
6—7 kr., getum vér ekki fremur en
önnur lönd, sam svo illa eru stödd, haft
innleysanlega seðla og frjálsan gullút-
flutning. Sé útflutningsbann á gulli, hef-
ir innieysanleiki seðla enga þýðingu
gagnvart útlöndum.®
Herra O. Ó. virðist ekki hafa tekist
*) Leturbrsytingin min.
Ritstj.
að gera þetta flókna atriði peningalög-
málsins svo ljóst, að ekki verði misskilið.
Hannsegir: »Ef viðgætum gertseðla vora
innleysanlega með gulli og gullútflutn-
ing frjálsan, þá mundi íslenzka krónan á
svipstundu komast i jafngildi við þann
erlendan gjaldeyri, sem beztur er, þ. e.
dollarinn,*) og litlu síðar segir hann, að
þólt vér fengjum frá Danmörku nóg
gull, til þess að tryggja seðlana svo
ramlega, að gull væri fyrir allri seðla-
fúlgunni, tnundi það ekki duga, að gera
seðlana innleysanlega og gullútflutning
frjálsan meðan pundið stæði 24 — 25
og dollarinn í 6 —7 kr. Seðiarnir hyrfu
úr umferð og gullið færi alt burt úr
landinu. Ef gengi íslenzks gjaldeyris við
gulltryggingu og frjálsan útflutning gulls
kæmist á svipstundu til jafns við gengi
dollars, hvers vegna ætti mönnum þá
að vera svo ant um, að Iosa sig við ís-
*enzka seð'a og rífa gullið út úr bönk-
unum? í því falli gæti orsökin ekki ver-
ið hið háa gengi dollarsins, því það
væri hlutfallslega ekki hærra en krón-
unnar. Mönnum gefst kostur á, að brjóta
heilann um gessi ummæli herra G. Ó
Ef þau eru hér misskilin, er það ekki
sprottið af viljaleysi á að skilja þau.
Hinsvegar mun mönnum verða Ijóst,
að hann er mjög á öðru máli en Vísir
um það, að útflutningsbann á gulli í
Danmörku valdi óinnleýsanleik seðlanna.
Hann heldur því fram að seðlarnir geti
ekki orðið innleystir undir núverandi
kringumstæðum, hvernig sem að væri
farið.
Hann fer síðan allmörgum orðum um
gengismuninn og álítur hann mjög eðli-
legan. Er röksemdafærsla hans um það
efni mjög ljós. Pví meir sem við fiytj-
um út af vörum, því meiri eftirspurn
verður eftir íslenzkum gjaldeyri til þess
að borga meö vörurnar og öfugt. En
eftirspurn ræður verðmæti gjaldeyrisins.
Gengisskráning hefir verið í höndum
danskra banka. Þeir hafa því ráðið ís-
lenzku gjaldeyrisgengi. Nú er greiðslu-
jöfnuðurinn okkur mjög óhagstæður,
þessvegtra felia þeir gjaldeyri okkar, en
við getum ekki komið okkar gjaldeyri
upp fyrir danskan, þó greiðslujöfnuður-
inn yrði okkur hagstæðari en Dönum,
meðan gengisskráning fer ekki fram í
íslenzkum bönkum.
*) Letnrbreytiiiglii mín-
Kitstj.
Hann lcemst þá að þeirri niðurstöðu
að um eðlilegan gengismun sé að ræða.
Gengið mætti laga í bráð með erlendri
lántöku, en eina ráðið til frambúðar sé
minni innflutningur og meiri útflutning-
ur vara.
Eggert Briem frá Viðey.
Har.n gefur í upphafi greinar sinnar
tiokkurt yfirlit þess, sem um málið hef-
ir verið sagt. Álítur að flest sem sagt
hefir verið, feli í sér einhvern hluta af
sannleikanum; séu réttmætarathugasemd-
ir út af fyrir sig, en þó sé hvergi grip-
ið á sjálfu kýlinu þ. e. hvergi vikið að
því, hvers vegna hin ýmsu atriði, sern
að framan eru greind, eru alt í einu
orðin svona þýðingarmikil. fað sé auð-
skilið mál, að eins og nú sé komið, sé
okkur nauðsynlegt að spara og selja af-
urðirnar og að landsmenn hafi beðið
tjón við verðfall íslenzku afurðanna, en
ekkert af þessu geti með réltu valdið
því, að menn geti ekki notað peninga
sína frjálst og affallalaust utan lands sem
innan. Bak við liggi önnur frumorsök,
og hún sé augljós, sem sé óinnleysan-
Ieiki seðlanna.
Honum farast svo orð meðal annars:
»Skýring Kaabers bankastjóra er því
rétt, að það er íslandsbanki, sem við
Vald. Steffensen , læknir
er kominn heim.
Viðtalsíími kl. 10—12 f. h.
Eyrna- nef og hálssjúkdómar,
kl. 4 — 6. e. h.
það, að hann getur ekki fullnægt laga-
kvöðinni um að yfirfæra til Kaupmanna-
hafnar fjárhæðir fyrir Landsbankann, —
á sökina á því, að peningar verða ekki
sendir til útlanda. En skýring hans nær
of skamt að því leyti, sem hann tekur
það ckki fram, að frumorsökin er fólg-
in í óinnleysanleik seðlanna, þar sem
Landsbankinn er ekki látinnneyta heim-
ildar sinnar, til þess að taka út gull
fyrir seðlana og nota það, til þess að
yfirfæra fjárhæðir fyrir landsmenn. Er
því ekki rétt að gefa íslandsbanka ein-
um sökina, heldur líka þingi og stjórn,
sem er sá aóilinn, er að þjpóinni veit
beint i þessu máii.« — — «Óinnleys-
anlegu seðlarnir eru meinsemdin, sem
felur í sér frumorsök peningakreppunn-
ar. Einasta lækningin, sem dugir, er að
stemma stigur fyrir útbreiðslu meinsins
og takmarka óinnleysanlegu seðlana,
sem mest má verða.«
Hann leggur ennfremur áherzlu á það,
að ekki megi uudir gangast fyrir ríkis-
ins hönd neinar þær skuldbmdingar, til