Dagur - 26.04.1923, Blaðsíða 2

60
DAOUR
17. tb!.
að sbáldverk þetta iicfir í sér þann
mátt, sem getur snert grunntón allra
manna, sem ekki eru gerspiltir. Sem
dæmi þess œá nefna þá hrifningu,
sem leikurinn vakti hér þrátt fyrir það,
þótt meðferð hans að sumu leyti væri
ábótavsnt, sem ekki er að undrast yfir.
Leikur þessi er bygður utan um
viðburð, þar sem tvær andstæður mæt-
ast (gömul og ný slefna). En f stað
þess að láta áreksturinn verða svo
öflugan, að alt íorgangi, ber höfund-
urinn gæfu til að láta hinn guðdóm-
lega kærleika sameina báðar öfgarnar
á sfðasla augnabliki cg taka það bez!a
úr báðum f þjónustu sína. Þetta finst
mér vera trunntónn leikritsins og
þetta er áreiðanlega í ssmræmi við
grunntón lífsins, sem bærist í öllu
sem lifir og þetsvegna finnur maður
unað og hlýju gagntaka sig að leikslok-
um. Maður hefir auðgast>að ástóð við
að horfa á leikinn.
Eg hefi skrifað þessar linur til þess
að þakka flokknum og þó sérstaklega
höfundinum, fyrir komuna og mér finst
þessi leikur vera eins og einn af fá-
um björtum og hlýjum sumardögum
á miðjum vetri bókmentanna.
J. Þór.
Frá Alþingi.
Fyrstu átökin.
Enginn kjósandi í landinu gekk þess
dulinn eftir landskjörið síðasla, að tveir
ákveðnustu andstæðingar þingsins yrðu
þar, sem þeir gengu til sæta í Ed.
hvor gagnvart öðrum, Jónas Jónsson
og Jón Magnússon. Þar mættust tvær
fjarlægustu andstæðurnar f íslenzku
stjórnmátalffi sfðustu ára. Annar var
fulltrúi framsóknarinnar, starfsviljans (
þjóðlífinu og sóknaraðli fjöldans gegn
vfgi einstaklingshagsmunanna. Hinn var
stærsti dragbftur allrar framsóknar.
Silakeppslegur skrifstofusmiður og
óbrigðull vörður peningaburgeisanna
gegn allri forvitni þjóðarinnar um fjár-
reiður íslandsbanka, enska lánið o. 3.
frv.
Andstæðingar J. J. töldu sér trú um,
að hann væri ekki vigfær maður f
málsal í samsvörun víð ritfærni hans.
Á þessu fyrsta þingi hafa þeir fengið
mjög rfkulega reynslu fyrir þvf gagn-
stæða. Hvergi þykir nú jafntíðinda-
vænlegt í þingiuu eins og f Ed., þar
sem J. J. og andstæðingar haas eigast
við. Hvenær sem verulega skerst f
odda þar, þyrpast Nd. þingmenn þang-
að inn.
Fyrstu átökin f þinginu milli J. J.
og J. M. voru í i. umr. um frv. til
laga um stofnun iþróttasjóðs Rvfkur.
J. J. flutti frv. um að 20% af tekjum
af fþróttasýningum sbyldi leggja f sér-
stakan sjóð, er vejja skyldi til þess
að leiða laugavatnið inn í Rvfk, byggja
sundhöll og íþróttaskála. Framsögu-
ræða þessi var íyrsta þingræða hans.
Reifaði hann málið frá ýmsum hliðum.
Benti hann á að hnignandi heilsufar og
skammlffi þjóðarinnar stæði f réttu
hlutfaili við miukandi hreinlæti og
minkandi sundiðkun. Reykjavlk væri
uppeldisstöð fvrir margt af æskulýð
landsins. Þjóðinni væri mikilsvert að
borgin væri heilbrigð. Skóiabörnin,
skólafóik annað, dvalarfólk, embættis-
menn og allir, sem ættu lftinn kost
lfkamlegrar áreynslu, gætu með þessu
menningartæki bætt sér upp þá kyr-
setukosti, sem fslenzkur vetur og
skammdegi setja. J. M. reis gegn mál-
inu. Taldi þetta bæjarmál Rvíkur og
það væri hringlandaháttur, ef þingið
ætti nú að leggja skatt á iþróttamenn,
sem það hefði í fyrra, eftir kröfu þeirra
sjálfra, undanþegið íþróttaskatti. Taldi
þó hér vera gott mál, sem rétt væri
að ríkið styrkti. Andsvar J. J. var
sterkt og hvast. Hann færði enn sterk-
ari rök að þvf, að þetta væri þjóðmál.
