Dagur - 14.02.1924, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur úf ú hverjum fimtudeg!.
Kostar kr. 6.00 árg Gjalddag!
fyrir 1. júlí. Innheimtuna annasf
Árnl Jóhannsson í Kaupféi. Eyf,
VII. ár. |
Akureyrl, 14. febrúar 1924.
AFOREIÐSLAN
er hjá }6n! 1>. I>ór,
Norðnrgólu 3. Talsimi 112
Uppsögn, hundin við áramót
sé komln til afgreiðslumanns
fyrir 1. des.
6, blafi
Um landbúnað.
Kraftfóður.
Þeir sern djúpt Ieggjast í rann-
sóknum á þjóðarhag okkar og at-
vinnuvegum hafa komist að þeirri
niðurstöðu, að við fáum ekki staðist
samkepni við nágrannaþjóðir okkar
vegna þess að framleiðsla okkar
verði svo kostnaðarsöm og varan
þar af leiðandi dýr. Þó grösin á
jörðunni séu hér tiltölulega kjarn-
mikil, eru þau Iágvaxin og víða
gisin, þar sem heyjað er á óræktuðu
landi. Heyöflunaraðferðir okkar og
tæki eru gamaldags og úrelt. Hey-
skapartíð og grasspretta oft afar
misfellasöm. Það, sem vegur nokkuð
upp á móti þessum annmörkum
öllum, eru kjarngæði landsins, þar
sem sprettan er rýrst.
Stultur bjargræðístfmi og mikill
atvinnuskortur yfir Iangan tíma árs-
ins gerir vinnuaflið óeðlilega dýrt
og of dýrt, til þess að rýr eftir-
tekja fái staöist þann kostnað. Eink-
um vill þetta verða að því er snertir
landbúnaðinn. í sjávarútveginum
eiga sér oft stað mikil uppgrip og
eðli þess atvinnuvegar er þannig
háttað, að hann verður oft að bjarga
sér með háum kaupgjaldsboðum.
Stundum duga honum slík áhættu-
boð, stundum ekki. En hvort sem
er, hafa þau boð sín áhrif á kaup-
gjald alment; Og á því hefir land-
búnaðurinn fengið mjög að kenna
á slðustu árum.
Stuttur bjargræðistírai, dýrt vinnu-
afi, rýr eftirtekja og örðugir staö-
hættir hjálpast að, til þess að gera
landbúnaðinum hér á landi mjög
erfitt fyrir. Þess vegna er það, að
oft hefir viljað á það skorta, að
þær hendur, sem hafa unniö að
öflun fóðurs yfir sumartfmann, hafi
orkað þvi) sem þurfti, til þess að
framfleyta nægilegura bústofni yfir
langan vetur. íslenzki bóndinn hefir
því oft komist í hann krappan og
fellir á búfé er sá stóri blettur á
íslenzkri búnaöarsögu, sem ekki
verður af máöur. Hinsvegar er hægt
að draga úr sársauka þeim og blygð-
un, er hann veldur, með því að
búa svo um hnúta, að fellishættunni
sé útrýmt.
Tvær meginástæður ættu aö knýja
íslenzka bændur til þess að leita
varanlegrar úrlausnar á fóðurbirgöa-
málinu. Önnur er t>essi sára nauð-
syn að koma algerlega í veg fyrir
fóðurskort. Hin er sú að gera fram-
leiðsluna ódýrari með nýjum og
j
' m
hagfeldari aðferðum til öflunar á
fóðri eða fóðurbæti.
Núverandi ástæður og skilyrði
gera það varla líklegt að heyfram-
leiðslan verði fyrst um sinn til muna
vaxtameiri og ódýrari. Úrræðanna
verður að leita annarsstaðar. Gnœgð
af innlendum og ódýrum fóðurbœti er
það, sem getur leysl aldagamall vand-
rœðamál íslenzks landbúnaðar.
Bændur hafa undanfarið átt kost'
á að kaupa síldarmél, framleitt I er-
lendum verksmiðjum hér á Jaridi.
Með skynsamlegri notkun hefir það
gefist ágætlega. Til eru bændur á
týrum heyskaparjörðum, sem hafa
notað það að mjög miklu leyti og
gefist vel. En yfirleitt hefir þessi
fóðurbætir verið of dýr og einkum
f seinni tíð, sfðan verð á landbún-
aðarafurðum féll.
íslenzkur landbúnaður getur aldrei
búist við að geta bygt afkomu sína
að neinu leyti á slíkum viðskiftum.
Þar verður frá hinni hliðinni farið
eins Iangt í viðskiftunum og unt er,
eins og búast má við. Það má því
heita að bændum sé að mestu lokuð
Ieið að þeirri óhemju miklu fóður-
bætisnámu, sem síldarmiöin eru. Og
úr því verður ekki bætt meðan slik
framleiðslutæki eru algerlega í hönd-
um einstakiinga, hvort heldur þeir
eru innlendir eða erlendir, því
reynsla er fengin fyrir því, að Is-
lendingar eru, ef til vill, verstu okr-
ararnir, þegar þeir eiga skifti hverjir
við aðra.
Nú er það í annan stað kunnugt
þeim, er tii þekkja, að síldarverk-
smiðjur, skynsamlega reknar eru hin
mestu gróðafyrirtæki og að síldar-
más-framleiðslan er minna vert at-
riði í framleiðslu þeirra, heldur en
ollan. Þvi mundi slík stofnun verða
gróðavænleg, þó bændum yröi selt
síldarmélið með framleiösluveröi eða
jafnvel þar fyrir neðan.
