Dagur - 22.01.1921, Page 2

10
DAGUR
3. tbl.
sérað í hægðum sínum beina leið,
með gott nesti í ferðamalnum.
Eg skrifa þessa grein til að votta
konu einni, sem á heima fram í
Eyjafirði, þakklæti opinberlega. Hún
hefir sýnt það í vcrki, að henni er
áhugamál, að sæluhús séu reist, svo
að menn krókni ekki úr kulda fyrir
örlög fram, þó þeir fái fjúk á fjöll-
unum. Kona þessi hefir einu sinni
bannaö mér að birta nafn sitt og
skal eg ekki gera það sjálfur. Hún
á heima á Jökli og er húsfreyja þar.
Má vel vera, að þetta kaldranalega
nafn á bæ hennar hafi komið henni
til að glæða hjá sér innri eld mann-
úðar til að orna öðrum.
Mig langaði til að fá nánari frétt-
ir af sæluhúsi því, sem fyrir for-
göngu þessarar Jökuirósar hefir ver-
ir reist suður við Geldingsá, nálægt
Eystri PoIIum. Eg spurði því Hjálm-
ar bónda í Hólsgerði, sem eg vissi
að mundi vera þessu, eins og öðru
fjöllunum viðkoroandi, hundkunn-
ugur. Hann skrifaði mér nýlega og
set eg hér kafla úr bréfi hans:-
Kæri Iæknir!'
- - - Fyrstu drögin til þessa máls
voru þau, að fyrir nokkrum árum fengum
við fjallaleitarmenn vonzkuhríð á fjöllunum
og máttum vera einn dag um kyrt og standa
yfir fje og hrossum. Skýli ekkert, nema
tjaldið okkar. t>á hafði Sesselja svo mikla
meðlíðun með okkur, og þó sérstaklega
hrossunum, - því hún er mikill hestavinur
— að sú hugmynd, að byggja skýli, settist
að hjá henni og varð að framkvæmd. Auð-
vitað sá hún sér einni, ofraun að koma því
í verk, en henni hugkvæmdist þá að leita
styrktar hjá einstökum mönnum, þeirra sem
hún treysti bezt, og svo til flestra þeirrá,
sem fjöllin hafa leitað nú í seinni tíð.
Biður hún mig að geta þess, að menn
hafi brugðist drengilega við, og sumir gef-
ið mjög höfðinglega. T. d. eru 5 gefendur
með 50 kr. hver og svo niður. Sjálf er hún
búin að leggja út drjúgan skerf fyrir utan
ýmsa fyrirhöfn, og eitthvað mun hún hlynna
að húsinu enn.
3 sýslur hafa teklð þátt í þessu, Þing-
eyjarsýsla 100 kr., líklega 2 gefendur. Skaga-
fjarðarsýsla 90 kr., 3 gefendur, og hitt úr
Eyjafirði og Akureyri.
AIls hefir húsið kostað á áttunda hundr-
að króna,
Hún óskar efti" að öllum styrktarmönn-
um sfnum sé sent sameiginlegt þakklæti,
ekki að nafngreina neinn, því gefendur eru
svo margir.
Þá er lýsingin á húsinu. Húsið er hlaðið
úr torfi og grjóti, 9x5 álnir að innanmáli.
Inni f því geta staðið 10 hross, en ekki
étið svo mörg. (Það er jata með öðrum
hliðvegg.) Svo er hólf í öðrum endanum,
fyrir mennina. Gott rúm á fjórum mönn-
um og farangri. Þar eru einnig hitunar-
áhöld og drykkjaráhöld verða þar einnig.
Sesselju langaði til, að eitthvað væri hægt
að leggja á sjóð, til viðhalds húsinu; en
það er mjög lftið til nú. Hversu þarft að
húsið sé fyrir fjallleitamenn, er óþarft fyrir
mig að geta um; þér vitið það líka. En þó
skal eg taka það fram, að þeir, sem fara í
hina skipuðu öræfaleit, geta verið í húsinu
allar næturnar, og svo nota eftirleitarmenn
það líka. Má vel vera að einhverri skepn-
unni verði bjargað frá að verða úti, fyrir
húsið, og víst er um það, að hrossin okkar
þurfa ekki að standa skjálfandi, þó kalt blási
á fjöllunum.
Ef þér skrifið í blað um þessa framtaks-
semi Sesselju, þá má nefna nafn hennar.
Eg fékk leyfi til þess.
Með einl. vinsemd og kærri kveðju.
Hjálmar Þorláksson.
Vel sé konunni á Jökli fyrir pessa
framtaksemi sína. Thomsen kaup-
maður og konsúll reisti hér á árun-
um sæluhús á Skeiðarársandi. Síðan
man eg ekki eftir að hafa heyrt um
neinn gefa til sæluhúsbyggingar fyr
en þessa konu.
