Dagur - 19.11.1925, Blaðsíða 2

184
DAOUR
48. tbl.
sem lsegju vel við tæktun. Hinsvegar
stmðu í vegi þeir örðugieikar, að ekki
vseri auðgengið að hinu óyrkta landi,
því vfðáttan væri látin bæta upp iftil
tún og rányrkja stórra heimalanda
kæmi f stað tónyrkju. í öðru lagi
bristi orku og fjármuni til að nema
áður óyrkta jörð, rækta hana og reisa
byggingar frá grunni. Þyrfti þvl að
ráða fram úr málinu á tvennan hátt;
með þvi fyrst að gera nýbyggjendum
auðveldari aðgang að landinu og styrkja
þá tii byrjunarinnar með fjárframlagi.
Nýbygð 1 sveitum hefir verið hugsuð
á þrennan hátt. í fyrsta lagi að (
túnjöðrum stórjarðanna risu upp smá-
býli fyrir fjölskyldur, sem hefðu einhver
Ktilsháttar lsudsafnot en sæktu vinnu
sfna aðailega heim á stórbýlin. í öðru
lagi að ( landi stórjarða, þar sem
akilyrði leyfðu, risu upp sjálfstæð
bændabýli, sem gætu veitt fjölskyldu
nægiiegt verkefni og lffsuppeldi. í
þriðja lagi að systkyni skifti heima-
jörðinni ( fleiri býli og auki ræktun
og byggingar.
H Þ.er algerlega mótfallinn túnjaðra-
býlunum. Hann bendir á að smábýli,
sem væru aðallega reist á atvinnuvon-
um utan heimilisins og þá heima á
stórbýlunum, mýndu skapa einskonar
húsmannastétt (landinu lfka húsmanna-
stéttinni dönsku. En landshættir okkar
væru sérstaklegir og hefðu ekki þau
skiiyrði að bjóða, sem slfk stétt fengi
þrifist við. Færði hann giögg rök að
þvf að mefri l/kur væru til að á þann
hátt yrði sköpuð f landinu sérstök
þurfamannastétt, heidur en að með
þvf ýrði ráðið fram úr þessu þjóðfél-
agslega vandamáli.
Tillögur H. Þ. voru f tvennu lagi.
í fyrsta lagi að opna aðgang að
ræktunarhæfu landi með þvf að skatt-
skylda alt gróðurlendi. Kom hann þar
inn á sömu leið og amerfski hagfræð-
ingurinn mikii Henry George iagði
til, að farin yrði f Amerfku, til að ná
ónotuðum landflæmum úr höndum
landokrara, sem höfðu kiófest þau,
til þess að græða offjár á verðbækkun
þeirra meðan borgalýðurinn svalt og
drafnaði f ómenningu. Þó ólíku sé
saman að jafna verkar á sama hátt
fastheldni bænda og tregða að láta af
hendi nokkuð af vfðáttumiklum og lftt
notuðum heimalöndum til ræktunar og
nýbýla. Þessi tillaga er þvf hugsunar-
lega rétt, jafnvel þó upp kynnu að
koma agnúar á framkvæmd hennar.
Mætti og hugsa sér þá miðiun, að
skattskylda til drátta það gróðurlendi
jarða, sem að áliti sérfróðra manna
væri framyfir ærið land til afnota
heimajörðum.
Sú var önnur tiliaga hans að ný-
byggjendur yrðu styrktir til landnáms-
ins sumpart með beinum styrk tii
húsagerðar, sumpart með hentugu láni
til ræktunar. Hann er < að vfsu ekki
stórtækur f tiilögum sfnum miðað við
núgildandi verðlag, Enda var þjóðin
þá smátækari f hugsnn og varð fljótt
olboðið með háum töium. En slfkt er
aukaatriði. Stefnan skiftir mestu og
mun H. Þ. hafa verið einn þeirra, er
á morgni nýrrar landnámsaldar hafa
markað atefnuna rétt f þessu mikla
frámtfðarmáli.
R i t f r e g n i r.
Jón Magnússon: Blá-
skógar kvæði. Rvík
19*5-
Kalla má að rigni niður kvæðabók-
um um þessar mundir. Kennir þar
misjafnra grasa. Þessi bók er 128
bls. að stærð. Höfundurinn er lftt
kunnur nema af kvæðum og vfsum,
er birzt hafa á dreifingi til og frá.
Heyrt hefir blaðið, að bann stundi
beykisiðn og dvelji á Siglufirði á sumr-
um.
