Dagur - 26.01.1922, Síða 2

12
DAGUR
4. tbl.

lönd og fleiri lönd. Dagur sfmaði
fyrirspurn til landlæknis um veikina
og um hvaða ráðstafanir væru gerðar
gegn henni. Blaðið fékk svolátandi
svar:
>011 veik eða grunsamleg aðkomuskip
eru skoðuð og einangruð, ef ástæða þykir
til. Veikin reynist svo væg erlendis, að
óvíst er að sóttvörn verði haldið áfram.<
Kappát. Sú fregn flaug hér um
fyrir nokkru.að kappát á lummum og
kako hefði orðið tveimur mönnum að
aldurtila f Skagafirði nýlega og birti
íslendingur fréttina. Eftir því sem
Dagur veit sannast er það mishermi
að kappát hafi orðið mönnunum að
bana. Hitt er satt að tveir menn dóu
þar um líkt leyti báðir úr lungnabólgu.
Annar maðurinn átti heima f Hofsós
en hinn á Bakka í Viðvfkursveit og
hafði hann dvalið hjá hinum íyrnefnda
við fiskróðra en fór heim til sfn og
lagðist þegar veikur og dó.
Jarðarför Péturs Jónssonar ráð-
herra fer fram á Skútustöðum við Mývatn.
Verður líkið flutt norður að líkindum
með Goðafossi. Samband íslenzkia
Samvinnufélaga kostar og annast um
útför formanns sfns.
Skipafregnlr. Gullfoss er í þann
veginn að koma til Reykjavíkur frá
útlöndum. Hann hrepti stórviðri í hafi
og misti 2. stýrimann sinn Pétur
Gfslason að nafni. Ooðafoss er á leið-
inni til landsins frá Leith. Kemur
upp að austan og verður hér 3. n. m.
samkv. áætlun. Lagarfoss er í Ame-
rfkuferð og ViUemoes á leið til Eng-
lands.
Leiðréfting. Lámarkskaup f Verka-
mannafélagi Akureyrar er ekki 90 au.
um tfmann eins og eg gat um f grein
minni í síðasta »Degi,« heldur 1.00
ein króna. 90 au. kaupið gildir því
aðeins, að um fasta vinnu f lengri
tfma sé að ræða.
Sveinbjörn Jónsson.
y
A bæjarstjórnarfundi.
Ri.stj. Dags var staddur & fundi
bæjarstjórnar, þar sem korneinkasölu-
frumvarp rfkisins var til umræðu og
úrslita. Hann furðaði mjög á ræðu
framsögumanns minnihluta, kaupm.
Sveins Sigurjónssonar, og af þvf að
nefndur Sveinn fór með hinn og annan
þvætting um blöð landsins í sambandi
við málið og þar á meðal Dag, en
enginn var til andsvara þar á staðnum,
leyfir Dagur sér að gera lftilsháttar
athugasemdir við sumt f þeim sam-
hengislausa, migluskotna, hugsanagraut,
sem bæjarfulltrúinn bar á borð fyrir
áheyrendur. Hann furðaði sig á þvf,
að andstöðublöð núverandi stjórnar
gætu verið mcð korneinkasölunni.
Gerði hann ráð fyrir þvf auðsæilega,
hafi hann gert sér nokkuð Ijóst f
málinu, að núverandi stjórn mundi
jafnan hafa þetta mál með höndum í
allri framtfð.
En furðulegast var að heyra þennan
mann drótta eigingjörnum og lágum
hvötum að þeim fulltrúum, aem voru
korneinkasölunni meðmæltir, en teija
sér og öðrum trú um, að hann bæri
hag almennings fyrir brjósti. Þetta er
raunar sú aðferð, scm kaupmenn jafnan
beita og tekst vonum framar að veiða
á þann öngul. En er hægt að benda
á nokkurt dæmi þess f verzlunarsögu
landsins að kaupmenn hafi yfirleitt
skipað sér almennings megin, þar sem
hagsmunir þeirra og almennings hafa
rekist á? Er hægt að vænta þess, ef
gert er ráð fyrir almennum þroska,
eins og hann gerist?
Það var einkennilegt tiltæki þetta
að blanda umræðum um hvatirnar inn
í málið á þessum fundi og af þvf að
bæjarfullrúanum hélzt það uppi og
var ékki víttur af forseta, leyfir Dagur
sér að fara nokkrum frekari orðum
um hvatirnar vegna þeirra mörgu
áheyrenda, 3em voru á fundinum.