Á þennarr hátt myndi vinnast, i
fyrsta lagi, að til yrði á hverri höfn
landsins nægur fóðurforði, sem hægt
væri að drýgja með heyfóörið og
fellishæltan yrði úr sögunni. I öðru
lagi myndi framleiðslukostnaður
bænda minka við það, að þeir fengju
nokkurn hluta skepnufóðursins með
vægara veröi, en unt er að fram-
leiða heyið fyrir. í þriðja lagi myndi
þetta leiða til fjölgunar búfjárins en
fjölgun búfjár til aukinnar jarörækt-
ar og velmegunar fólksins.
Það mun vera tík ástæða til þess
fyrir bændur að hugleiða, hvort hér
sé ekki um verulegt úrlausnarráð
að ræða, til þess að tryggja Iif og
Við þökkum þeim, sem á einn eða annan hátt hafa sýnt
okkur samúð við fráfall og jarðarfðr Bjðrns Jónssonar á Veðramóti.
Börn og tengdabörn hins Iátna.
þrif búpeningsins og draga úr fram-
leiðslukostnaðinum um leið. Jafn-
framt má þeim Ijóst verða, að þeir
sjálfir og engir aörir leysa sín eigin
vandræði. Slík fyrirtæbi, í eigu hluta-
félaga eða einstaklinga, mundu ekki
leiða til úrlausnar. Sem Iandsfyrir-
tæki er það hugsanlegt, en mundi
þá eiga við pólitískan andróður að
stríða og aðra annmarka slíkra fyrir-
tækja. Málið yrði bezt og tryggast
leyst á samvinnugrundvelli.
í slíkum framkvæmdum ætti að
geta mæzt þörf beggja atvinnuvega,
landbúnaðar og síldarútvegs, eða
einkum togaraútgerðarinnar íslenzku.
Verður komið nánar inn á það mál
síðar.
t
Hermann Jónasson
frá Pingeyrum.
Místaka vegna hefir það dregist úr
hófi fram, að geta hér f blaðinu þessa
merkiiega manns, scm andaðist f
Reykjavfkö des.s.t ,65 áragamall. Hann
var fæddur f Víðikeri í Bárðardal 22.
okt. 1S58.
Rúmið leyfir ekki að rita hér um
hann langt mál, Staeratu drættir sögu
hans eru fijótraktir þótt rannsókn á
manninum sjálfum og æfiferli hans
væri efni f heila bók. Hermann nam
búfræði á Hólum, lauk þar prófi 1884
og sigldi sfðan til Danmerkur til
framhaldsnáms. Árið 1886 varð hann
skólastjóri á Hólum og hélt þvf em-
bætti í 10 ár. Þá keypti hann Þing-
eyrar í Húnavatnssýslu og bjó þar f
9 ár, til ársins 1905. Þá seldi hann
jörðina og fiuttist til Reykjavfkur.
Varð hann um akeið ráðsmaður Laugar-
nesspítala. Fór til Amerfku og dvaldi
þðr fá ár og kom heitn f fyrra.
Hermann var þingmaður Húnvetn-
inga árin 1901 —1907. Hann bar fram
á þingi eitthvert allra merkilegásta
nýmæli og hugsjónarmál, sem fæðst
hefir f hugá nokkurs íslendings. En
þjóðin var ekki þvf vaxin að skilja
og meta hugarfar brautryðjandans.
Þessvegna hefir þegnskylduvinnumálið
ekki enn náð fram að ganga.
Búnaðarritið stofnaði Hermann og
gaf það út um mörg ár. Var það
ágætt rit, vel skrifað og fult af eld-
móði, mannúð og djörfum hugsjónum.
Ritið lifir og mun lifa lengi. Enn fékst
Hermann við rannsóknir og ritstörf
dulræns eðlis og gaf út bækur tvær
»Drauma« og »Dulrúnir.« Eru þær
báðar ágætlegá skrifaðar, en um efni
þeirra getur ekki orðið dæmt hér.
Við lát Hermanns er á enda all-
merkileg æfisaga. Hermann var glæsi-
raenni mikið, vaskur og fjörmaður
hinn mesti og starfsamur. Tveim árum
eftir að hann útskrifaðist úr skóla
tekur hann við stjórn skólans og mun
slíkt fáheyrt. Hann rak stórbúskap
með miklum umsvifum og rausn. Var
hann þá oft f miklum svaðilförum við
veiðiskap o. fl. Hann gerðist braut-
ryðjandi á sviði búnaðarmála, boðberi
stórfeldrar hugsjónar, sem þjóðin til-
einkar sér einhverntfma. Loks var
hann merkilegur hugsæismaður og rit-
höfundur á sviði dulrænna mála.
Víst hefir þessi raaður verið gæddur
miklum og merkilegum hæfileikum,
en eitthvað virðist hafa skort til þess
að þeir yrðu að fullum og farsælustu
notum. Lffi Hermanns tekur að halla
fyrir aldur fram. Ekki mun hann að
öllu hafa verið gæfumaður og var
hann að sögn ölkær f meira lagi.
Má verá að þar f felist skýringin á
þvf að starfslíf hans varð ekki jafn-
samfeld og glæsileg heild, eins og
hefði mátt vænta af hæfileikum hans.
Samt hefir þjóðin auðgast til muna
við lff hans. Þó honum tækist ekki
að leggja neinn mikilsháttar sigur-
krans fyrir fætur hennar, lagði hann á
leið hennar lýsigull hugsjónanna og
afburðamenskunnar.
*HAPPIÐ," gamanleikureftir
Pál J. Árdal fæst hjá flestum bók-
sölum landsins og víðar. Verð 2
krónur. „Happíð" má ekki Ieika
án leyfis höfundarins.