Dagur - 09.02.1922, Side 2

1Q
DAGUR
e. tbi.

Kaupfélag Eyfirðinga
og Einar á Stokkahlöðum.
í 59. og 61. tbl. ísl. f. á. ritar
Einar á Stokkahiöðum langt mál um
Kaupfélag Eyfirðinga og eyfirzka
bændur.
Grein hans er eins og vænta mátti
úr þeirri átt, ofin úr b’ekkingum,
rangfærslum og ósannindum.
Það hefði verið fullkomin ástæða,
til að skrifa ftarlega um K. E. f
sambandi við grein þessa og eg hafði
í rauninni hugsað mér það. En ýmsar
annir hafa tekið upp fyrir mér tfmann
svo eg verð að sleppa því að mestu.—
Það verða því ekki nema einstök at-
riði í ritgerð Einars, sem eg hefi tíma
til að drepa á.
Það er nú, út af fyrir sig, ekkert
um það að segja, þó Einar skrifaði
þessa grein, ef það væri vitanlegt, að
hann hefði gert það annaðhvort af
vanþekkingu á starfsemi félagsins, eða
af umhyggju fyrir velferð héraðsins.
En þeir, sem þekkja höf. vita nokkurn-
vegin fyrir víst, að hvorugu þessu hefir
verið til að dreifa.
Einar er svo kunnugur K. E., að
honum væri vorkunarlaust, að fara
með rétt mál gagnvart því, ef hann
vildi. Einnig átti hann að hafa komið
auga á það óneitanlega gagn er þetta
hérað hefir haft af K. E. frá þvf fyrsta.
En dómgreind hans f þessu máli er
lömuð. Það stafar af þvf, að síðan
lokið var sölu á hvalnum og trosinu,
hefir hann gert það að lffsstaifi sfnu,
að vinna á móti Kaupfél. Eyfirðinga.
Við lestur þessarar ritgerðar Einars,
er erfilt að verjast þeirri hugsun, að
hún hafi verið skrifuð til að hefna
sfn. — Hefna sfn á þeim manni eða
mönnum, sem notið hafa meira trausts
og álits í héraðinu en hann.
Að þes3u öllu athuguðu er skiljan-
legt, að ritgerð Einars yrði eins og
hún varð. Klauíaleg tilraun, til að
gera Sigurð Kristinsson framkvæmda-
stjóra toríryggilegan f augum kaup-
félagsmanna. — En það get eg sagt
Einari á Stokkahlöðum, að það þarf
meiri og trúverðugri mann en hann,
tii að hnekkja trausti og vinsældum
Sigurðar í héraðinu.
Þá sný eg mér að nokkrum at-
riðum í grein E. S.
Hann segir: »Einnig kom mörgum
það undarlega fyrir, að skuldir þær,
sem taldar voru 31. desember eftir
reikningum félagsins rúmar 12 þúsund
króna við áramót 1920 og sem félags-
menn áttu að hafa skuldað þá, skyldu
nú hafa margfaldast upp f 250 þús.
kr. Mörgum er kunnugt, að bókiærsla
félagsins er tvöíöld, en að hún kæmi
svona margföld út, mun fáum hafa
dottið í hug.c
Hér er tvent til. Annaðhvort veit
E. S. ekkert hvað hann er að segja,
eða hann er að bera framkvæmdar-
stjóra K. E. þeirri sök, að hann falsi
reikninga félagsins.
Vitanlega er E. S. svo háll f orðum
um þetta, sem hann hefir vit til og
hugsar sér, ef í harðbakka slær, að
skjótast bak við það, að eg og fram-
kvæmdastjórinn höfum sagt á fundum
að skuldir manna við íélagið hafi verið
í fyrra um nýár 250 þús. krónur.
En eins og allir vita, sem á fundunum
voru, böfum við ekki sagt neitt slíkt.
Á fundinum reyndum við, að gera
grein fyrir því f stórum dráttum, hversu
miklu myndi nema tap bænda í Eyja-
firði á búskapnum 2 síðustu árin og
hve mikið lán þeir myndu hafa tekið
til að borga upp reikninga sfna við
K. E. árið 1920. Ætluðum við, að
það myndi haía numið um 250 þús.
kr, Þessu ruglar E. S viljandi saman,
til þess að þeyta, sem me3tu ryki f
augu manna og gera félagið og fram-
kvæmdarstjórann tortryggilegt.
Tel eg svo enga þörf, að fjölyrða
meira um þessa aðdróttun til S. Kr.
svo Iubbaleg sem hún er.
Þá talar E. S. um deildarskipulagið
f félaginu og segir meðal annars : . . .