Ekki virðast lfkleg til skáldlegra
iðkana sfldarstörfin f verstöðvunum,
En skáldæð Jóns þessa Msgnússonar
verður lfklega aldrei stýfluð eða seyrð
til skaða. Það mun mega teija að f
bók hans sé enginn leirburður og
teizt það fágætt nú á dögum. Kvæðin
eru ekki neitt risavaxin eða heldur-
ákaflega djúptæk. En þau eru gerð
a! góðri bagmælsku og vandvirkni og
eru alls ekki laus við tilþrif og smeiinar
og skáfdlegar Kkingar. Lætur Jóni vei
að fara með ferhendur og lausavfsur.
'Steðjahreimur« (bls. 61) eru vel
gerðar bringhendur. »Stökur< (bls.
95 og áfram) eru vel gerðar, Má
nefna:
„h'oldum fjarri
Gnúðu borðin breið og stór
bárur sporðakaldar;
þá var orðinn ófær sjór,
allar storðir faldar.< — og
>Undit iand
Þó að kvisti byljir borð,
brimin hristi makka
vakir yzt þín óðalsstorð,
uudir misturbakka.< — og enn
>Stormur
Ferðum skynda skýin grá,
skekin vindi hörðum.
Byljir hryndasf ólmir á
uppi í tindaskörðum.<
í mörgum af kvæðunum er talsverð-
ur veigur. í ailmörgum þeirra er trega-
hreimur. Yfirieitt er bókin fremur
geðþekk óg vel þess verð að hún sé
keypt og iesin.
GuSmundur G. Bárðarson:
A Stratigraphical Survey of
the Pliocene Deposits at
T/örnes in Norlhern lceland.
With two Maps. Det Kgl.
Danske Videnskabernes Sel-
skab. Köbenhavn 1925.
Eins og oft hefir verið getið um
hér f blaðinu hefir Guðmundur G.
Bárðarson jarðfræðingur og kennari
rannsakað Tjörnes undsnfarin sumur.
Er bók þessi, er hér birtist, jarðfræði-
leg lýsing á Nesinu, jarðlögum öllum
og skípun þeirra ásamt meira en
tveggja faðma löngu korti, 'sem sýnir
þverskurð af löngu svæði á vestanverðu
Nesinu, þar sem finnast hinar merki-
legu dýra og juitaleyfar ásamt öðru
minna af Breiðuvfk. í ritinu er og
fjöldi mynda og töflur yfir útbreiðslu
hinna ýmsu tegunda er fundist hafa f
jarðlögunum. Er þetta byrjunarrit um
þessi fræði og birtist annað væntan-
lega áður langt um lfður, þar sem
vísindamaðurinn gerir fyllri grein íyrir
rannsóknum sfnum, útbreiðslu tegund-
anna og sámanburðarrannsóknir á sjálf-
nm tegundunum.
Rit þetta er 118 bls. að stærð og
er á ensku eins og bókartitiilinn ber
með sér. Hlð konunglega danska vis-
indafétag gefur ritið út. í þvf liggur
mikil viðurkenning á vísindastarfi Guð-
mundar, þvf félagið gefur ekki út
vfsindarit nema þau séu áður yfirfarin
af ritnefnd þar til skipsðra vfsindamanna
og tekur félagið á þann hátt ábyrgð
á innihaldi ritanna.
Mega Islendíngar fagna yfir gengi
vfsindamanna sinna og munu þeir eiga
fáa lfka Guðmundi að vfsindaiegri
skarpskygni og áhuga.
G. Björnsson: Ljðdmœli
Reykjavík 1925.
Ljóð þessi eru eftir Guðmund
Björnsson sýslumann f Borgarnesi. Er
þessi bók litlu minni en >Bláskóglr«
Jóns Msgnússonar eða 121 bls. Ekki
eru Ijóð þessi veigamikil enda lætur
skáldíð ekki mikið yfir sér. Þau virð-
ast sprottin af góðum hug og grand-
varleik og fremur ort til »hugárhægðar<
heldur en »til lofs og frægðar*.
Kvæðin eru ekki mikill fengur fyrir
bókmentimar frá sjónarmiði Ijóðagerð-
arinnar, en lýtalaus og hvergi hrjúf.
Munu þau verða kærkomin kunningj-
um skáldsins þvf frá þeim andar þýðu-
biær vináttunnar og þsu eru leit hins
bezta f hverjum hlnt.
S í m s k e y t i.
Rv(k 13. nóv.
Eftir að sáttasemjari hafði haldið
marga fundi með kaupsamninganefnd-
um Sjómannafélagsins og verkamanna-
félagsinB Dagsbrún og samningsnefnd
Félags fsl. botnvörpueigenda, urðu
nefndirnar sammála að ganga að til-
lögum hans. Og var nú búist við, að
kaupdeilurnar væru á enda kljáðar.