Sýndi fram á mótsögn J. M. þá, að
rlkið ætti að leggja fé (ram til þess,
sem væri að engu þjóðmál, að hans
rlórni. Sýndi fram á, að mótmæii
íþróttamanna í fyrra gegn skatti hefðu
veriö sama eðlis og almenn mótmæii
gegn sköttum; enda það fé runnið í
bæjarsjóð Rvfkur sem eyðsiueyrir. Hér
væri verið að hugsa írara f tfmann
fyrir íþróttamennina og gefa þeim færi
á, að sýna hvað þeir vildu gera fyrir
stóra hugsjón, sem væri á leið þeirra
eigin málefnis. Taldi sér ekki kappa-
mál um framgang máisins, en sér væri
kappsmá), að fá þennan prófstein á
íþróttamennina og á suma þingmenn,
svo þjóðin fengi að sjá, að sumir fuil-
trúar hennar á þingi væru sömu ættar
og þeir menn, sem ekki hefðu ráðist
f að byggja baðhús við barnaskóla
Rvfkur fyr en í fyrra og það væru
mennirnir, sem andmælandi hans j.
M. teldi, að ættu að hafa með höndum
þetta bœjarmálefni Rvfkur og leiða
laugavatnið inn f bæinn og byggja
sundhöll og fþróttaskáia.
Ræðu J. j, var vel f hóf stilt, en bar
þann blæ, að ræðumaður væri ráðinn
til baráttu með engri vægð eða hlífi-
semi. Voru komnir viðunanlega margir
Nd.-þingmenn upp f Ed. til þess að
vera vottar að undanbaldi J. M. og
vandræðasvipnum á andliti hans, þegar
hann settist niður.
(slandsbankamálið.
Nýlega er lokið einura þættinum f
þeim skrfpaleik, sem árlega cr leikinn
á Alþingi f íslandsbankamálinu. Við-
varandi fjárkreppa, yfirfærsluvandræði
og gengisfall fslenzku krónunnar virð-
ist ekki bera vott um, að fjármálaástandið
fari batnandi. í öðru lagi er það vit-
anlegt, að íslandsbanki hefir gefið
stórbröskurum og útgerðarmönnum
upp um 5 rnilijónir og er óséð um
tap bankans, hversu mikið það kann
að verða, í þriðja lagi á rfkið fé f
þessum banka svo skiftir mörgum
milljónum og hefir heyrst að trygg-
ingarnar, sem bankinn hefir sett væru
vfxlar, en ókunnugt er þjóð og þingi,
hvernig þeir vfxlar eru að gæðum og
styrkleik.
Alt þettá virðast nú vera nægiiega
sterkar ástæður, tíl þess að þingið
heimtaði meiri vitneskju um ástæður
bankans og einkum um það, hversu
trygt er fé rfkisins f höndum hans.
Fordærai nágrannaþjóðanna f þeirra
bankavandræðum hafa og gefið mikils-
verðar bendingar f þessa átt.
Ffamsóbnarflokburinn bar þvf fram
f báðum deildum tillögu til þingsálykt-
unar um, að þingið kysi nefnd, til
þess að athuga fjárhagsafstöðu ís-
landsb. gagnvart rfkinu og einkum
tfyggingar, sem bankinn hefir sett fyrir
enska láninu. Skyldi nefndin starfa
undir þágnarskyldu og skila áliti fyrir
luktum dyrum í sameinuðu þingi.
Allir Framsóknarflokksmenn f báðum
deildum fluttu tillögu þessa að Stefáni
i Fagraskógi einum undanskildum Er
hvarvetna mikil undrun yfir þeirri
framkomu þingmannsins, jafndigurbark-
lega og hann talaði heima f héraði
um nauðayn slfkrar rannsóknar. í Nd.
fylgdu Framsóknarmönnum þeir Pétur
í Hjörsey, Jakob Möller og Jón Bald
vinsson. Allir hinir voru á móti og
féii till. þar á iaugardaginn eftir
hvassar umræður.
Aðalslagurinn um tillöguna stóð þó
f Ed. á mánudaginn og var honum
ekki lokið fyr en kl. 3 nóttina eítir.
Einar Árnason hafði aðalframsögu og
flutti 3 ræður. Sig Jónssou flutti 1.
Guðm. Olafsson 1. J, J. 2. Á móti
mæltu aðallega Jón. Magn , Sig. Eggeiz,
og Halld. Steinsson. Sig. Kvaran og
B. Kr. tóku þar einnig til máls og
varð Sig. Kvaran svo illorður í garð
Framsóknarmanna, að langkunnugur
maður f þinginu sagði ræðu hans bafa
verið einhverja þá ruddalegustu ræðu,
sem haldin hefði verið á Alþingi f
sinni tfð. Karl Ein. fylgdi Framsókn.
J. J. flutti f þessu máli einhverja mestu
ræðu, sem haldin hefir verið á Aiþingi.
Stóð íyrri ræða hans f 1 kht. en sú
8ÍðariÍ3V2 klst. Rakti hann alla ixar-
skaftasögu málsins frá upphafi til
þessa dags. Væntanlega birtist ræða
sú í Tímanum, sem sðknatskjal frá
hendl Framsóknarflokksins íjjessu máti,
lagt fyrir úrsliladðm íslenzkra kjósenda i
Tillaga flokksins féil með 8 atkv.
móti 6.
