Dagur - 22.12.1920, Blaðsíða 1

DAGUR
ktmur úi á hverjum miðvikua.
Kostar kr. 4.50 til áramóta.
öjalddagi fyrir 1. ágú~
III. ár.
Akureyri, 22. desember 1920.
m m
5
® DAQUR 1
óskar öllum lesendum sínuin §
® gleðilegra jóla. ®
I s
m M®®®®®®M®®®®®®®®®®®®®€
Samvinna.
Tvöfaldi skatturinn.
í síðasta blaði var bent á það, að
Kaupfél. Eyfirðinga væri gert að greiða
í útsvar til Akureyrarkaupstaðar fyrir ár-
ið 1921, samkv. niðurjöfnunarskrá,
15000 krónur. Pessi upphæð er tæp-
lega V? af upphæðinni, sem jafnað er
niður á bæjarbúa og hún er tii jafnað-
ar um 15 kr. á hvern félagsmann í K.
E. Á það var ennfremur bent, að
sumir bændur í Eyjafirði muni greiða
til bæjarþarfa hærri upphæð en verka-
menn hér í bæ. Verzlunin, sem fé-
lagsmenn gera, er mjög misjöfn að
vöxtum. Einhleypingar, sem eru margir
í félaginu, gera eðlilega minni verzlun
en fjölskyldumenn. Nú er útsvarsupp-
hæðin tekin af því fé, sem félagsmenn
hafa s p a r a ð með því að verzla sam-
eiginlega, með öðrum orðum af geymslu-
fé þeirra í félagiuu, sem þeir hafa smátt
og smátt greitt inn í félagið til verzl-
unarþarfa og til tryggingar. Fé þetta
eiga eyfirzkir bændur, það er sparað
fé á viðskiftum þeirra yfir árið. En af
geymslufé þessu tekur bæjarsjóður upp-
hæð, sem samsvarar 15 kr. nefskatti á
hvern félagsmann í K. E.
Á Samband ísl. Samvinnufélaga hefir
verið lagt gífurlegt útsvar í Reykjavík.
Af geymslufé allra félagsmanna í S. í.
S., sem var að upphæð 150 þús. kr.
í fyrra, var því gert að greiða í út-
svar 35 þús. kr. Á kaupmann, sem
hafði í eigin tekjur af verzlun sinni 80
þús. kr., voru lagðar 3000 kr. Hefði
hann átt að greiða rúml. 18 þús., ef
sainsvörun heíði verið. Sýnir þetta
geræðið, sem beitt er gagnvart Sam-
bandinu í Reykjavík. Klögur. þess var
tæpiega virt svars. Útkoman verður þá
sú, að félagsmenn í K. E. og fleiri
samvinnufél. gjalda ekki eingöngu tvö-
faldan skatt heldur þrefaldan. Fyrst er
að telja lögmæt gjöld hvers og eins f
hans sveitarfélagi, þar næst útgjöld til
bæjarfélagsins, þar sem verzlun hans
hefir aðsetur og loks í Rvík gegnum
Sambandið.
í nágrannalöndunum, Englandi, Dan-
mörku, Noregi og Svíþjóð, hefir stað-
ið hörð barátta í þessu skattamáli sam-
vinnufélaga. Tvöfaldi skatturinn svo-
nefndi hefir verið geigvænlegt vopn
yfir höfðum samvinnufél., sem andstæð-
ingar stefnuunar hafa reynt að beita.
Málið hefir verið sótt og varið á lög-
gjafarþingum og fyrir dómstólum og
hefir hvarvetna endað með sigri
samvinnumanna. Pjóðir þessar liafa
allar eignast lagafyrirmæli og sérstaka
samvinnulöggjöf, sem tryggir þau fyrir
geræði' andstæðinga í skaitálögum.
En íslendingar eiga enn enga lög-
gjöf, sem tryggir samvinnufélögin gégn
misbeiting þess valds, sem andstæðing-
um þeirra er hér fengið í hendur, eins
og geræðið gagnvart Sambandinu sýnir.
.Samvinnumönnum þykir, sem ekki verði
unað við slíkt hér frekar en annarstað-
I
ar. Peir vilja þess vegna gera þá kröfu,
að í náinni framtíð verði með löggjöf
skýrt kveðið á um það, hvað samvinnu-
félögum beri að greiða til sveitar og
bæjarfélaga, þar sem verzlun þeirra er
bólfest og nýtur hlunninda.
í Tímariti Sambandsins og í Tíman-
um hefir oft verið vikið að þessu máli.
Engin barátta ufn málið hefir þó enn
átt sér stað í þingi þjóðarinnar. Nú
verður á næstunni iátið til skarar skríða
um málið og er vonandi, að þroski ís-
lendinga verði þeim mun meiri en ná-
graunaþjóðanna, að samvinnufélög nái
rétti sínum án harðvítugrar baráttu. And-
stæðingunum getur ekki orðið neinn
hagur að því, að spyrna á móti brodd-
unum. Samvinnusteínunni mun því
meir aukast fylgi og samheldni, sem
hún finnur ákveðnari andstöðu. Réttar-
meðvitundin hefir verið þeirra megin í
málinu hvarvetna og þess vegna hefir
hún sigrað. Hins vegar er ástæða fyrir
samvinnumenn, að sýna lipurð og láta
lcröfur sínar hvergi vera bygðar á ó-
sanngirni.