>deildarstjórar þeir, sem kosnir yrðu,
söfnuðu vörupöntunum hjá félags-
mönnum úr nýárinu og erginn fengi
meira úttekið, en sú vörupöntun yrði
verðlögð í félagiun;* einnig að hinir
kosnu deildarstjórar bæru fulla ábyrgð
á því, sem væri fram yfir vöiruloforð.«
Fyrri hluti þessarar klausu er óskiijan-
legt heimsku rugl, en seinni parturinn
ósannindi. Það hefir sem sé aldrci
komið til orða, að deiltíars//drar beri
ábyrgð á úttekt deildarmanna. Væri
E, S, sæmra, að kynna sér þetta betur
áður en hann skrifar. Nema ef svo er,
að hann telji það engu skiíta, hvort
hann fer með rétt mál eða rangt.
Þá segir E. S , að horfur sé á, að
ketið seljist langt fyrir neðan áætlunar-
verð.
* Auðkent af höf.
Hvaða áætlunarverð á höf við ? Mér
er ekki kunnugt um að neitt áætlunar-
verð hafi verið til, þegar hann skrifar
grein sfna. Alt bjal hans um þetta
er því út f loftið og á engu bygt. —
>Lika sögu mun mega segja um ull-
ina,« bætir hann svo við.
Eg get upplýst E. S. um það, að
ullin et þegar seld fyrir áœtlunarverð
og var sölunni lokið löngu áður en,
grein hans birtist f íslendingi. Hann
hefir því verið helzt til veiðibráður í
vitleysuna.
Að eyfirzkir bændur hafa tapað á
búskapnum sfðustu 2 ár og þar af
leiðandi sumir af þeim komist i skuldir,
segir E. S. að sé að mestu að kenna
framkvæmdarstjóra og stjórn kaupfél-
agsins. Þetta er gáfulega mælt. Það
er líklega eyfirzku kaupfélagsstjórninni
að kenna, að innlendar framleiðsluvörur
haja fallið stórum meira í verði en
aðflultar vörur og vinna, svo atvinnu-
vegirnir eru stórkostlega lamaðir. Það
er lfka kaupfélagsstjórninni að kenna,
að verzlunarbraskarar og fjárspekúl-
antar verða umvörpum gjaldþrota. Og
það er ennfremur kaupfélagsstjórninni
að kenna, að þjóðin hefir yfirleitt lifað
um efni fram hin sfðustu ár. —Eða—
kanske E. S. vilji halda því fram, að
enginn hafi komist í skuldir á landi
hér nema kaupfélagsmenn.
Það á að vera ásökun hjá E. S.
að kaup'élagið, að það hafi selt rug-
mél fyrir 75 kr. í byrjun ársins 1921.
Það lftur út fyrir, að E. S. hafi ekki
verið kunnugt um það, að rúgmél, sem
flutt var inn í ársby rjun 1921, hafði hækk-
að í innkaupi um 16 — 17 kr. tunnan.
,Fjárkreppai).‘
(Úr »Ófeigi.«)
Þannig var það, að landið komst í stórskuldir
við aðrar þjóðir og lánstraustið þraut hjá útlend-
um bönkum og-viðskiftamönnum. Þá er vorir
eigin bankar voru þrotnir og tæmdir.
Það er sennilegt, að í lok ársins 1920 hafi
þjóðin skuldað öðrum þjóðum ah að því heils árs
framleiðslu landsins alls, enda var nokkuð af árs-
framleiðslunni óselt og það sem selst hafði, fór
fyrir lágt verð. Þetta varð auðvitað til þess, að
erlendir viðskiftamenn mistu trúna á verzlun með
fslenzkar afurðir og vildu helzt ekkert við sölu
þeirra eiga og dróg það enn úr lánstrausti lands-
ins eins og auðvitað er. Við þetta siturenn, útlitið
hefir ekkert batnað, en skuldirnar hljóta að vaxa
og álit á oss að þverra að sama skapi.
Það þarf nú ekki mikla skarpskygni, til þess
að sjá og skilja hverja þýðingu slfkt ástand hefir
fyrir land og þjóð, sem gerir lítið betur, þegar
bezt lætur, en að framleiða fyrir árlegum lffs-
nauðsynjum sfnum, en er þannig sett, að ekkert
af hvers árs framleiðslu kemst á markaðinn er-
lendis fyrri en á sfðasta þriðjungi ársino, svo að
þjóðin öll, þ. e. framleiðendur hennar, verðá að
fá lánaðar allar þarfir sfnar tvo fyrri þriðjunga
hvers árs, þótt verzlunin gangi vel og hindrana-
laust. Og þetta lán verður þjóðin að fá erlendis,
þegar bankarnir innanlands eru þrotnir og fram-
leiðendurnir sjálfir eiga ekki sjóði eða aðrar fjár-
fúlgur, til þess að velta þessu þunga viðskifta-
hlassi, en nú er ekki um slfkt að tala, það er
þurausið að sinni.
