Dagur - 01.05.1924, Blaðsíða 1

DAGUR
fcemur úf á hverjura fimtudegi.
Kostar kr. 6.00 árg Ojalddagl
fyrlr 1. júlí. Innhelmtuna annast
Árnl Jóhannsson í Kaupfé!. Eyf
AFOREIÐSLAN
er hjá Jónl !>. I>ór,
Norðurgötu 3. Talsíml 112
Uppsögn, hundin vlð áramót
sé komln til afgrelðslumanna
fyrlr 1. des.
VII. ár.
Akureyrl, 1. mars 1924.
17. blaö
Ofnar og eldstór — Hreíns-
unatdyr. EldSvélahringar — Rör og hné
Mó-ofnar, reyndir að gæðum.
Terpentlnolía mjög ódýr og góð
tegund.
Bollapör margar teg. hvergi ódýr-
ari, og ýmsar aðrar leir og glervörur.
Ennfremur hefi eg til sölu nokkuð
af húsgögnum, stóla, borð o. fl. •.
Jón Stefánsson
(fyrv. Havsteensbúð).
Verðtollslögii).
III.
Utn leið og verðtollslðgin ganga
I gildi kemur upp athugunarverð
hlið á verzlun landsmanna innan
lands. Það er hin almenna verð-
hækkun á fyrirliggjandi vðrum í
landinu þeim, sem falla undir ákvæöi
laganna.
Ein meginrðksemd andstæðing-
anna gegn innflutningshöftum hefir
verið sú, að vörur þær, er fyrir
lægju, en sem bannað væri aö flytja
inn, myndu hækka stórkostlega f
verði. Pessi röksemd hefir raunar
gengið á móti andstæöingunum sjálf-
um, með því að hún hefir bent á
hugarfarið, sem á bak við var. Þar
að auki heflr henni verið haldið
fram, til þess að slá á strengi. A1
menningur skilur bezl verðhækkun-
ina, af þvi hann þreifar á henni.
Hann skilur vitanlega síður þá þætti
þessa máls, er dýpra liggja og eru
mun meira verðir.
Á það hefir veriö bent margoft
að í öllum okkar fjárhagsmálum
varðar mestu, að rétta við fjárhags
lega aðstöðu einstaklinga og rlkis-
sjóðs gagnvart öðrum ríkjum. Hitt
væri minni háttar atriöi, hversu fjár-
munir yltu milii manna innanlands.
Jafnvel þó að það sé f sjálfu sér
ekki litilsvert mál, veröur fyrst að
líta á þaö, er nú þröngvar mest kosti
landsins, veldur Iánstraustsspjöllum
og gengishruni: Hina óhagstæðu
aðstöðu ríkis og þjóðar út á við.
Kaupsýslumennirnir, hafa góða
aðstöðu, tii þess að brýna almenn-
ing með þessari röksemd og þá að-
stöðu hafa þeir skapað sér sjálfir.
Þjóðinni er það í fersku minni
hvernig þeir bjuggu að almenningi
á stríðsárunum um það bil, sem
vörur voru alment að stíga í verði
á heimsmarkaðinum. Þá hækkuðu
þeir f verði fyrirliggjandi vörur f
búðum sfnum f blóra við hið hækk-
andi verð utanlands. Töldu þeir sig
til þess knúða, til þess að geta stað-
ist vetðfallið, en þegar verðfallið
kom, voru þeir öllu ófúsari að taka
á sig skaðan. Þá kom til mála að
skipa verðlagsnefnd, til þess að skipa
fyrir um verðiag á helztu vörum
samkvæmt fallandi verði erlendis,
en þá ætluðu kaupsýdumennirnir
hreint að ganga af göftum og gripu
til ákvæða í stjórnarskránni, sér til
varnar. Enn gerðu sumir kaupmenn
almenningi það vinarbragð og sýndu
þann vott umhyggju sinnar fyrir
almenningsheill að »kaupa upp"
þær vörur, er skortur var á í land-
inu, fá einkaumráð yfir þeim og
okra svo á þeim og féfletta almenn-
ing af fremsta megni.