L<tum á 1 Skiftar skoðanir etu um
þetta korneinkasölumál. Allir geta
lfklega orðið sammála um, að það
gæti reynst örðugt að koma því f
kring a< fjármálalegum ástæðum. Lfk-
lega geta allir orðið sammáia um það
Ifka, að þetta sé samt ekki rfkinu
ókleift, ef nægur undirbúningur er
við hafður og ekki rasað fyrir ráð
fram. Mönnum mun yfirleitt ekki virð-
ast það óhugsandi, að rfkið gæti
fengið lán, segjum 6—8 milljónir, til
þess að koma fyrirtækinu á stað. Og
þar sem sala slfkra lífsnauðsynja er
jafnan trygg og það er talin ótvfræður
gróðavegur yfir höfuð, að verzla, ættu
menn einnig að geta orðið sammála
um, að rfkinu mundi fyr eða sfðar,
takast að greiða þetta verzlunarlán að
fullu. Hvernig liggja þá spilin ? Rfkið
hefir þá grætt 6—8 milljónir króna
á verziun og hefir eignast höfuðstól,
sem það getur beitt til hagsmuna og
tryggingar almenningi. En jafnfran.t
sjá allir að kaupmenn geta ekki á
sama tíma grætt 6 — 8 miítjónir á
þessari verzlun. Sá gróði væri þeim
tapað fé. Nú þarf enga iligirni,
hcldur aðeins skilning á mannlegu
eðli og þekkingu á gangi sögunnar,
til þess að láta sér hugkvæmast, að
hvatir Sveins Sigurjónssonar í þessu
máli sé ekki einskær umhyggja fyrir
almcnningi, heldur stjórnist þær miklu
fremur af þessum 6—8 milljónum,
sem eiga f framtfðinni að haugast
upp við hliðina á rfkissjóði og þvf
tómahljóði f fjárhirzlum kaupmanna,
sem þvf hlyti að verða samfara. Enga
illgirni þarf til þessa gruns, heldur
aðeins skilning á mannlegu eðli og
þeirri afstöðu, sem hagsmunir manna
hafa hvorir gegn öðrum í slfku máli.
Reyndar kom engum það á óvart,
þó að ræða Sveins yrði ekki öll svo
ýkjagáfuleg og mönnum gat skilist, að
einmitt honum væri hættast við að
brjóta það glerhús, sem hann býr f,
þegar um hvatirnar f þessu máli er
að ræða. Einn bæjarfulltrúinn sagði
að honum mundi jafnan ganga heldur
erfiðlega að sýna fram á, að hann
bæri hag almennings fyrir brjósti svo
mjög, sem hann vildi láta mönnum
skiljast. Uklega gæti Sveinn ekkert
gert, sem mönnum væri á þessum
tfmum eins holt, eins og það að hætta
að selja, það sem nú er talinn óþarfa-
varningur, en honum mun ganga það
erfiðlega, af þvf að hagsmunir hans
og almennings rekast á. Og það er
mjög skiljanlegt og mannlegt. Á sama
hátt er skiljanlegt að hagsmunir fs-
lenzkrar kaupmannastéttar komi til
greina f korneinkasölumálinu.
En atkvæðagreiðslan á bæjarstjórnar-
fundinum brá ljósi yfir hvatirnar. Þar
var borin fram miðlunartillaga þess
efnis, að bæjarstjórnin treysti þvf, að
ríkið tæki einkasölu á kornvörum f
sfnar hendur, ef reynsla fengist fyrir
þvf, að einkasala á tóbaki gefist þjóð-
inni vel. En sú tillaga var feld. Svona
var umhyggjan fyrir almennum hags-
munum einskær og ótvfræð, að ekki
vildi Sveinn eða hans fylgismenn í
bæjarstjórninni, láta þjóðina hætta sér
út á þessa braut, jafnvel þó reynsla
fengÍ3t fyrir því, að hún lægi til
farsældar.
Mikil er sú varkárni. Aðdáunarvert,
hversu ást og umhyggja fslenzkrar
kaupmannastéttar fyrir almenningi
getur tylt á tæpu vaði.
Símskeyfi.
Reykjavlk, 25. jan.
Inflúenzan breiðist út í ná-
lægum löndum og er talin
allslæm.
Poincare og Lloyd George
hafa haft fyrsta fund sinn og er
talið að samkomulag hafi verið
gott með þeim.
CoIIin er orðinn forsætisráð-
herra í Dublin.
Sænskir bindindismenn heimta
þjóðaratkvæði 1923 um vínsölu-
bann þar í landi.
Til friðar dregur með kath-
ólskum mönnum og mótmæl-
endum í Irlandi.
Allmikill mótþrói gerir vart
við sig gegn stjórnarstefnu Lloyd
George.
