Dagur - 12.03.1925, Síða 1

DAGUR
Kemur úf á taverjum ffmtudegi.
Kostar kr. 6.00 árg. Qjalddagi
fyrfr 1. júlí. Innhelmtuna annast,
Arnf Jóhannsson í Kaupfél. Eyl*
VIII. ár.
Aknreyrl, 12. marz 1025.

aforeiðslan
er hjá Jðnl I>. Þór.
Norðcrgótu 3. Talsiml 112
Uppsðgn, bundln vlð áramdt
sé komln tll afgrelðilnmanm
lyrlr 1, dei.
| 11, blið,
Um víða veröld.
Hernaðarskuldir bandamanna.
Eftirmál styrjaldarinnar eru orðin
langdregin og flókin. Þau hafa verið
f þrem aðalliðum. í fyrsta lagi af-
vopnun og fjárhagsleg aðþrenging
Þjóðverja. í öðru lagi takmarkanir
vígbúnaðar stórþjóðanna. í þriðja
lagi hernaðarskuldir bandamanna.
Fjáraustur bandamanna í herkostn-
að styrjaldaráranna varð ægilegur.
Langar talnarunur á pappírnum gefa
almenningi litla hugmyndum, hvað
slikar upphæðir eru í raun og veru.
Einkum kom fjáreyðslan niður á
Frökkum og Bretum. Strfðið varð
varnarstrfð fyrir báðar þessar þjóðir
Og þó sérstaklega fyrir Frakka. Þeir
máttu hvorki horfa f fjármuni eða
mannslffin. Til þess að hefta fram-
gang hins sterka óvinar, urðu þeir
að fyikja sonum sfnum fyrir fall-
byssukjöftum Þjóðverja og viggirða
landið með mannslikum. Og þeir
urðu að ausa fjármunum þjóðarinnar
í botnlausan svelg herkostnaðarins.
Aðallánardrotnar Frakka uröu
Bretar en lánardrottinn beggja urðu
Bandarikin. Á meðan Bretar, Frakkar
og Belgir fórnuðu fé og fjörvi árum
saman i styrjöldinnr, mötuðu Banda-
rikjamenn óspart krókinn. Og þeir
lánuðu þessum þjóðum stórkostlegar
fjárupphæðir, til þess að þær gætu
aftur keypt hergögn og matvæli af
þeim sjálfum. Einkum lánuðu þeir
Bretum, sem svo aftur iánuðu Frökk-
um. Bandaríkjamönnum mun vitan-
lega hafa þótt Bretar álitlegri
skuldunautar heldur en Frakkar,
sem áður voru hiaðnir skuldum
og lágu undir þeirri hættu að verða
fótaskinn hinna herskáu Þjóðverja.
En að striðinu loknu rann upp
hinn mikli skuldadagur allra þjóða.
Þjóðverjar voru að velli lagðir. Vald
hinna hernaðaróðu »junkaraa var
brotið i mola. Á þjóðina voru lagðar
ógurlegar fjárkvaðir og niðurlæging.
Einn aðalþátturinn i eftirmálum
styrjaldarinnar hefir verið sá, að
knýja fé út úr Þjóðverjum og skifta
þvf á milli sigurvegaranna. Hefir
nýiega á fundi þjóðanna i Parfs
fengist sú niðurstaða í þvi máli,
sem aðilar láta sér lynda.
En skuldamál hinna þriggja stór-
þjóða, Bandarikjamanna, Breta og
Frakka eru óútkljáð og krefjast
úrlausnar. Er dálitið fróðiegt að
athuga misjafna afstöðu þjóðanna
til þess máls,
í desember 1922 bauð Bonar Law
Frökkum það rausnarboö, að Bretar
skyldu slá stryki yfir hernaðarskuld-
ina, ef Frakkar vildu ganga að
hóflegri úrlausn á skaðabótamálinu
við Þjóðverja. Bretar buðu slikt boð
meðfram af því, að þeirn var Ijóst,
að á meðan miðbiki Evrópu væri
haldið í rústum, tefði það allsherjar-
viðreisn þjóðanna og friðsamleg
úrslit í deilumálunum. En Frakkar
höfnuðu boðinu. Þeir sáu aðeins
eitt markmiö, sem þeim fanst að
allur heimurinn ætti að stefna að,
en það var að ganga milli bols og
höfuðs á Þjóðverjum. Þeim virtist,
að ef þeim tækist að Iama Þjóðverja
varanlega, þá væri alt annað fengið
um ieið.