Ef menn vilja gefa fyrir sálu sinni
(og allir þarfa að gjöra það á einhv&rn
há/t), þá er líklega ekkert eins vel til
fallið og að gefa til sœluhúsa eða þá
að styrkja sjúkrahús eins og t. d.
sjúkrahúsið okkar á Akureyri, þvi
sjúkrahús eru í rauninni líka sœluhús.
Sfeingr. Matthíasson.
»Æðri heimar.«
Fyrir fæstum okkar liggur það, að
ferðast til útlanda, og þaðan af færri
eru þeir, sem taka sér fasta bólfestu
erlendis. Flestir eru bundnir við átt-
hagana alla æfi. En hugsum okkur nú,
að við hefðum óyggjandi vissu fyrir
því, að einhverntfma, fyr eða síðar,
kanske strax f dag eða á rnorgun,
yrði hver og einn okkar að taka sig
upp og fara til einhvers óþekts lands,
langt út í reginhafi. Okkur mundi á-
reiðanlega verða það hugleikið, að íá
að vita einhver deili á þessu væntan
lega heimkynni okkar, þessu óþekta
landi, náttúruskilyrðunum þar, íbúum
þess o. s. frv. Við mundum kosta
kapps um, að afia okkur alira þeirra
upplýsinga f þessu efni, sem fáanleg-
ar væru, og hlusta með áfergju á orð
þeirra mar.na, er átt hefðu þess kost,
að kynnast landinu og fbúum þess og
gætu því veitt einhverja fræðslu um
þetta, og það jafnvel þó að við viss-
um, að sú fræðsla væri ófullkomin og
einhverjar athugunarskekkjur gætu átt
sér stað. Við mundum eðlilega hugsa
á þá leið, að miklar lfkur væru fyrir
þvf, að meginatriðin væru rétt, og
þekkingin á þeim gæti orðið okkur til
leiðbeiningar, þegar til hins nýja lands
kæmi. Og ef nú að út kæmi bók,
sem skýrði frá árangrinum af rann-
sóknum á landinu, þá mundum við
ekki lengi hika við að kaupa hana og
lesa.
Við vitum ekki til þess, að fyrir
okkur liggi að nema nýja heimsálfu á
þessu tilverustigi, en hitt er vfst og er
ekki minna um vert, að allir verðum
við, fyr eða sfðar, að nema nýtt land
hinumegin við landamæri jarðlffsins,
því að »eitt sinn skal hver deyja«, og
þá förum við yfir á annað tilverustig,
hverfum til æðra heims. Einhvernveg-
inn hefir það nú atvikast svo, að við
höíum látið það sitja á hakanum fyrir
flestu öðru, að afla okkur fræðslu um
þenna æðri heim, sem vfsast stafar af
þeirri meinloku, að ógerningur væri
að öðlast slfka fræðslu.
Nýlega er komin út bók f íslenzkri
þýðingu, er ber nafn fyrirsagnar þess-
arar greinar. Bók þessi er eítir dul-
spekinginn C. W. Leadbeater, biskup.
Sig. Kristófer Pétursson hefir leyst fs-
lenzku þýðinguna af hendi, en Stein-
dór Gunnarsson er útgefandinn.
Þeir, sem hafa hug á, að fá nokkra
fræðslu um það tilverustig, er við
tekur, þegar þeir eru lausir við jarð-
neskan lfkama, ættu að notfæra sér
bók þessa, því að hún lýsir einmitt
þessu tilverustigi, eða »geðheimum‘»
eins og það er kallað. Höfundurinn
segir (bls. 9), að til séu menn, sem
geta farið frá einu tilverustigi á ann-
að, þegar í þessu lífi, að sfnu leyti
eins og menn geta farið úr einu landi
f annað og athugað þau. Og menn
geta fengið sannanir fyrir þessum til-
verustigum og fræðst um þau, með
því að bera saman frásagnir hinna
ýmsu manna, sem hafa starfað á þeim.
Það er vinnandi vegur, segir höf., að
fá eins rækilegar sannanir fyrir þeim,
eins og flestir af oss hafa fyrir því,
að Grænland eða Svalbarði sé til. Og
ef menn vilja hafa fyrir þvf, að
lifa eftir sérstökum reglum, geta þeir
sjálfir gengið úr skugga um, að þau
séu til, eins og menn geta tekið sér
ferð á hendur og farið til Grænlands
eða Svalbarða, ef þeir vilja það á sig
leggja, til þess að sjá og athuga þessi
Iönd með eigin augum.
Næsta tilverustig fyrir ofan geð-
heima nefnist »hugheimur«, Bók er
og til eftir sama höfund, sem er lýs-
ing á þvf tilverustigi, og gefur þýð-
arinn, Sig. Kr. P., vonir um, að hún
komi út á fslenzku, áður langt um
líður.
Ármann i Felli.
h
Spor styrjaldarinnar.
VI.