Nýi skatíamálastjórinn Einar
Arnórsson hefir tekið málfræð-
ing og verkfræðing sér til að-
stoðar
Ingimar Jónsson kosinn prest-
ur að Mosfelli
Mogensen Iyfsali byrjar áfengis-
einkasölu ríkisins og er misjafn-
lega spáð fyrir því fyrirtæki.
Annan stýrimann tók út af
Gullfossi nýlega í afskapa veðri.
Lítill kosningarhiti í Rvík.
Talið vonlaust að Jón Magn-
ússon haldi lengur völdum.
Fréttaritari Dags.
Á víðavangi.
Flóaáveitumálið. Ritstj. Dags hafði
fyrir nokkru tal af atvinnuraálaráð-
herranum um Flóaáveitumálið. Ráð-
herrann gaf blaðinu eftirfarandi skýr-
ingar: Jón Þorláksson er ráðinn frá
áramótum síðuatu fyrir 15 þús kr. árs-
laun f tvö ár. í samningunum er tekið
fram, að hann eigi að kosta aðstoðar-
verkfræðing og skrifstofuhald f Rvfk,
sem nauðsynlegt kynni að verða. Ráð-
herrann leit svo á, að verkstjórnin
heyrði undir verkfræðing frá upphafi
og að vilji Áveitufélagsstjórnarinnar
að fá Jón Þorláksson til forstöðunnar
hefði því ekki komið f bága við sinn
vilja. Afturkvaðhann þaðverasinn vilja,
að áveitufræðiþekking Valtýs Stefáns-
sonar kæmi að liði við þetta fyrirtæki.
Þetta kemur f bága við það, sem sagt
var hér í blaðinu, að ráðherrann hafi
verið þess mjög fýsandi, að Búnaðar-
íélagið tæki að sér verkið og önnur
ummæli, sera eru bygð á því. Þessi
skýring er birt hér að ósk ráðherrans.
Nýbýlamálið. Fjörkippur virðiat
vera að koma í það mál, að minsta-
kosti í bráðina. Um það var mest
talað á bændanámsskeiðinu, sem háð
var hér nýlega. Frummælandinn, lögm.
Björn Lfndal, hefir skapað sér skoðun
f því máli á þann veg, að hann vill
að nýbýlamálið sé sett f ssmband við
persónulegar tryggingar eins og þær
eru fyrirhugaðar af séra Gísla Skúla-
syni, sbr. grein í Iðunni VI. árg. 4.
hefti. Gerir Björn ráð fýrir að á þann
hátt fengist stórfé, sem hægt væri að
verja til nýbýla eða öllu heldur gras-
býlagerðar í sambandi við stærri jarðir,
þó vill hann enga íhlutun löggjafar-
valdsins. Gerir hann ráð fyrir, að menn
mættu leggja fram hvort heldur þeir
vildu vinnu eða peninga í trygginga-
sjóðinn, sem væri ávaxtaður í gras-
býlunum. Á hverju býli yrðu fullrækt-
aðar nokkrar dagsláttur, 6—10 og
þar bygt hús fyrir litla fjölskyldu.
Þessi býli yrðu svo fengin í hendur
jarðnæðislausum mönnum, sem hafi
aðalatvinnu sína heima á stærra býlinu.
Þetta eru aðeins frumdrættirnir gripnir
á lofti úr fyrirlestri lögmannsins.
Áreiðanlega eru fjöldamargir menn
ósammála Birni Lfndal um aðalstefnu
þessa máls, grasbýlastefnuna. Auk
þess eru tvéir agnúar sjáanlegir á
málinu frá hans hlið skoðað. Hætt við
að erfitt yrði að fá land og beitar-
réttindi hjá bændum og hætt við að
almenn persónutrygging komist aldrei
í kring nema með lögum.
Samvinnustefnai) og RœKfunar-
felagið. Það hefir verið alltítt á
bændanámsskeiðum að fyrirlestrar hafa
verið fluttir um samvinnumál. Þar sem
flestir bændur eru að nafni til sam-
vinnumenn hefir það þótt ekki ílla
viðeigandi, að þeir væru fræddir um
viðgang stefnunnar í heiminum, starfs-
hætti hennar og eðli. Þetta hefir jafnan
þótt vera sjálfsagt. En framkvæmda-
stjóri Ræktunarfélags Norðurlands, hr.
Einar J. Reynis, lítur öðruvísi á málið.
Ritstj. Dags fór þess á leit, að fá að
flytja erindi það um Pjóðmálastefnur,
sem getið var um f sfðasta blaði á
námsskeiðinu, en framkvæmdastjórinn
vfsaði honum frá og færði til þær
ástæður, að hann vilcli cngum hleypa
að með fyrirlestur um samvinnumál,
af ótla um það, að úr þvl yrðu megnar
illdeilur, sem settu blett á uámsseiðið