En Frakkar misreiknuðu. Það
tókst ekki að drepa stóra þjóð.
Allar þjóðir hafa orðið Frökkum
meira og minna mótsnúnar i ániðslu-
pólitik þeirra. Þeim hefir verið
þröngvað til að ganga að hóflegri
kostum Þjóöverjum til handa, en
þeim þótti um skeið, að til mála
gætu komið og nú sitja þeir eftir
með ógreidda skuld sina við Breta
og eru nú þar á ofan krafðir borg-
unar.
Afstaða Frakka til skuldakröfunnar
er á þessa leiö: Öllu fé, sem við
höfum fengið að láni og eytt f
styrjöldinni, er í raun réttri eytt f
þágu sameiginlegrar nauðsynjar
heimsins. Við höfum auk þess goldið
ægilegt afhroð i eignaspjöllum og
mannslátum. Við eigum ekki að
þurfa að borga það fé, sem sam-
herjar okkar lögðu fram, til þess að
við gætum sent sonu okkar á víg-
völiinn og hlaðið úr líkum þeirra
vaiköst til varnar öllum heimi.
Bandarikjamönnum þykir þetta
vera móðursýkikent slúður. Hið
eina, sem þeir segja, er þetta:
»Skuldið þið okkur, góðir hálsar?
Ef þið skuldið okkur, þá er réttast
af ykkur að fara að gera ráðstafanir,
til þess að borga". Bretar fara bil
beggja. Þeim þykir innheimta
Bandarlkjamanna köld og harkaleg.
Þeir viðurkenna lagalegt réttmæti
hennar en þykir hún hæpin siðlega
skoðað. Þeir segja: Bandarikjamenn
biðu álengdar og söfnuðu fé f
pyngjur sfnar meöan Evrópuþjóð
unum blæddi og þær rúðust að
fjármunum. Þeir komust hjá mestu
fórnunum, én uppskáru svo laun
sigursins. Á hinn bóginn vilja þeir
ekki aðhyllast nema að litlu Ieyti
kenningu Frakka um að allar þjóðir
hafi átt jafnt i húfi fyrir yfirgangi
Þjóöverja. Þeir telja, að Frakkar
hafi átt þar mest og raunar alt á
hættu. Bretar hefðu vel: getað setið
hjá og lofað Þjóðverjum að taka
Frakkland herskildi á 6 mánuðum
i stað þess að leggja út i 4 ára
slyrjöld. Af Þjóðverjum hefði að
vfsu staðið ógn, sem myndi hafa
knúð Breta, til þess að auka her-
skipaflota sinn, en við það hefði
setið. Raunar mun nú þeim, sem
áiegndar stóðu, hafa þótt beigur
Breta við Þjóðverja meiri en svo,
að þeir hefðu getaö setið rólegir
hjá, meöan Þjóðverjar legðu undir
sig strendurnar austan megin við
Ermarsund. En Bretar eru nú fjær
þvi en áður, að sýna Frökkum
vorkunsemi. Þeir segja: Viö erurn
krafðir um greiðslur á þvi fé, sem
við tókum að l.ání handa ykkur.
Og hvi skyldum viö ekki á sama
hátt ganga eftir þvf, sem þið skuldið
okkur?
Ríkisskuldir Frakka eru nú
174 769000.000 — eitt hundrað,
sjötíu og fjórir milljarðar, sjö hundr-
uð, sextíu og níu miiljónir gullfranka.
Fjárlög þeirra eru þannig úr garði
gerð, að þeir vinna ekki á, heldur
sökkva jafnvel dýpra frá ári til árs.
Því er nú haldið fram, að sem
stendur og um óyfirsjáanlegan tima
geti þeir ekki grynt á skuldunum
svo miklu nemi. En Bretar halda
þvi fram, að þetta stafi af þvi, að
Frakkar búi við úreit og ófullkomiö
skattakerfi. Þeir halda því fram, að
byrði franskra skattþegna móts
við byrði bretskra sé sem svarar
45 á móti 100. Franska þjóðin sé
stórum rikari en Bretar og eigi sé
því ástæða til að sjáigegnum fing-
ur við hana, heldur halda henni
til fullra skila.