En er tillögurnar voru lagðar fyrir
félögin f gæikvöldi urðu úrslitin þau,
að Sjómannafélagið feldi samkomulags-
tillöguna með 167 atkv. gegn 145
atkv., 8 atkv. ógild, og Dagsbrún
feldi hana með 150 atkv. gegn 36,
eftir heitar umræður en útgerðarmanna-
félagið samþykti tillögurnar.
Sfmað er frá Oilo, að Hagen,
Tranmæl og ritstjórinn Clausen, er
sakfeldir voru fyrir byltingatilraunir
hafi verið náðaðir.
Washington: Fregn þaðan hermir
að Bandarfkin hafi gefið ítalfu eftir
öll strfðslán.
Rvík 18. nóv.
Á Hafnarfjarðarfundi, sem var fá-
sóttur vegna illviðris, neituðu sjómenn
með 102 atkv. gegn 2 að samþykkja
hina nýju tillögu sáttasemjara er fer
nokkru nær kröfum sjómanna en hin
fyrri. Formaður Sjómannafélags Rvfkur
og fieiri hölðu mælt með þvf, að hún
yrði samþykt.
Mikil rosatfð sunnan lands. Veiði-
bjallan strandaði á Breiðamerkurssandi
á laugardaginn var á leið frá Danmörku
með olfu og sement. 3 menn druknuðu.
Fjárhagsáætlun Vestmannaeyja hljóð-
ar upp á 265.745 kr-
Mussolini lætur samþykkja lög um
að hér eftir megi ekki bera fram
neitt ligafrumvárp f þinginu nema
hann hafi áður sett á það velþóknunar-
stimpil sinn. Eun fremur um að hann
beri ábyrgð gerða sinna fyrir kon-
ungi aðeins,
Locarnosamningurinn verður undir-
ritaður 1. des. næstk.
Leiðrétting.
í grein minni f sfðasta tbl. »Dags«
stóð: »Gerum enn ráð fýrir, að 36
sén kenslustundir f hverjum bekk«.
Átti að vera: »36 séu á viku kenslu-
stundir« o. s. frv. Enn stóð: »108
kenslustundÍK. Átti að vera: »108
vikulegar kenslustundir*.
Annars vona ég, að þetta valdi
ekki misskilningi. Fiestir vita, að vana-
lega er átt við vikulegan stundafjölda,
er rætt er um stundafjölda náms-
greina eða kennara f skólum.
Sig. Quðm.
t
A víðavangi.
Hlakkar til. Hænir frá 24, okt. s.l.
flytur óhugsaða lofmælgi um bókina
»StuðlamáI.< Enda er aftan á kápu
bókarinnar fyrirheit um, áðnæst komi
vfsur eftir »Sigurð Arngrfmsion og
ýmsa fleiri rfmsnillinga.« Hlakkar nú
görnin f þessum »r(msnillingi< að
komast f safnið >með beztu og feg-
urstu kostagripi hagmælsku sinnar og
hugsunar< eins og Margeir segir f
formálanum og Sigurður Arngrfmsson
endurtekur f Hæni!
Hetjan í tjesttjúsinu. Þegar Sigur-
jón Friðjónssonhefir brugðið inn f ritverk
sfn óhróðursögum um náungann, ætlast
hann til að þeir, sem f hlut eiga, fari
að andæfa með vitnum og sönnunum.
Heilbrigðir menn láta sér fátt um
sltkt finnast. Eða vill S. Fr. leiða
vitni að kynferði og lit þeirrar skepnu,
sem hann tók f misgripum fyrir sinn
eigin reiðskjótta, þegar hann hraðaði
sér heim af kaupfélagsfundinum á
Húsavlk eftir beðinn ósigur? S. Fr.
hafði komist f þá eldraun á fundínum,
að mæta þar afleiðfngum gerða sinna.
Honum »súrnaði sjáldur í augunum*
eins og Skarphéðni f brennunni. En
honum tókst lakar en Skarphéðni, er
hann sendi Gunnari Lambasyni jaxlinn
úr Þráni. Sigurjón viltist á bak annars
manns hrossi. Nú segir orðrómurinn,
að hann hafi tekið brúna merl f mis-
gripum fyrir gráan hést. Kynferði og
litur mun vera tilgreint, til þess að
sýna, f hverskonar ástandi sjónfæri
mannsins voru, þegar hann kom úr
»eldinum.« Það er kunn staðreynd,
að S. Fr. tók f fátinu annari manni
hross. Hitt kann að vera viðbót orð-
rómsins. Eða vill S. Fr. leggja fram
vottorð um lit og kynferði skepnunnar i
Kynleg blaðamenska. Sigurjón
Friðjónsson hefir hvað eftir f »Lög-\
réttu* ráðist persónulega á ritstj.
Dags. Sfðarnefndur snéri sér til Þorst.
Gfslasonar ritstjóra og bað hánn að