Það er auðvelt fyrir kaupsýslu-
mennina að hræða almenning á
þessari verðhækkun, sem myndi
fylgja innflutningsbanninu, af því
að þeir hafa áður fært alþýðu manna
heim sannin um þær reglur, sem
kaupiýslan er rekin eftir.
En eins og áður er bent á, er
kaupsýslumönnunum gefin aðstaða,
til þess að hækka verð á fyrirliggj-
andi vörum sínum og þarf naumast
að efast um að þeir noti hana. Út
frá því, sem hér hefir verið sagt
verða Ijósar eftirfarandi verkanir
þessara Iaga
1. Smám saman hækka vörur i
veröi, því sem nemur Iögákveðinni
tollhækkun. Fyrst í stað verða það
því nær eingöngu þær vörur, sem
fyrir eru í landinu nú, er lögin
ganga í gildi. Þessi hækkun nemur
vitanlega mörgum hundruðum þús-
unda og þetta fé rennur i vasa kaup-
mannanna sjálfra
2 Þegar frá líöur og hinar toll-
uðu vörur taka að flytjast inn til
muna, munu kaupmennirnir wleggja
á" vöruna tollaöa Verður tollurinn
þeim því til áframhaldandi fjárgróða.
Til eru þeir menn, sem ekki geta
séð annan tilgang þessara laga,
heldur en þann, að að bjarga í bili
sökkvandi fiaki margra kaupsýslu-
manna f Iandinu. Eru þær getsakir
í garð meiri hluta Alþingis all ægi-
legar, og þó er þeim vorkun, sem
þær gera. Lögin eru ill útlitis og
verkanir þeirra verða háskalegar.
Einkum gera þau, með óhllfisemi
sinni við almennan efnahag, Ijósan
stefnumuninn í bjargráðamálunum.
Verður sá stefnumunur dreginn fram
i fáum dráttum hér í blaðinu áður
Iangt um líður.
f málgögnum fhaldsmanna er
gegn innflutningshöftum haldið fram
þessum rökum, aö alment verðlag
f landinu muni hækka á bönnuðum
vörum og koma óþægilega við
pyngjur almennings, sem þurfi að
hlífa. Sömu menn vildu lögleiða verð-
hœkkunina með þessum verðtolls-
Iögum. Bannaðar vörur mynduþrjóta
en með þessum hætti verður haldið
áfram að rýja almenning inn að
skyrtunni, meðan hann heldur áfram
að kaupa, og vitanlega eru vonir
um tekjur ríkissjóðsins í sambandi
við þessi lög bygðar á því, að menn
muni halda áfram að kaupa hinar
tolluðu vörur.
Bókafregn.
Bjarni Jónsson: Saga Ábra-
hams Lincolns, Bandaríkja-
forseta. Rvík 1923. Bóka-
verzlun Emaus.
Óglæsilegt er að virða fyrir sér
stjórnmálastrfð vort um þessar mundir.
Eg á hér ekki við fjárhagshorfur og
viðskiítakreppu, sem að vísu eru ótta-
og áhyggjuefni. Eg hefi einkum tvent
í huga. Annað er fáfiæði frambjóð-
anda og ýmissa loringja um stefnur
og strauma f fjármálum og félagsefn-
um, samfara fátæklegri hugsun og
skorti á rannsókn mála og viðfangs-
efna. Lesið blöðin og komið á þing-
málafundi, þið, sem vefengið mál mitt.
Heyra má ræðu eftir ræðu, lesa grein
eftir grein og rekast þó hvergi á veru-
lega röksemd né að ráði vikið að
merg þess eða meginás, er um er
ritað og um er rætt. Fullyrðing er
skotið gegn staðhæfing um hin mikil-
vægustu mál. Ofsjaldan sést nokkurt
stefnumið eða sjónarhvel (»point of
vitw<). E' mikill munur á þvf, hversu
útlend blöð eru blöðum votum fremri
f þessu efni. Er sfzt furða, þótt lög-
gjöf vor lendi f fumi, fáti og mót-
sögnum, er lftt er hirt um rannsókn
staðreynda og skynsamlega fhugun.
