Dagur - 22.10.1921, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur út á hverjutn laugard.
Kostar kr. 8.00 árgangurinn.
Ojalddagi fyrir 1. ágúst.
IV. ár.

Akureyri, 22. október 1921.
AFGREIÐSLAN
er hjá Jóni t>. í>ór,
Norðurgötu 3. Talsíini 112.
Innheimtuna annast ritstjórinn.
42. blaö.
E-L-D-F-Æ-R-Á-V-E-R-Z-L-U-N.
Miklar birgðir af allskonar ofnum, elda-
vélum, þvottapottum, ofnrörum, rörþnjám,
eldheldum leir o. fl. þessh. ávalt fyrirliggj-
andi og selt með verksmiðjuverði.
Panfanir afgreiddar úf um land.
Jón Stefánsson.
Talsími 94. Akureyri.
Framtíðarúrrœði
í verkamálum.
Inngangur.
Hér hefir í blaðir.u áður verið
talsvert rætt um verkamálin. Pað
hefir verið bent á, að þau væru ein
af allra mikilvægustu málum þjóð-
arinnar, sem bráða nauðsyn bæri til
að kippa í lag. Verkamálin eru
neðst á grunninum; þau eru undir-
rót þjóðfélagslegrar hagsældar. Sjálf
fjárrnálin velta á þeim, en á fjár-
málunum þjóðarsjálfstæðið og þjóð-
armeðvitundin.
t>að hefir verið bent á, að við
þyrftum að leita einhverra alveg
nýrra bragða. Bolshévismi mundi-
ekki eiga hingað erindi að svo
stðddu, enda óreynt hversu góður
muni vera. Úrræðin þurfa að vera
í einhverri samsvörun við manneðl-
ið, eins og það er á hverjum tíma;
samsvörun við þroskastigið. Ej kröf-
ur einhvers skipulags fara langt fram
úr því, sem almennur þroski getur full-
nœgi, fara allar tilraunir í mala.
Það hefir verið bent á, að við
þyrftum að kosta kapps um, að
forðast þær verkamáböfgar, sem
þjaka öllum heimi meira og minna,
þar sem skiftast á verkbönn og
verkföll og afleiðingar þeirra er ó-
hemju dýrtíð, kreppur, atvinnuleysi,
fjárhagslegt hrun og örbyrgð mikils
hluta mannkyns. Við stöndum enn
allvel að vígi, til þess að sneiða hjá
öfgunum. Ef við erum samtaka út
á við, getum við veriö sjálfráðir um
skipun okkar eigin mála. Hagsmun-
ir annara þjóða velta svo lítið á því,
hvernig við búum í okkar eigin
pott. Viö stöndum einir og afskektir
og í sæmilega góðri afstöðu við
nábúaþjóöir okkar. Við erum því
til þess kjörnir, að leita i kyrþey
nýrra úrræða, sem gætu orkað því,
að fylkja þessari þjóð til samtaka
og sameiginlegrar leitar að hagsæld
almennings. Þau úrræði gætu ef til
vill orðið öðrum þjóöum eftirbreytn-
isvert dæmi.
Sú stefna, sem nú ræður í þess-
um málum og hefir farið mjög í
vöxt á síðustu árum, er stefna sund-
urdreifingar og einangrunar hinna
aðskildu hluta þjóðarinnar. Það er
óðum að myndast öreigalýður í
landinu. Efling sjávarútvegarins með
núverandi skipulagi, hlýtur að hafa
þetta í för með sér. Okkur skortir
hæfilegan iðnað og atvinnu fyrir
þetta fólk yfir vetrarmánuðina. At-
vinnuteppur eins og sú, sem nú er
í Reykjavík og víðar, hljóta að auka
á vandræðin og fjölga þessum lýð.
En það er stefnan til baráttu upp á
líf og dauða. En barátta upp á Hf
og dauða ætti að vera óþörf í okkar
Iitla þjóðfélagi. Hún er ekki æski-
Ieg. Hægfara umbreyting og um-
bætur eru í samræmi við seinbreyti-
legt og íhaldssamt manneðli.