í síðustu biöðum síðasta árgangs
birtust nokkrar smágreinar með þess-
ari fyrirsögn. Þar var minst lítillega
á orsakír styrjaldarinnar og afleið-
ingar hennar þær, sem fram eru
komnar. Þar var minst á skuldabasl
Evrópu og viðskiftaofbeldi Ameríku,
viðskiftabyltingarnar og misvægið,
sem af þeim leiðir, gengismismun
gjaldeyris, dýrtíðina o. fl. Greinar
þessar eru ekki skrifaðar með þeim
hug, að þær verði teknar sem full-
gildar úrlausnir á ráðgátunum, sem
rísa upp fyrir mönnum í nútíðar á-
standinu. Með þeim er að eihs leit-
ast við að skýra í stórum dráttum
samhengi atburðanna þ. e. orsakir
og afleiðingar.
Meðan styrjöldin geisaði voru
lagðar miklar hömlur á frjáls við-
skifti þjóða í milli. Glæpsamleg
hafnbönn og kafbátahernaöur slitu
viðskiftatengslin. Vissar vörur urðu
bannvörur á vissum leiðum. Til þess
að framfylgja þessum ofbeldisákvörð-
unum, var beitt ofbeldi jafnvel við
hlutlausar þjóðir. Við íslendingar
fengum srnérþefinn af brezku rétt-
læti í þeirri viðureign. Ríkisstjórnir
urðu að ganga í ábyrgð, að við-
lögðum afarkostum, fyrir því að
fyrirmælum stórveldanna yrði hlýtt.
Af öllum þessum verzlunarhömlum,
vöruskorti, skipaleysi og fleiri or-
sökum urðu stjórnarvöld að hafa
strangt eftirlit með viðskiftum þjóð-
anna og taka jafnvel verzlunarrekst-
urinn að miklu leyti í sínár hendur,
Meöan svo var háttað, var kaup-
braskinu stilt f hóf.
En þegar verzlunar- og siglinga-
banni Iétti, að lokinni meginstyrjöld-
inni og framleiðslubrögð þjóðanna
færðust í aukana, losnaði um brask-
arana og gróðafíkninni opnuðust
leiðir á ný. Ýmsra orsaka vegna
hefir gengið illa að koma verulegu
skipulagi á þjóðaviðskiftin, eða
tengja böndin á ný. Gengismunur,
verkföll og verðsveiflur hafa gert
viðskiftin að áhættuspili. En áhættu-
spil samrýmist mætavel braskara-
Iundinni. Þessir óróatímar hafa verið
sérlega gróðursælir fyrir áhættu-
hneigð manna í kaupum og sölu.
Undirhyggja kaupmenskubrögð og
hrekkir hefir orðið sigursælt í svip-
inn, en Iamað að sama skapi eðli-
lega og trausta rás heilbrigðra við-
skifta.
í þessu öngþveiti hefir kaupbrask-
ið (speculation) gengið langt úr
hófi fram. Heildsalar hafa þotið upp
eins og gorkúlur í skúramollu vor-
daganna. Viðkoma þeirra er að verða
til dæmis okkur íslendingum veru-
lega ískyggileg. Og í slóð þessara
nýgerfinga koma smærri spámenn-
irnir. Mannslundarlitlir, þekkingar-
litlir Ietimagar, sem kaupa borgara-
bréf og Ieigja sér holur, sem þeir
kalla verzlunarbúðir, þar sem þeir
hanga allan ársins hring sama sem
iðjulausir, án þess að auka þjóðar-
auðinn um einn eyri hvorki með
ærlégu handtaki eða verzlunarhyggj-
indum. Þvert á móti minka þeir
þjóðarauðinn að sama skapi, sem
þeir eyða sér til viðurværis og
dægrastyttingar.
En hver sá gróður, sem þýtur
upp með skjótum hætti er venju-
lega kjarnalítill. Svo er og um ný-
græðingana í kaupsýslustéttinni ís-
lenzku. Þeim er ekki gróinn bak-
fiskur að neinu ráði. Mest eða alt
þeirra brask er bygt á kviksyndi
skulda og lántaka. Banki, sem er
sjálfur braskarabúð útlendra hlut-
hafa, hefir reynst hjálparhella þess-
ara manna. Þegar braskið er orðið
svo yfirspent, að áhættugjörnum
Iánardrottni fer ekki að lítastáblik-
una, slær hann striki í reikninginn.
Þá fer skuldunum vafinn braskara-
lýðurinn að riða og reiðir til falls.
Þá verður úrræðið líklega hið sama
og bankans að fara til stjórnarinnar
og biðja um bráðabirgðalög eða
reglugerð samkvæmt heimild til ör-
yggisráðstafana út af Norðurálfuó-
friðnum.
(Meira).
Kaupendur
Dags á Akureyri geri afgreiðslunni
tafarlaust aðvart, ef vanskil verða á
blaðinu.