Sjúkrasamlag Akureyrar hélt
aðalfund sinn 8. þ. m. Hagur samlagj-
ins stendur nú með bezta móti. Vara-
sjóðurinn er nú orðinn um 6 300 kr.
Á árinu hefir saml. greitt i sjúkra-
kostnað um 3000 kr. Um sfðustu
áramót var tala hluttækra meðlima
127. Félagið hefir mjög blómgast á
siðustu árum undir stjórn þeirra Sig-
tryggs Þorsteinssonar og Jóhs. Jónas-
sonar. Sú breyting varð f stjórninni
að Þorst. Þorsteinsson var kosinn
formaður en Sigtryggur Þorsteinsson
féhirðir. Samlagið hefir fengið 500 kr.
árlegan styrk frá bænum sfðustu 4
árin. Auk þess hefir það fengið 2000
kr. gjöf frá Rsgnari Ólafssyni konsúl.
S í m s k e y t i.
Rvik 9. marz.
Vélbáturinn Oddur frá Reyðarfirði
fórst á leið til Hornafjarðar aðfaranótt
4. þ. m. Sjö menn druknuðu, þar af
þrfr giftir barnamenn. Nöfn mannanna:
Jón Árnason, Bóas Malœquist, Sigurður
Magnússon, Ágúst Gfslason, Guðni
Jónsson, Gunnar Malmquist, Emil Beck.
Sömu nótt strandaði togarinn »Vera«
frá Hull á Kerlingadalsfjöru. Skips-
höfnin, 15 manns, bjargaðist.
Skákþing íslands hefst 4. aprfl n.
k. f Reykjavfk.
A Morgun verður haldin minningar-
athöfn f Reykjavfk, til minningar um
68 íslendinga og 6 Englendinga, er
létu lff sitt f storminum 7.—8. f. m.
Kl. 2 hættir öll starfsemi á landi og
sjó f fimm mfnútur. Guðsþjónustur
verða haldnar f kirkjunum. Fánar
dregnir f hátfa stöngu allan daginn.
Kolaskipið »Jón8tein« talið af. 17
dagar sfðan það fór frá Engiandi og
hefir ekki komið fram.
Rvfk 11. marz.
Heidelbert Ebert var jarðsettur að
viðstöddum 50 þúsundum manna.
Mikið umtal er nú um þýzka hug-
mynd þess efnis að Frakkland, England
og Belgfa gangi f örýggisbandalag og
verði vesturlandamæri Evrópu. Frakkar
hika við og eru studdir til þess af
Pólverjum og Tékkoslovökum, vegna
þess að ekkert er tiltekið um austur-
landamæri Evrópu, Chamberlain vill
cota hugmyndina sem samkomulags-
grundvöll ef nothæf reynist.
Fiskimatsmaðurinn f Vestmannaeyj-
um gizkar á að til febrúarloka hafi
veiðst 44 skippund á bát til jafnaðár.
78 bátar stunda veiði. Hafa þeir lagt
stund á netaveiði sfðan f marzbyrjun
og gengur vel þrátt fyrir stirða tfð.
Atlsherjarnefnd vill afgreiða frum-
varp sfjórnarinnar um sjúkratrygglng•
ar með rökstuddri dagskrá um að
stjórninni sé falið áð leita álits sýslu-
nefnda og bæjarstjórna um málið og
leggja það sfðan fyrir næsta þing. —
Áigeir fiytur frumvarp til laga um
ungiingafræðslu. Mentamálanefnd legg-
ur fram rökstudda dagskrá út af frv.
um lærðaskólann. Býst hún við að ný
gögn komi fram og vill fresta um sinn
að taka ákvarðanir um breytingar á
skólafyrirkomulaginu. Sjávarútvegs-
nefnd ber fram frv. um einkenning
fiskiskipa. Jón Baldvinsson ber fram
frv. um einkasölu á saltfiski. Jónas
Jónsson ber fram frumvarp um stofn-
un bygginga- og landnámssjóð, sem