Nú verður hér í þessum grein-
um bent á ný úrræði. Mönnum
kann að þykja þau nokkuð fjarlæg
og uppástungurnar heldur djarfar.
En það skiftir raunar mestu, að stefn-
an sé rétt. Leið þeirra, sem vinna
stóra sigra, liggur yfir margar tor-
færur.
Misvægi atvinnuvcganna.
Skifting á árlegri framleiðslu þjóð-
arinnar er sífelt deiiuefni þeirra, sem
að framleiöslunni standa Veltufjár-
hafar (Kapitalistar) og verkalýðurinn
eiga jafnan í höggi hverjir við aðra.
Sá ósiður tíðkast að kaupa vinnuna,
mannsorkuna — manninn sjálfan -
eins og vöru. Hún er seld hæst-
bjóðanda á torginu og goldin, eftir
þvl sem framboð og fyrirspurn
benda til, en ekki goldin sannvirði. í
þessu er meinsemdin fólgin. Fram-
boð og eftirspurn gefa almennri
eigingirni svigrúm til áníðslu á báða
bóga. Öfgar til annarar hvorrar hand-
ar- eru handvís afleiðing. En þær
öfgar orsaka afturkipp, jafnvel stöðv-
un og alþjóðartjón.
Það var alment álit að bændur
og jafnvel sjáyarúivegsmenn hefðu
goldið of hátt kaup árið 1920. Það
ár stórtöpuðu bændur. Útgerðar-
menn báru sig engu betur. Verka-
lýðurinn þykist í sínu lagi aldrei
bera fullan hlut frá borði. Það er
að sumu leyti sprottið af landlæg-
um atvinnuskorti, vöntun á vetrar-
vinnu, að sumu leyti af því, aö
verkalýðnum er með öllu óljóst,
hvers virði vinnan er á hverjum
tíma fyrir þjóðarheildina. Skifting
ársframleiðslunnar kemur ekki til
hans kasta. Honum er ókunnugt um
gróða og tap þeirra atvinnugreina,
sem hann hefir starfað að. Iiitt finn-
ur hann, að hans hlutdeild er skor-
in skamtur Iífsþægindanna, enda
þótt sú htutdeild kunni að vera
ríflega það sem atvinnugreinarnar
eru færar um að gjalda.
Á þessari leið, sem nú er stefnt,
hljótum við, eins og aðrar þjóðir,
að steyta á bíindskerjum verkfalla
og verkbanna. Atvinnurekstur þjóð-
arinnar gengur með skrykkjum og
rykkjutn. Þjóðarkraftarnir notast illa
og mikill hluti af árlegri framleiðslu
gengur til alls annars, en að tryggja
almenna hagsæld. Framboð og eftir-
spurn vinnu kollhlaupa sig alt af,
hvort í sínu lagi. í skjóli mikillar
eftirspurnar hækkar kaupgjaldið
fram úr hófi. En hærra kaupgjald,
en atvinnuvegirnir geta borið, or-
saka afturkipp og stöðvun, sem
auka framboðið og þrýsta kaup-
gjaldinu niður fyrir skynsamlegt
lágmark. Þannig er með núverandi
skipulagi ekkert fullkomlega trygt
nema öfgar og misfellur. Þær eru
handvísar. Fjármunir spillast, kraft-
ar notast ekki. Oreigunum fjölgar.
Baráttan fyrir lífinu harðnar og við
setjumst Ioks á bekk með þeim
þjóðum, sem sjá enga aðra leið út
úr verkamálaöngþveitinu en blóð-
uga byltingu, en sem mjög orkar
tvímælis um, hversu góð leið muni
vera.
»
A Vesturvegum.
IX.
Landbúnaður.
Dagur vonar að lesendum sfnum
mörgum þyki ekki ófróðlegt að lesa
nokkrar línur um landbúnaðinn vestan
hafs.