Það má nú nærri geta hve greiðlega gengur,
að fá þetta lán núna, ofan á skuldirnar, lánstriusts-
þrotið og ótrúna á fslenzkum afurðum. En lánið
verður að fást, til þess að fleyta þjóðinni yfir
tvo fyrri þriðjunga ársins 1922 eða lengur, ef
ekkert raknar fram úr að öðru leyti.
Þetta er hnúturinn, sem nú verður að Ieysast.
Verði hann ekki leystur á fyrstu mánuðum ársins,
þá liggur ekki annað fyrir en þjóðargjaldþrot,
algerð stöðvun aðflutninganna og hungursneyð,
líkt og bjá þeim þjóðum, sem verst eru farnar
eftir styrjöldina.
En hver á að leysa hnútinn? Hver getur það
og hvernig?
Eftir því, sem séð verður, virðist svo sem al-
menningur sé hugsunarlftill um þessi eíni, en
varpi öllum áhyggjum um það á þá, sem verzl-
unina reka við aðrar þjóðir: kaupmenn og kaup-
félagsstjórnir, enda mun almenningi varla vera
full-ljóst hvílfk vá hér er fyrir dyrum og enn
sfður hverjar leiðir liggja til undankomu og við-
reisnar. En nú veltur alt á því, að hver maður
geri sér þetta ljóst og vinni að viðreisninni af
fullum skilningi og samtaka öllum öðrum, því
engir einstakir menn, stétt né stjórn fær leyst
þenna fjárhagsfjötur þjóðarinnar, ef einstakling-
arnir fara tvístraðir og vinna hver gegn öðrum_
. Öll þjóðin verður að vinna samtaka, minna dugir
ekki.
Það ér ekki nema eitt einasta ráð til, sem dugir
og alls ekkert annað og það er að framleiða
meira en eytt er, flytja minna inn f landið að
verðgildi, en út er flutt. Það er hinn eini sparn-
aður, sem nokkurt gildi hefir og þann sparnað
verða allir að viðhafa, jafnt þeir, sem fullar
hendur hafa fjár og öreigarnir. Hver einasti maður
verður, að haga framleiðslu sinni, verzlun og
fjárbrúkun allir þannig, að það verði þjóðar-
hagnum til viðreisnar, en ekki til falls. Með þvf
vinnur Ifka hver og einn sjálfum sér mest sannar-
legt gagn, þegar til lengdar lætur, hvað sem oft
og einatt misskildum augnabliks hagnaði lfður. í
þessu efni getur ekki nokkur maður verið hlut-
laus eða áhrifalaus, hvort sem hann þykist vera
það eða ekki, eða ætlar sér að vera það; hann
getur það ekki. Meðferð hvers eina3ta manns í
þjóðfélaginu á hans eigin fjármunum og fram-
leiðslu, hagnýting þess og verzlun með það hefir
áhrif á allan þjóðarhaginn. Á3tandið, sem nú er,
ér einmitt ávöxtur af starfsemi allra einstakling-
anna tvístraðra og vinnandi hver fyrir sig að
fmynduðum eiginhagnaði; það er ekki ávöxtur af
samvinnu og samtökum alþjóðar, heldur af þeirri
starfsemi einstaklinganna, sem ekkert tillit tekur
til heildarinnar, annaðhvort af fávisku, eða blindri
uagnabliks fjárgræðgi og mér Uggur við, að segja
mannvondsku. En með tímanum dragast þessir
menn sjálfir niður í foræðið með öðrum, hverau
sjállbirgir, sem þeir kunna að þykjast og ef ekki
sjálfir þeir, þá áreiðanlega eftirkomendur þeirra,
því afieiðingarnar. af starfi slfkra manna bitna
aðallega og sárast á eftirkomandi kynslóðum.
Auðvitað finst sjálfbirgingunum og nurlurunum, að
það vera vitlaus og heimskuleg kenning, að þeir
megi ekki vera alveg einráðir um, hvernig þeir
fara með sfna eigin fjármuni og framleiðslu,
hversu skilningslausir, sem þeir eru á almennings-
heill og kærulausir um alt nema sjálfa sig. Ef
þessir menn reyndu að skilja orsakirnar, til þess
ástands, sem nú er f heiminum og létu sér ekki
vera alveg sama um það, þá mundi þeim ekki
finnast þessi kenning eins heimskuleg og órétt-
mæt, sem þeim nú sýnist. Þá mundu þeir fara að
skilja, að samvinna og samtök allra manna og
þjóða muni vera affarasælli lffsregla, en þessi
eilffa styrjöld, skæklatogun og áflog um jörðina
og framleiðslulindir hennar. Þá mundi þeim og
fara að skiljast, að það er þessi bardaga og
styrjaldar lífsregla, sem eins og sagt er um
ágirndina, er undirrót alls ills, rót hins mikið
umrædda, illa og spilta f manneðlinu, skiljast að