Hér skal því haldið fram, að sam-
vinnufélög eigi ekki að greiða útsvar
eftir sömu reglum og kaupmannaverzl-
anir, hlutafélög eða önnur félög rekin
í gróðaskyni, nema að því leyti, sem
þau verzla við utanfélagsmenn. Enn-
fremur sé þeim gert skylt, að greiða tii
bæjar og sveitarfélaga, þar sem þau
reka verzlanir sínar, gjald í fullri sam-
svörun við afnot þeirra af mannvirkj-
um og öðrum hlunnindum, sem þær
njóta.
Of langt mál yrði að tilgreina allar
ástæður, sem þessi krafa er reist á.
Verður því að eins á fátt eitt drepið
að sinni.
Samvinnumenn greiða hver í sínu
sveitarfélagi öll lögmæt gjöld til sveit-
arþarfa, svo sem þeim ber að gera.
Þess vegna ber þeim ekki að greiða
gjöld til allra þarfa annara sveita
eða bæjarfélaga, þó félög þeirra njóti
þar aðstöðu og hlunninda.
Samvinnufélögin eru ekki gróðafélög,
hefdur satneiginleg viðleitni almennings
að komast hjá óþörfum útgjöldum. Á-
rangur þeirra verður því sparnaður ein-
staklinganna, sem miðar að aimennri
hagsæld. Slíka sparnaðarviðleitni er
bæði ómaklegt og óviturlegt fyrir þjóð-
félagið að skattleggja.
í eðli sínu er samvinnustefnan þrosk-
andi og mannbætandi starfsemi. Ress
vegna er óviturlegt og hættulegt að
leggja stein í götu hennar, sem gæti
orðið henni til falls, eða lama starf-
semina með útgjöldum, sem draga úr
þroska og áratigri hénnar.
Árságóði félaganna er að eins spar-
að fé einstaldingarina, sem annars hefði
AFGREIÐSLAN
er hjá Jóni P. Pó r.
Norðurgötu 3. Talsimi 112.
Jnnheimtuna annast ritstjórinn.
35. blað.
runnið í vasa einstakra kaupmanna eða
verzlunarhlutafélaga. Slíkan sparnað
er réttmætt að taka til greina, þegar
jafnað er niður útsvörum eftir efnum
og ástæðum heima í sveitafélögunum.
Ressum ágóða er skift upp og skilað
einstaklingunum við hver áramót eftir
réttum hlutföllum. Hann getur því
ekki álitist réttmætur gjaldstofn til bæj-
arþarfa, frekar en ef eyfirzkur bóndi
legði ákveðna fjárhæð til geymslu ár-
langt í banka eða sparisjóð hér á
staðnum.
Sjóðir félaganna geta ekki heldur
skoðast sem réttmætur skattstofu. Peir
eru ekki samansankað fé, sem beitt er
til gróðabragða, heldur samlag almenn-
ings til tryggingar almennri sparnaðar-
starfsemi og þroskunar. Bæjarfélagið
liefir því engu meiri rétt til að skatt-
leggja þá, heldur en inneignir bænda í
bönkum og sparisjóðum, nema síður sé.
En uslagjöld, gjöld íyrir notkun mann-
virkja, til Iöggæzlu, vatns og Ijósa ber
samvinnufélögum að greiða til bæjar-
félaga í réttu hlutfalli við afnotin. Pað
gjald þarf að ákveða og innheimta með
öðrum aðferðum, en nú eiga sér stað.
SKÁK.
Skákfélag Akureyrar hefir lengi ætlað
að byrja á því, að birta skákir og skák-
dæmi í einhverju blaðanna hér á Akur-
eyri, en hvorttveggja vantað til þess
skákborðsmyndir og rúm fyrir það í
blaði. í vetur er leið, birtust í »íslend-
ingi« 2 af skákum þeim, er Skákfélag
Akureyrar og Taflfélag Reykjavíkur tefldu
um nýjársleytið í fyrra, en vegna ein-
hverra — sennilega gildra — ástæða
gat ritstjóri þess blaðs ekki leyft rúm-
ið lengur og féll það því niður, og
munu ekki allfáir hafa talið það illa
farið, er áhuga höfðu fyrir skák. Nú
hefir ræzt svo vel úr þessu, að í haust
fékk Prentsmiðja Björns Jónssonar skák-
borðsmyndir, svo að nú er hægt að
sýna taflstöður og skákmyndir á prenti.
En það sem bezt hefir áunnist er það,
að ritstjóri »Dags« hefir góðfúslega
leyft rúm í blaði sínu fyrir skákir og
skákdæmi framvegis, þegar rúm þess
að öðru Ieyti leyfir. Skákfélagið er hon-
um þakklátt fyrir, og veit að fjöldi
manna víðsvegar mun vera honum
þakklátur fyrir þessa nýbreytni. Skák-
irnar, er birtar verða, munu flestar vera
tefldar í Skákfél. Akureyrar og því nýj-