Ósnertur jarðvegurinn (The virgin
soil) hefir á fyrstu áratugum nýbyggð-
arinnar vestra launað ríkuiega hvert
handtak. Gæfist hagstaett veðuráttufar
um sprettutímann, kom það fyrir að
ekra landB (um 1200 Q faðm., enskt
mál) gæfi af sér 50 bu3hel af hireiti
og 80 til 100 bush. af höfrum.*
Nú hefir hvarvetna fyrst framan af
verið rekin algerður ránbúskapur, þ.
e. sáð og uppskorið ár eftir ár, án
þess að jörðinni væri skilað aftur f
neinni mynd neinu af næringarefnun-
um. Frjósemi jarðarinnar hefir þvf lát-
ið á sjá og áður en Iangir tfmar liðu
komu f Jjós cinkenni þess, að moldin
væri að verða uppiskroppa af næring-
arefnum. Það er raunar engin furða.
* Bushel er ákveðið enskt rúmmál.
Bushel af hveiti er 60. pd. ensk, af
höfrum 34 pd., af byggi 48 pd., af
kartöflum óo pd. 0. s. frv.
ttingjura og vinum, nær og
fjær, tilkynnist hér með
að okkar elskuleg eigin-
kona og móðir,
Evfemia Einarsdóttir,
andaðist á heimili okkar hér í bæ,
þann 9. þ. m.
Jarðarför hennar fer fram — að
öllu forfallalausu — mánudaginn þ.
24. þ. m. og hefst með húskveðju
kl. 12 á hád. Kransar eru afbeðnir
samkvæmt ósk hinnar látnu.
»NorðurpóK, Akureyri 14. okt. 1921.
Björn Jakobsson.
jakob E. Björnsson.
J. Pórir Björnsson.
Hitt undursamlegra hversu örlát og
rík jörðin hefir verið. Því þótt upp-
skera sé nú yfirleitt á sfðari árum
rýrari, en var á fyrstu ránbúskapar-
árunum, getur enn komið fyrir, að
hún verði ríkuleg, ef veður eru sér-
staklega hagstæð. Þessu til skýringar
skal hér tekin upp smágrein úr Kanad-
iska blaðinu Moose faw \Times:
nÁrið 1914 var hveitiuppskeran í Kanada
158 223.000 bushel Meðal nppskera af ekru
var 15.37 bush. Sé gert ráð fyrir að 2 pd.
af strái (hálmi) sé á móti hverju einu pundi
af korni og sé lögð til grundvallar meðal-
útkoma efnalegra rannsókna á hvorutveggja
var með hveitiuppskerunni einni saman
numin úr jarðveginum það ár jurtafæða
sem hér segir:
Köfnunaiefni .... 300.000.000 pund
Fosfor-sýra .... 95.000.000 —
Pottaska............... 137.000.000 -
Jafnyel pó hin frjósami jarðvegur í Vest-
ur-Kanada og einkum hinn djúpi, ríki jarð-
vegur Manitoba-fylkis haldi áfram árum
saman og sumstaðar jafnvel mörgum árum,
að skila mikilli uppskeru, þó árlega sé upp-
skorið, er hann með þessum hætti smátt og
smáttrúinn nauðsynlegum næringarefnum og
eftir því sem næringarefnin ganga til þurð-
ar rýrnar uppskeran. Og vitanlega er þessi
rýrnun þegar farin að koma f ljós."
í Austur-fylkjum Kanada, þar sem
hin byggilegu svæði er fyrir löngu
bygð og þétt setin, eru bændur yfirleitt
horfnir frá ránsbúskapnum. Jarðvegur-
inn er þar fyrir löngu búin að segja
þeim upp hollustu, sem þannig hyggj-
ast að búa. Við þetta hefir landið
orðið þéttbýlla. Hver ekra skilar með
sæmilegri rækt meiri uppskeru og
tryggari, heldur en þar sem ránsbú-
skapurinn hefir verið rekinn um nokk-
urra ára skeið. í Manitoba er ráns-
búskapur rekinn enn þann dag f dag.
Hvergi mun jarðvegurinn vera jafn
djúpur og rfkur sem þar. Enda spratt
þar bezta hveiti í heimi (Manitoba
hard), Nú mun það sjaldgæft orðið, e,