Þessi mikli galii á rót að rekja til
annarrar meinsemdar, Danska skáldið
Henrik Pontoppidan reit eitt sinn um
kletkana dönsku, að fara mætti um
Danmörk, þvera og endilanga, hlusta
á prest eftir prest flytja fagnaðarer-
indið og heyra þó aldrei lfða af vör-
um nokkurs prédikara svo mikið sem
eitt orð, er bæri merki nokkurs sál-
arstrlðs eða hugarþrauta við ásæknar
efasemdir um sannindi kristilegrar
trúar og verðmæti hennar. Rit og
ræður lýðforingja vorra og löggjafa
langsamlega flestra bera vitni um
áþekkan þverbrest. Skoðanir þeirra
skortir eldskfrn erfiðrar sannleiksleitar
og harðrar baráttu hugar og bjarta
við flókin vafaefni og sfnagandi efa
um stofnanir og skipulag. Það sést
efcki, að nokkurt þjóðfélagsmál hafi
snortið þá við hjartarætur:
óg kjósendur skortir vit á þing-
mensku. Þeir hafa fæstir minsta hug-
boð um, hverjar eigindir .höfuðs og
hjarta til þess þarf að reynast nýtur
þingmaður. Fer og naumast bjá þvf,
að niðjar vorir undrist skipun sumra
trúnaðar- og valdasæta á vorum dögum.
Þessi mein verða ekki læknuð nema
á einn veg: Þjóðinni verður að þróast
féiagshyggja og stjórnmálavit. Bæði
fólki og foringjum verður að temjast
að Ifta aftur og fram. Tvent þarf að
gera: Hið fyrra er að semja fræðirit,
þar sem á óhlutdræga vfsu væri sagt
frá aðalstefnum f stjórnmálum og
þjóðfélagsskipun sfðustu alda. Engan
órar íyrir hag né sigurvænlegum hug-
sjónum nánustu framtfðar, nema hann
skilji og viti gerla skyn á samtfðar-
baráttu þjóðar sinnar og sfðustu for-
tíðar. Ein bók skyldi helguð hverri
stefnu, t. d. væri ein um frelsiskenn-
ingarnar ensku, önnur um kenningar
Matx, þriðja segði sögu þingræðisins
ásamt kostum og löstum á þvf. Eru
til góðar fyrirmyndis slfks safns, þar
sem er hið mikla ágætissafn Breta,
»Home University Library*. Þjóðvina-
félagið er sjálfkjörið til að annast
slíka útgáfu. »Andvarí« skyldi á hverju
ári segja nákvæmlega frá stjórnmála-
ritum, hugsunum og félagsstefnum
menningarþjóðanna. Gæti Þjóðvinafé-
lagið eigi kosið sér lýðhollara hlut-
verk né samræmara upprunalegu mark-
miði þess en slíka stjórnmálafræðslu.
íslenzkum menta- og hæfileikamönnum
yx' andlega fiskur um hrygg á samn-
ingi slfkra bæklinga.
Hið annað, er að liði má komð, er
æfisögur mikilia stjórnmálamanna, þar
sem sagt væri skýrt og rækilega frá
baráttu þeirra og eðli, lffsstarfi, hæfi-
leikum og hvötum. Það hvessir
dómgrðind kjósanda, ef þeim hug-
festast ágætismenn f þingsal og
stjórnarstól. Væri þeim þá minni
vorkunn að sjá við hégómamönn-
um og loddurum, er þeir hefðu
nokkuð til samanburðar. Eg sé eigi
annað ráð vænlegra til að innræta
mönnum skyn á stjórnmálahæfiteikum
og stjórnmálaskapi. Slfkar bækur —
ef vel tækjust — kendu vonandi stöku
kjósanda að spyrja um þingmannsefni:
Er honum ástrfða að finna bjargráð f
alþjóðarmálum, lfkt og málaranum er
Hfsnauðsyn að mála, myndhöggvara