Athugasemd.
Mig langar til að gera litla athuga-
semd við fréttapistit úr Norður Þing-
eyjarsýslu, sem birtur var í 16. tbl.
Dags. Það er þriðji »pistillinn«, sem
eg minnist að hafa séð þaðan nýlega,
opinberlega birta, og hafa þeir það
sameiginlegt, sér til ágætis, að flytja
út um landið fréttir og ummæli um
menn og máleíni, hvorttveggja ýkt
og afbakað.
í hinum fyrri pistlum voru aðal-
fréttirnar um drykkjusksp og bann-
lagabrot f allstórum stfl. Ætla eg ekki
að rifja upp þær sagnir, en það full-
yrði eg að þær hafa ekki gefið ástæðu
til þess að vera -gerðar að blaðamáli,
sízt frftm yfir það ástand, sem í þess-
um efnum rfkir f öðrum héruðum þessa
lands.
Um þetta eium við vfst sammála,
við »Haukur« — höf. síðasta pistils-
ins úr N -Þing. En hann befir þó
kunnað illa við að láta pistilinn fara
frá sér svo, að eitthvað kæmi ekki f
staðinn, sem héldi orðstý héraðsbúa
sinna og svcitunga hæfilega niðri.
Eg á hér vi8 það, sem hann segir
nærri sfðast: »Hygg eg það nokkuð
orðum aukið« (þ. e. fréttirnar um
drykkjuskapinn) »og að því er eg
frekast veit, fer það mjög minkandi,
)afnframi því, sem önnur hójsemi fer
þverrandi
Eg verð nú að segja það, að eg
veit ekki hvað posiuli þessi er að fara
Því vita má hann það, að þótt menn
heima fyrir geri ekki mikið með þessi
uromæli — af eðlilegum ástæðum —
þá er eítir þeim tekið úti um land
þvf fiéttir í blöðum eru lesnar með
athygli, og eg geri ráð fyrir að þeir,
sem þær skriía geri það annaðhvort
sjálfs sín vegna, eða — og einkum —
vegna þeirra andlegu og verklegu
hreyfiaga, sem eiga sér stað f um-
hverfinu, og þá að sjálfsögðu þeim til
eflingar á einhvern hátt.
En það er sízt vottur uni ræktar-
semi v!ð héraðið sitt, og ekki lfklegt
til að styðja framgang mála, sem sækja
þarf með sanngirniskröfum og eðlilegri
og heilbrigðri keppui, að hrópa á
strætum og gatnamótum um þverrandi
hófssemi héraðsbúa f öilum hlutum.
Nær hefði manninum verið, fyrst
hann fann sig kallaðan og knúðan til
að skrifa »pistil«, að segja frá því,
sem hann ætti að vita, og sem betur
mátti fara f munni hans og penna,
Segja frá þvf t. d. að N.-Þingeyingar
urðu ekki sfðastir landsmanna til þess
að taka til þess ráðs, sem öllum
gætnum og skynsömum mönnum ber
saman um að sé eina örugga leiðin,
til þess að ná aftur fjárhagslegu sjálf-
stæði, sem sé. minka kaup á aðfluttri
vöru, neita sér um ýms þægindi; með
öðrum orðum: iðka og auka hófssem*
I flestum hlutum.
Eg ætla ekki að segja frá Norður-
Þingeyingum f þetta skifti, þótt nrargt
sé þar engu sfður umræðuvert en
annarsstaðar á landinu. En áður en
eg Iegg frá mér pcnnann, viidi eg
krefjast þess af »Hauk«, annaðhvort:
að finna orðum sfnum stað, þ. e.
sanna að N -Þingeyingar yfirleitt lifi
eyðslusömn óbófslffi, eða birti nafn
sitt, þvf mér þykir mikið undir þvf
komið, hver segir þessftr fréttir.
Verði höf. ekki við þeasari sann-
gjörnu kröfu, eru ummælin sjálfdæmd
ómerk og að engu hafandi.
Sigurður Björnsson.
frá Skógum.
Stúdentaheimilið. í vetur hafa
stúdentar gengið mjög rösklega fram
f þvf að safna fé til byggingar stú-
dentagarðs við háskólann f Reykjavík.
Fyrst var stoínað til happadrátta. Leik-
urinn: »Andbý!ingarnir« var og leikinn
f sama augnamiði. Þá hefir Sigvaldi
Kaldalóns samið lag við kvæði Bj. Thor.
»Þú nafnkunna landið — — —,«
helgað það stúdentagarðinum og gefið
honum 3000 skrautprentuð eintök af
þvf ásamt útgáfurétti. fítsöluverð er
kr. 1.50. Loks hefir blaðið verið beðið
að geta þess, að með Esju næst koma
3 stúdentar að sunnan tit þéss að
vinna fyrir þetta mál.
l) Auðbent af mér.
S/g. Bj.